دلایلی عجیب که منجر به وسواس می‌شوند

در افراد وسواسی افکار، تصورات، تخیلات و تجسماتی ناخواسته و محدود به موضوعی خاص، آن‌قدر در ذهنشان تکرار می‌شود که باعث نگرانی، استرس، اضطراب و ایجاد حس گناه در فرد شده و در نهایت آن‌ها را از فعالیت و تعاملات اجتماعی بازمی‌دارند.

چند نمونه از وسواس‌های فکری:
1. وسواس در پاکیزگی و نظافت
2. وسواس از نگرانی‌های مداوم
3. وسواس نظم و تقارن
4. وسواس شمارش
5. وسواس افکار و رفتار خرافه
6. وسواس نگرانی از آسیب به خود یا دیگران
7. وسواس دله‌دزدی
8. وسواس نگرانی و فکر کردن بیش‌ از حد به گذشته و آینده
9. وسواس مذهبی
10. وسواس تعصب شدید
11. وسواس میل به نشان دادن بدن، بدشکلی و ...

اختلال وسواس ممکن است با ترکیبی از عوامل ژنتیکی، عصبی، رفتاری، شناختی و محیطی ایجاد شود.
دلایل ژنتیکی

وسواس فکری معمولاً ارثی است و اگر یکی از اعضای خانواده به این اختلال مبتلا باشد احتمال اینکه سایر اعضای خانواده نیز به این اختلال مبتلا شوند بین 27 تا 47 درصد است و حدود 40 درصد افرادی که در دوران کودکی به وسواس مبتلا بوده‌اند در اوایل بزرگ‌سالی درمان می‌شوند.

دلایل خود ایمنی

یکی از دلایل بروز وسواس در کودکان گلودرد عفونی استرپتوکوکی هستند. طی تحقیقاتی که در سال‌های اخیر صورت گرفته، سایر عوامل بیماری‌زا مانند باکتری‌های مسئول بیماری Lyme و ویروس آنفولانزای H1N1 نیز با شروع سریع وسواس در کودکان همراه بوده‌اند.

علل رفتاری

این تئوری رفتاری نشان می‌دهد که افراد مبتلابه وسواس، اشیا خاص یا موقعیت‌هایی را با علت ترس خود مرتبط می‌کنند و این ترس و دوری ممکن است در دوره‌ای از استرس شدید آغاز شود مانند شروع یک کار جدید یا درست بعد از پایان یافتن یک رابطه مهم. افراد مبتلابه وسواس فکری زمانی که بین یک شی و احساس ترس خود، ارتباط برقرار می‌کنند به‌جای مقابله یا تحمل ترس از آن شی دوری می‌کنند.

علل شناختی

بیشتر مردم گاهی اوقات از افکار مزاحم و ناخواسته عذاب می‌کشند اما این مشکل برای مبتلایان به وسواس فکری بسیار اغراق‌آمیزتر است به‌ عنوان‌ مثال مادری که وظیفه مراقبت از کودک خود را دارد ممکن است یک سری افکار مزاحم به سراغش بیاید که به‌ عمد یا تصادفی به کودک خود آسیب برساند. در حالت عادی فرد می‌تواند این فکرها را از سر خود بیرون کرده و چشم‌پوشی کند؛ اما افراد مبتلا به وسواس به این افکار مزاحمی که در سر دارند به‌عنوان یک تهدید می‌نگرند و آن را فاجعه‌آمیز و واقعی تفسیر کرده و به وسواس خود ادامه می‌دهند.

دلایل عصبی

تکنیک‌های تصویرداری از مغز به محققان اجازه داده است که فعالیت مناطق خاصی از مغز را مطالعه کنند و به این نتیجه برسند که برخی از قسمت‌های مغز در افراد مبتلا به وسواس در مقایسه با افراد عادی متفاوت است ولی با وجود این یافته‌ها دقیقاً مشخص نیست که این تفاوت‌ها چگونه با توسعه و پیشرفت وسواس مرتبط‌اند. عدم تعادل سروتونین و گلوتامات در مغز ممکن است در پیشرفت وسواس مؤثر باشند.

