حکم خوردن سحری هنگام و همزمان با اذان صبح

زمان روزه داری از ابتدای طلوع فجر (اذان صبح) تا مغرب شرعی (اذان مغرب) است؛ یعنی روزه دار در تمام این مدت باید از هر کاری که باطل کننده روزه است خوداری نماید و خوردن و  نوشیدن  از کارهایی است که روزه را باطل می‌کند.

به همین دلیل روزه داران باید توجه داشته باشند به محض اینکه اذان صبح را شنیدند با توجه به داخل شدن وقت، روزه‌داری باید احتیاط کند و از هرگونه خوردن و آشامیدن خودداری نمایند؛ در غیر این صورت روزه ایشان باطل است و کفاره روزه بر او واجب می‌شود و باید قضای آن روزه را بگیرد.

بر اساس نظر همه مراجع به محض شروع اذان صبح با توجه به داخل شدن وقت، روزه‌دار باید از هرگونه خوردن و آشامیدن خودداری کند در غیر این صورت روزه‌اش باطل و کفاره بر او واجب می‌شود. حتی بسیاری از علما معتقدند که چند لحظه قبل از آغاز اذان صبح باید دست از خوردن و آشامیدن کشید. اگر در حال خوردن سحری هستید و متوجه شدید که اذان شروع شده است باید هر آنچه که در دهان دارید را بیرون بیاورید.

اگر خود فرد توانایی محاسبات نجومی را دارد و یا می‌تواند طلوع فجر را تشخیص دهد و یا این که مطمئن است در محلی که زندگی می‌کند طلوع فجر شرعی دقایقی پس از اذان صدا و سیماست در این صورت روزه او صحیح است.

شما اگر اطمینان داشته باشید که اگر در هنگام اذان صبح سحری نخورید به دلیل ضعف نمی‌توانید روزه بگیرید باز هم اجازه ندارید که با شروع اذان صبح به خوردن و آشامیدن ادامه بدهید و روزه شما باطل خواهد بود. اگر چنین شرایطی برای شما پیش آمد می‌توانید به ۴ فرسخی (۲۲ کیلومتری) بیرون شهر مسافرت کنید و روزه خود را بر اساس حکم روزه مسافر بخورید و بعداً قضای آن را بجا بیاورید.

حکم روزه شخصی که هنگام شنیدن اذان صبح مشغول خوردن و آشامیدن است، چیست؟

از جمله اشکالاتی که در اکثر تقویم های اوقات شرعی وجود دارد این است که لحظه اذان صبح را حداقل پنج دقیقه زودتر قید می کنند لذا خوردن و آشامیدن در هنگام شنیدن اذانی که بر اساس تقویم های مذکور داده می شود نقصی در صحت روزه به شمار نمی آید زیرا با این حساب هنوز طلوع فجر صادق محقق نشده است.

و خداوند می فرماید: وَكُلُوا وَاشْرَبُوا حَتَّىٰ يَتَبَيَّنَ لَكُمُ الْخَيْطُ الْأَبْيَضُ مِنَ الْخَيْطِ الْأَسْوَدِ مِنَ الْفَجْرِ؛
يعنى: بخورید و بیاشامید تا سفیدی صبح از سیاهی شب برای تان آشکار شود.

بنابراین مهم طلوع صبح است و هرکس از طلوع صبح اطمینان نیافته می‌تواند تا حصول اطمینان بخورد و بیاشامد. همینطور اگر می‌داند که موذن پیش از وقت اذان می‌گوید و یا شک دارد که موذن سر وقت یا قبل از آن اذان گفته می‌تواند تا حصول اطمینان به خوردن ادامه دهد، اما بهتر است از روی احتیاط به مجرد شنیدن صدای اذان دست از خوردن بکشد.

روزه کسی که در سحر ماه رمضان در تشخیص وقت دچار اشتباه شده و بی اطلاع از اذان صبح سحری خورده است، چه حکمی دارد؟

- روزه کسی که در سحر ماه رمضان در تشخیص وقت دچار اشتباه شده و بدون اطلاع از طلوع فجر مرتکب کاری شده که مبطل روزه است، در بعض موارد صحیح می باشد و در بعض موارد قضای روزه آن روز را نیز باید به جا آورد. - شخصی که قدرت تحقیق دارد اگر بدون تحقیق و بررسی این‌که صبح شده یا نه؟ کارى کند که روزه را باطل مى‌کند، و بعد معلوم شود که سپیدۀ صبح قبل از عمل او طلوع کرده است؛ باید روزه آن روز را ادامه داده و قضای آن را نیز به جا آورد و کفاره لازم نیست، بلکه بنابر احتیاط اگر چه عاجز از تحقیق بوده باشد هم قضای روزه لازم است.

