کلسترول و چگونگی کاهش آن

وجود مقدار زیاد لیپید در خون که از این پدیده با نام هایپرلیپیدمی نیز یاد می‌شود می‌تواند آثار و تبعاتی روی سلامت انسان داشته باشد. کلسترول بالا به‌تنهایی موجب علائم و نشانه نمی‌شود؛ اما می‌تواند سلامت انسان را در وضعیتی خطرناک قرار داده و احتمال بروز مشکلات جدی برای سلامتی را افزایش دهد.

کلسترول

کلسترول توسط پروتئین‌ها به خون منتقل می‌شود و زمانی که این 2 عنصر با هم ترکیب شوند، لیپوپروتئین نامیده می‌شوند.

2 نوع اصلی لیپوپروتئین‌ها عبارت‌اند از:
لیپوپروتئین با چگالی بالا یا HDL کلسترول را از سلول‌ها خارج کرده و به سمت کبد برمی‌گرداند و در آنجا یا تجزیه می‌شوند و یا به‌عنوان مواد زائد از بدن خارج شده و دفع می‌گردند. به همین علت است که HDL را کلسترول خوب می‌نامند و مقادیر زیاد آن سودآور خواهد بود.

 لیپوپروتئین با چگالی پایین یا LDL کلسترول را به سلول‌های نیازمند به آن می‌رساند اما اگر کلسترول آورده شده برای سلول‌ها زیاد باشد، می‌تواند در دیواره‌های رگ‌ها تجمع کرده و منجر به بیماری‌های عروقی شود. به همین علت LDL را کلسترول بد می‌نامند.

میزان کلسترول موجود در خون (اعم از HDL و LDL) توسط تست خون قابل‌اندازه‌گیری است. همچنین میزان کلسترول توصیه‌شده و مناسب در خون، بسته به ریسک ابتلا به بیماری‌های عروقی می‌تواند متفاوت باشد.

چرا باید کلسترول را کاهش دهیم؟

شواهد بسیار دقیقی وجود دارد که ثابت می‌کند کلسترول بالا می‌تواند منجر به مشکلات زیر شود:
-- تصلب شرایین
-- حمله قلبی
-- سکته
-- حمله ایسکمی گذرا
-- بیماری سرخرگ محیطی

ازآنجایی‌که کلسترول می‌تواند در دیواره‌ی رگ‌ها تجمع کند بنابراین می‌تواند جریان خون به قلب، مغز و سایر ارگان‌های بدن را محدود کند. همچنین کلسترول بالا می‌تواند احتمال لخته شدن خون در برخی از نقاط بدن و احتمال بروز و گسترش بیماری‌های قلبی و عروقی را افزایش دهد و موجب احساس درد در ناحیه سینه و یا بازو در حین فعالیت بدنی و یا دچار شدن به استرس شود.

عامل کلسترول بالا چیست؟

عوامل مختلفی هستند که می‌توانند منجر به بروز کلسترول بالا در انسان شوند. این عوامل شامل موارد زیر هستند:

رژیم غذایی ناسالم: به‌ویژه خوردن زیاد چربی‌های اشباع‌شده

سیگار کشیدن: در سیگار ماده‌ای شیمیایی به نام آکرولئین وجود دارد که باعث جلوگیری از انتقال کلسترول توسط HDL به سمت کبد و در نهایت منجر به تصلب شرایین می‌شود.

مبتلا بودن به دیابت و یا فشارخون بالا

سابقه خانوادگی در سکته و یا بیماری قلبی

شرایطی ارثی به نام هایپرکلسترولمی خانوادگی نیز وجود دارد که می‌تواند باعث بروز کلسترول بالا در فرد شود حتی اگر آن شخص رژیم غذایی سالمی نیز داشته باشد.

چه زمانی باید میزان کلسترول خون خود را آزمایش کنیم؟

معمولاً کلسترول خون را در مواقعی مثل شرایط زیر مورد آزمایش و اندازه‌گیری قرار می‌دهند:
-- زمانی که ابتلا به بیماری‌هایی مثل بیماری قلبی و عروقی، سکته، حمله ایسکمی گذرا، بیماری سرخرگ محیطی تشخیص داده شود.
-- داشتن سابقه خانوادگی در بیماری‌های قلبی و عروقی
--  دچار بودن یکی از اعضای نزدیک خانواده به مشکلات مربوط به کلسترول
-- اضافه‌وزن داشتن
-- فشارخون بالا، دیابت یا هر شرایطی در سلامتی که می‌تواند کلسترول را افزایش دهد

میزان کلسترول ما چقدر باید باشد؟

میزان کلسترول بر مبنای واحدی به نام میلی‌مول در هر لیتر خون (مختصراً mmol/L) اندازه‌گیری می‌شود. عموماً میزان سطح کلسترول کلی خون باید منطبق بر مقادیر زیر باشد:
5 mmol/L و یا کمتر برای افراد بزرگ‌سال سالم
4 mmol/L یا کمتر برای افرادی که بیشتر در معرض خطر هستند

میزان سطح LDL نیز باید  منطبق با مقادیر زیر باشد:
3 mmol/L یا کمتر برای افراد بزرگ‌سال سالم
2 mmol/L یا کمتر برای افرادی که در معرض خطر قرار دارند

لازم به ذکر است میزان ایده‌آل برای HDL مقداری بیشتر از 1 mmol/L است و میزان کمتر از 1 mmol/L خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی را افزایش می‌دهد.
همچنین ممکن است نسبت کلسترول کلی به HDL نیز محاسبه شود. این نسبت با تقسیم میزان کلسترول کلی بر کلسترول HDL به دست می‌آید. عموماً این نسبت باید زیر 4 باشد و نسبت بالای 4 می‌تواند ریسک بیماری‌های قلبی را افزایش دهد.

چطور می‌توان کلسترول را کاهش داد؟

اولین قدم برای کاهش میزان کلسترول، پیروی از رژیم غذایی سالم و استفاده از غذاهای کم‌چرب است. می‌توان غذاهای شامل چربی‌های اشباع را با میوه‌ها، سبزی‌ها و غلات سبوس‌دار جایگزین کرد. این تغییرات در رژیم غذایی در جلوگیری از بازگشت کلسترول بالا نیز مؤثر هستند.
علاوه بر تغییرات عادات و رژیم غذایی، می‌توان از تغییرات دیگری شامل فعالیت فیزیکی منظم و ترک مصرف سیگار و دخانیات، نیز استفاده کرد که تأثیرات بسیار مثبتی در کاهش کلسترول خواهند داشت.

لازم به ذکر است اگر با این روش‌ها نتوانستید کلسترول خود را کاهش دهید و همچنان کلسترول شما در حال افزایش بود، باید با پزشک در این مورد مشورت و به تجویز او، از داروهای کاهش کلسترول مثل استاتین‌ها استفاده کنید.

به یاد داشته باشید که استفاده از داروهای استاتین دارای عوارض جانبی است و فقط پزشک صلاحیت تشخیص مصرف این داروها را با در نظر گرفتن وضعیت کلسترول و سلامتی افراد داراست.

---