کتابشناسی عاشورا

بسم الله الرحمن الرحیم
درباره امام حسین و حرکت اصلاحی او تاکنون تالیفات و آثار متعددی ارائه شده است که در هر کدام، زوایای مختلف از شخصیت امام حسین علیه السلام و واقعه عاشورا مطالبی بیان شده است.  در این نوشتار برخی از دایرة المعارف ها، زندگی نامه ها، مقاتل، کتب تحلیلی و تاریخی و نیز برخی از نرم افزارها، جهت کسب اطلاعات مفید و مطالعه معرفی شده است.
1. دایرة المعارف ها
1.1. دایرة المعارف الحسینیه
2.1. فرهنگ عاشورا
3.1. فرهنگ عاشورا
2. زندگی نامه ها
1.2. حیاة الامام الحسین بن علی علیه السلام
2.2. زندگانی امام حسین
3.2. اشک روان بر امیر کاروان
3. مقاتل
4. کتاب های تاریخی، تحلیلی
5. کتاب های حاوی داستان وقصه
6. کتابشناسی
7. نرم افزار
8. سایت

1. دایرة المعارف ها
مجموع این کتاب ها که شامل ولادت، زندگی، اصحاب و یاران، فضائل و شمائل امام حسین می گردد و همچنین مسائلی که حول عاشورا و کربلا وجد دارد در اینگونه کتاب ها جع آوری شده است که از آن جمله می توان به کتاب های ذیل اشاره نمود.
1.1. دایرة المعارف الحسینیه
کرباسی، محمدصادق، لندن، المرکز الحسینی للدراسات، چاپ اول، 1414ه 1994م. این کتاب به صورت موضوعی به مباحثی پیرامون امام حسین پرداخته و از سال 1365 که کار تدوین آن آغاز شده تا سال 1421، بیست جلد آن به چاپ رسیده و بر پایه تقسیم بندی مؤلف تعداد مجلدات آن به بیش از سیصد جلد خواهد رسید.
2.1. فرهنگ عاشورا جمعی از نویسندگان در یازده جلد
3.1. فرهنگ عاشورا، محدثی، جواد، قم، معروف، چاپ چهارم، 1387، 512ص کتاب مذکور فرهنگنامه یا دایرة المعارف عاشورا و شامل اطلاعات مختصر مستندی به ترتیب حروف الفبا پیرامون موضوعاتی است که به نهضت جاوید امام حسین علیه السلام اختصاص دارد.
2. زندگی نامه ها
شامل کتاب هایی است که درباره ولادت و حیات و فضائل و شمائل امام حسین علیه السلام تدوین شده و به طور کل به زندیگ اجتماعی و حیات علمی ایشان پرداخته است. از آن جمله میتوان به کتاب های ذیل اشاره کرد.
1.2. حیاة الامام الحسین بن علی علیهماالسلام ، دراسه و تحلیل از باقر شریف قریشی کتابی است توصیفی، تحلیلی درباره امام حسین و روزگار او که بیان کننده نظر رایج شیعه و از مفصل ترین کتاب هاست و درسه مجلد تدوین شده است.
2.2. زندگانی امام حسین
رسولی محلاتی، سیدهاشم، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ سوم، 1378، 592ص.
این کتاب پژوهشی است مستند با شیوه ای گزارشی و تحلیلی که به تفصیل در تاریخ زندگانی امام حسین علیه السلام از تولد تا شهادت نگاشته شده است.
3.2. اشک روان بر امیر کاروان: (دمع العین علی خصائص الحسین)
شوشتری، جعفر بن حسین، ترجمه سیدمحمدحسین شهرستانی، قم، دارالکتاب (جزایری)، چاپ پنجم، 1378، 524ص.
کتاب درباره خصایص و صفات منحصر به فرد امان حسین که موجب تشخیص وامتیاز او از دیگر مردم حتی پیامبران و امامان است، می باشد.
3. مقاتل
مقتل نویسی از دیرباز در بین نویسندگان موضوعی رایج و مطرح بوده است که امروز با عنوان «شهادت» در واژه ادبیات سیاسی یاد می شود. از جمله این کتاب ها می توان به موارد ذیل اشاره کرد.
1.3. مقاتل الطالبین: نوشته ابوالفرج اصفهانی (خ 356) که در شرح حال و ذکر اسامی شهدای فرزندان ابوطالب است. این کتاب به فارسی نیز ترجمه شده است به نام «سرگذشت کشت شدگان از فرزندان ابوطالب» نوشته سیدهاشم رسولی محلاتی.
2.3. مقتل ابی مخنف: نوشته لوط بن یحیی بن سعید بن مخنف، معروف به ابومخنلف که درباره حوادث عاشوراست این کتاب نیز به فارسی ترجمه شد است و اخیرا به نام«مقتل الحسین و مصرع اهل بیته و اصحابه فی کربلا» در 230 صفحه توسط مؤسسة الوفاء چاپ شده است.