- اگر کسی تحقیق کرده و به باقى بودن شب و عدم طلوع صبح یقین حاصل نکند، به این نحو که بعد از تحقیق گمان بر طلوع صبح پیدا کرده یا در آن شک کند، در این صورت قضاى روزه در صورت اول به احتیاط واجب لازم است و در صورت دوم احتیاط مستحب است.

- اگر کسی تحقیق کرده و یقین کند که صبح نشده و شب باقى است و چیزى بخورد و بعدا خلاف آن معلوم شود روزه‌اش صحیح است.

- بطلان روزه در صورتی که خوردن و آشامیدن از روی عمد و اختیار باشد قطعی و مسلّم است.لیکن سهو و اشتباه که مورد سؤال از موارد آن می باشد بحث دیگری است که حکم آن به حسب موارد متفاوت است.

پرسش و پاسخ در خصوص خوردن سحری همزمان با اذان صبح

سوال: کسی که نداند اذان صبح چه موقع بوده و بعدا بفهمد زمانی که سحری خورده (حدود 5 دقیقه) بعد از اذان بوده است حکم روزه مستحبی و قضا چیست؟

جواب: بايد قبل از شروع اذان، از مبطلات روزه از جمله خوردن و آشاميدن دست کشيد ولي اگر بدون اطلاع از شروع اذان و يا از روي ندانستن حکم، ادامه داده است در صورتي که تا پيش از پايان اذان خوردن و آشاميدن را ترک کرده، استثنائا روزه اين روز صحيح است.

سوال: هرگاه انسان بدون اختیار مانند اینکه به خواب رفته باشد، سحری خوردنش به تأخیر افتد، و به هنگام شنیدن اذان صبح، همچنان به خوردن سحری مشغول باشد، آیا لازم است که با شنیدن اذان صبح فوراً از خوردن و آشامیدن دست بکشد، یا اینکه تا پایان اذان می‌تواند به خوردن و آشامیدن ادامه بدهد؟

جواب: اگر انسان بطور قطع بداند که اذان صبح، بر حسب تقویم محلی شهری که در آن جا روزه می‌گیرد، در موعد مقرر گفته می‌شود، واجب است هنگام شنیدن اذان، بلافاصله از خوردن و نوشیدن اجتناب ورزد و حتی اگر در دهانش غذایی باشد باید آن را بیرون اندازد؛ تا روزه‌اش صحیح باشد.

اما، اگر بداند که اذان چند دقیقه قبل از طلوع فجر گفته می‌شود، یا دست کم دربارۀ ساعت و وقت اذان در شک و تردید باشد، می‌تواند تا زمانی که از طلوع فجر یقین پیدا نکرده است، بخورد و بیاشامد. امروزه، تشخیص قطعی زمان طلوع فجر، با وجود جدول ساعات دقیق افطار و سحر که هیچ خانه‌ای از آن خالی نیست، بسیار آسان می‌باشد.

حکم خوردن سحری هنگام اذان صبح از نظر مراجع تقلید

آیت‌الله خامنه‌ای
مقتضى است که مؤمنین محترم جهت رعایت احتیاط در مورد امساک روزه و وقت نماز صبح، هم‌زمان با شروع اذان صبح از رسانه‌ها براى روزه امساک کنند و حدود ۵ الى ۶ دقیقه بعد از اذان، شروع به اداى نماز صبح نمایند.

آیت‌الله مکارم شیرازی
بر مؤمنین لازم است قبل از اذان صبح برای روزه امساک کنند و احتیاطاً ۵ دقیقه بعد از تمام شدن اذان، نماز بخوانند. اگر هنگامى‏ که مشغول خوردن غذا یا نوشیدن آب است بفهمد که اذان صبح شده، باید آنچه را که در دهان است بیرون بیاورد و اگر عمداً فرو بدهد روزه‌اش باطل است و کفاره هم دارد.

اگر فردی بدون اطلاع از شروع اذان صبح و یا از روی ندانستن حکم، خوردن و آشامیدن را ادامه داده است در صورتی که تا پیش از پایان اذان، خوردن و آشامیدن را ترک کرده، استثنائا روزه این روز صحیح است.

آیت‌الله صافی گلپایگانی
در وجوب امساک، ملاک تحقق فجر صادق است؛ لذا اگر شروع اذان مقارن با طلوع فجر باشد و یا از اذان مؤذن وقت‌شناس اطمینان به دخول وقت حاصل شود، امساک واجب است و خوردن و آشامیدن جایز نیست.

آیت‌الله سیستانی
اگر یقین دارید که وقت داخل شده است نمی‌توانید چیزی بخورید.

---