طبیعت در قرآن

راستی چه وقتی دیدن طبیعت مفهوم دیگری پیدا می‌كند و زیبایی وجذابی دیگر را فراهم می‌سازد؟ در صورتی كه بدانیم در سراپرده طبیعت، دستی تدبیر می‌كند و برای این نعمت‌ها درجهت آسایش و رفاه انسان در كار است. قرآن كریم در آیات بسیاری از تسخیر طبیعت برای انسان توسط خدا خبر می‌دهد مانند سوره ابراهیم /۳۲ و ۳۳، نحل /۱۲ و ۱۴، حج /۶۵ و لقمان / ۲۹، همچنین از رام كردن تمام آسمانها و زمین برای انسان خبر می‌دهد: سوره لقمان /۲۰ و جاثیه/۱۲.

اما مهم این است كه بدانیم طبیعت چه اهمیتی دارد و چه زیبایی‌هایی می‌آفریند و چگونه می‌توان از آن به گونه‌ای نیكو استفاده كرد و مهم‌تر اینكه بدانیم همه این نعمت‌ها نشانه خدا و با تدبیر خدا هستند و هدفی برای آفرینش آنها وجود دارد و ما انسانها ناسپاسی نعمت نكنیم و به ستم از آن استفاده ننماییم . به همین دلیل، در برخی آیات قرآن آمده است كه سفر كنید و در زمین بگردید و بنگرید چگونه خداوند آفرینش را آغاز كرده؛ سپس باز او جهان دیگری را پدید می‌آورد. خداست كه بر هرچیز تواناست (عنكبوت/۲۰).

اهمیت طبیعت در قرآن
در قرآن كریم بیش از ۷۵۰ آیه اشاره به ظواهر طبیعت می‌كند ابعاد گوناگون جلوه‌ها و زیبایی‌های آن را یادآور می‌شود. در اغلب این آیات، ما را توصیه به مطالعه كتاب طبیعت و پند‌آموزی آن می‌كند. بی‌گمان، هدف این آیات، طرح علوم طبیعی و بیان قوانین آن نیست، هر چند به نكاتی اشاره دارد كه پس از قرنها اهمیت و حساسیت آن شناخته شده و خبر از این حقیقت می‌دهد كه گوینده آن در اتصال به مبدأ الهی و آفریننده جهان است. آفریننده‌ای كه از همه چیز خبر دارد و با آگاهی آنها را پدید آورده و برای ما رام كرده است. قرآن كتاب هدایت است و منظور از ذكر این شگفتی‌ها تدبر در موجودات طبیعی و توجه به نشانه‌های آن در اصل خلقت است.

پیدایش حیات در زمین و اهمیت آب
یكی از مسایلی كه همواره فكر بشررا به خود مشغول كرده، مساله حیات و چگونگی پیدایش آن در زمین است. در سیر طبیعت ما به زندگی موجودات گوناگون برخورد می‌كنیم و چگونگی حیات آنها برای ما شگفت‌انگیز است. قرآن كریم در چگونگی حیات آنها برای ما اشاره می‌كند. مثلاً می‌گوید: هرچیز زنده‌ای را از آب پدید آوردیم ( انبیاء/۳۰) و یا به مناسبت آفرینش جهان می‌گوید: اوست كه آسمانها و زمین را در شش دوره آفریده و قدرت استیلای او بر آب بود (هود /۷).

شگفتی طبیعت به تنوع وچگونگی موجودات است؛ موجوداتی كه از آب آفریده شده‌اند، عده‌ای بر روی شكم راه می‌روند و پاره‌ای از آنها بر روی دو پا و برخی از آنها بر روی چهارپا . خدا هر چه بخواهد می‌آفریند(نور/۴۵).

اهمیت آب در طبیعت در قرآن جایگاه مهمی قرار دارد. در تعبیرات گوناگون به شكل توصیف دریاها، رودخانه‌ها، نهرها و ریزباران‌ها مطرح می‌شود، اما آنچه در مرحله نخست جای دارد و آن را مقدس می‌كند این است كه از آب پدید آمده وعرش خدا بر آب مستقر شده و در مرحله بعدی حیات انسان و سعادت و لذت زندگی هر جانداری در مجموع آفرینش، به آب وابسته است. قرآن در جایی، این شگفتی و زیبایی و اهمیت را چنین بیان می‌كند: و اوست كه از آسمان، آبی فرود آورد، پس به وسیله آن از هرگونه گیاه برآوریم.