دلایل محیطی

مطالعات نشان می‌دهد که افراد مبتلا به وسواسِ فکری اغلب قبل از شروع بیماری، وقایع استرس‌زا و آسیب‌زای زندگی‌شان را گزارش و اعلام کرده‌اند. عوامل استرس‌زای محیطی ممکن است محرک وسواس و پیشرفت آن باشند. طی مطالعات روان‌پزشکان آسیب‌های مغزی در کوکان و نوجوانان با افزایش خطر ابتلا به وسواس فکری همراه است. 30 درصد از کودکان 6 تا 18 ساله‌ای که آسیب مغزی را تجربه کرده‌اند به وسواس فکری مبتلا می‌شوند.
تعدادی دیگر از اختلالات روان‌پزشکی و عصبی مانند افسردگی و اضطراب نیز در کنار این بیماری می‌توانند رخ دهند.

راهکارهایی برای متوقف کردن افکار وسواسی

1. شناسایی و پذیرش افکار وسواسی
افکار وسواسی خود را شناسایی و بررسی کنید تا بفهمید که آن‌ها چگونه به وجود آمده‌اند و در حال حاضر شما با آن‌ها چگونه رفتار می‌کنید. با خودتان صادق باشید قبول کنید که این افکار جز ایجاد ناراحتی و مزاحمت برای شما کاری نمی‌کنند.

2. پرکردن خلأهای زمانی
تا جایی که می‌توانید اوقات فراغت زیادی نداشته باشید و آن‌ها را با انجام فعالیت‌های دلخواهتان پُر کنید. با افزایش فعالیت، افکار مزاحم و سمج کمتر به سراغ شما خواهد آمد.

3. به مسیر خود برگردید
تصور کنید ذهنتان یک ماشین است که در یک بزرگراه مشغول رانندگی است زمانی که افکار وسواسی به ذهنتان آمد به‌ سادگی تایید کنید که از جاده اصلی خارج و وارد جاده خاکی شده‌اید در این مواقع به خودتان بگویید باید ماشین را به مسیر اصلی‌اش بازگردانم و هر 5 ثانیه یک‌ بار آن تمرین را تکرار کنید.

4. فرمان ایست
برخی از متخصصان وسواس برای درمان آن توصیه کرده‌اند که زمانی که با افکار وسواسی مواجه شدید علامت ایست را تجسم کنید. برای کمک به این کار می‌توانید علامت و نشانه ایست را روی مچ دستتان حک کنید و زمان مواجه‌ شدن با افکار وسواسی به آن نگاه کنید.

5. تغییر موقعیت دهید
زمانی که افکار وسواسی به ذهنتان هجوم می‌آورد تغییر موقعیت دهید و به آن‌ها بها ندهید. تغییر گاهی باعث راندن افکار وسواسی می‌شود. مثلاً اگر در حال پیاده‌روی هستید و افکار وسواسی به ذهنتان هجوم آورده است به منزل برگشته و استراحت کنید، اگر در میهمانی هستید بهانه گرفته و به اتاق دیگری بروید.

6. قرار گرفتن در موقعیت 
این شامل قرار گرفتن در معرض موقعیت‌ها و اشیایی است که باعث ترس و اضطراب در شما می‌شود. این کار سبب می‌شود تا باگذشت زمان، اضطراب ناشی از این نشانه‌ها کاهش یافته و درنهایت از بین بروند.
7. گفتگو درمانی یا روان‌درمانی
گفتگو یکی از مؤثرترین روش‌ها در درمان وسواس است که هدف آن کمک به فرد مبتلاست تا بتواند شیوه فکر و رفتار خود را تغییر دهد. در گفتگو با اشخاص مبتلا به اختلال وسواس فکری باید برایشان تفهیم کنیم که به این افکارِ  ناخواسته و تکراری به‌ عنوان افکاری مزاحم بنگرند و احساس گناه نداشته و به‌ جای آن سعی در توقف آن داشته باشند.

---