و از آن گیاه جوانه سبزی خارج ساختیم كه از آن دانه‌های متراكمی برمی‌آوریم و از شكوفه‌ درخت خرما خوشه‌هایی است نزدیك به هم . و نیز از آب باران باغ‌هایی از انگور و زیتون و انار همانند و غیرهمانند بیرون آوردیم. به میوه آن چون ثمر دهد و به طرز رسیدنش بنگرید، بی‌گمان در اینها برای مردمی كه ایمان می‌آورند نشانه‌هاست.( انعام/۹۹ ).
زندگی دوباره طبیعت

یكی دیگر از نمایش‌های خدا درجهان كه قرآن از آن یاد می‌كند، حیات دوباره طبیعت است، طبیعتی كه در فصل زمستان می‌میرد و سبزی وشادابی خود را از دست می‌دهد، اما در فصل بهار دوباره زنده شده وجان دیگر می‌گیرد. قرآن این رحمت الهی را با ریزش باران توصیف می‌كند ( اعراف/۵۷ ) یا در جای دیگر می‌گوید: خداوند بادها را می‌فرستد كه ابرها را برانگیزند، آنگاه آن را به سوی سرزمین مرده می‌رانیم تا زمین را پس از مرگش دوباره زنده كنیم. توصیف طبیعت و حیات دوباره آن یكی ا زنمونه‌های دیگر شگفتی‌های طبیعت در قرآن است، اما جالب است بدانیم هدف این توصیف مشهود، نشان دادن طبیعی حیات انسان پس ازمرگ است، به عبارت دیگر برای آن است كه چگونه پس از آنكه تمام جسم او پوسید و متلاشی شد، دوباره زنده می‌شود، همان‌گونه كه طبیعت زمین پس از پژمردگی و خزان ومرگ، دوباره حیات پیدا می‌كند.

رنگها
از جمله موارد توصیف طبیعت در قرآن، توصیف رنگهاست. تنوعی كه حس كنجكاوی انسانها را بر می‌انگیزد و به انسان گوشزد می‌كند كه درباره علت پیدایش رنگها تأمل كند و از سوی دیگر نسبت به برخی از رنگها می‌گوید: این رنگ، برای بینندگان و تماشاگران ایجاد سرور می‌كند( بقره/۶۹). رنگ ها در طبیعت به دو بخش تقسیم می‌شوند: رنگ‌هایی كه حزن‌آورند و رنگ‌هایی كه شادی‌آفرین هستند. قرآن به رنگ‌های شادی‌بخش، اهمیت ویژه‌ای می‌دهد كه شگفتی‌ همگان را برمی‌انگیزد و انگیزه‌ای برای جلب توجه به وجود می‌آورد مانند رنگ زرد، رنگ سبز و سفید.

واقعاً این پرسش مطرح است كه اگر تمام این میوه‌ها با طعم ومزه‌های مختلف به یك رنگ بودند، جاذبه‌ای برای خوردن وجود نداشت و از آن لذتی ایجاد نمی‌شد. خداوند این تنوع رنگ‌ها را در طبیعت یكی از نعمت‌های الهی می‌داند. این شیوه از توصیف در طبیعت نسبت به ابرها، بادها، كوه‌ها، دشت و بیابان‌ها و سبزی‌ها نیز صادق است. به عنوان نمونه می‌توان به آیات زیر مراجعه كرد: سوره نبا/۱۴، اعراف/۵۷، نازعات/۳۲ و فاطر/۲۷.

صبح و نسیم صبحگاهی یكی از بهترین اوقات طبیعت است كه برای ورزش و استشمام هوای آزاد استفاده می‌شود، اما قرآن این زمان را هم برای لذت معنوی و هم برای لذت مادی از بهترین فرصت‌ها معرف می‌كند. خوشا به حال آن انسان‌هایی كه به جای خواب در این زمان بیدارند و لذت بهره‌گیری از صبح را به غفلت خواب جایگزین نمی‌كنند.

---

منبع: گلستان قرآن