3.3. مقتل خوارزمی: متن تاریخی مربوط به حوادث کربلاست در دو جزء که توسط موفق بن احمد مکی خوارزمی (م 568) تالیف شده است و اغلب مطالبش را ازتاریخ ابن اعثم (م 1314) نقل کرده است.
4.3. مقتل الحسین: نوشته عبدالرزاق المقرم (م 1391ق) که درباره نهضت حسینی است و وقایع کربلا از خروج امام حسین علیه السلام از مدینه تا حوادث پس از عاشورا را دربردارد.
5.3. اللهوف علی قتلی الطفوف: به معنای آه و ناله بر کشتگان. نام کتابی است که درباره شهدای کربلا که از تألیفات مشهور سید بن طاووس، علی بن موسی بن محمد بن طاووس (م 66ق) می باشد. این کتاب به فارسی ترجمه شده است، به نام «آهی سوزان بر مزار شهیدان» از سید احمد فهری.
6.3. روضة الشهداء: تالیف ملاحسین کاشفی (م 910ق) است و پیرامون وقایع کربلا نوشته شده است عباراتی زیبا دارد و در گذشته واعظان و مرثیه خوانان در منابرو مجالس ازروی آن مصیبت می خواندند.
7.3. نفس المهموم: تألیف شیخ عباس قمی است که برگرفته از احادیث امام صادق علیه السلام که فرمد: نفس المهموم لظلمنا تسبیح وهمّه لنا عبادة و کتمان سرنا جهد فی سبیل الله» نفس کسی که به خاطر «مظلومیت ما اندوهگین شود تسبیح است اندوه بر ما عبادت است و کتمان و پوشاندن راز ما جهاد در راه خداست».
چون کتاب محدث قمی یادآور مصیبت های اهل بیت است این نام را برای کتابش برگزیده است و به فارسی هم ترجمه شده است.
8.3.«مقتل السبط الشهید»، نوشته حسین شریفی، «مقتل مطهر»، نوشته جعفر صالحان و «مقتل سالار شهیدان و گزارش کربلا» نوشت نادعلی کربلایی از جمله دیگر مقاتل است.
4. کتاب های تاریخی، تحلیلی
شامل مجموعه ای از کتابهای تاریخی پیرامون واقعه عاشورا و شخصیت امام حسین علیه السلام می باشد که به تحلیل در این زمینه پرداخته است از آن جمله:
1.4. حماسه حسینی جلد 3 ـ 1. مطهری، مرتضی، تهران، صدرا، چاپ سی و دوم، 1378، 365 + 294 + 420ص
کتاب حاضر مشتمل بر سخنرانی و یادداشت های استاد مطهری درباره امام حسین علیه السلام است که در حدود سال های 1347 تا 1356 ایراد و نوشته شده و تاکنون سی نوبت تجدید چاپ شده است این کتاب تاریخ نگاری نیست بلکه تحلیل تاریخ است و در آن به جنبه درس آموزی و الگوگیری از قیام امام حسین و لزوم پیراستن آن از تحریفات تکیه و تاکید شده است.
2.4. حسین وارث آدم از دکتر علی شریعتی
کتاب فوق شامل مجموعه گفتارها و نوشتارهای دکتر شریعی درباره امام حسین است. مطالب کتاب طی سالهای 1347 تا 1355 شمسی گفت شده و نوشته شده است:
فهرست آن چنین است حسین وارث آدم، ثار، شهادت، پس از شهادت، بحثی راجع به شهدا، بینش تاریخی شیعه، انتظار مذهب اعتراض، فلسفه تاریخ در اسلام و مقدمه کتاب حجر بن عدی.
3.4. بررسی تاریخ عاشورا، آیتی، محمدابراهیم، با مقدمه علی اکبر غفاری، تهران، صدوق، چاپ دوم، 1347، 268ص.
4.4. تفسیر قیام حضرات حسنین، از سیدمحمد فضل الله.
5.4. تفسیر سیاسی قیام امام حسین، از سید علی شرف الدین
6.4. ثورة الحسین، از محمد مهدی شمس الدین
7.4. بررسی و تحقیق پیرامون نهضت حسینی از سیدعلی فرحی
5. کتاب های حاوی قصه و داستان
1.5. آلبوم عاشورا
این اثر، مجموعه ای گوناگون از حماسه بزرگ حضرت سیدالشهداء، یعنی عاشورای حسینی است که با قلم داستانی به نگارش درآمده است. نویسنده با استناد به منابع معتبر و کهن و با بهره جستن از نثری روان و ادبی این واقعه را به تصویر کشیده است. وی در این اثر تصویرهایی از شجاعت، مردانگی، ظلم ستیزی، ایثار، عرفان، توحید و خصلت های والای انسانی را ارائه داده است. کتاب در دو فصل ناخدای تشنه و ساحل نشین اشک، فراهم آمده است. نویسنده: محبوبه زارع پدید آورنده این کتاب است.
2.5. جلوه عشق، قصه های زندگی امام حسین علیه السلام
نگاهی است اجمالی به برخی از حکایت های معنوی و عرفانی، تربیتی و اخلاقی زندگی امام حسین علیه السلام نگارنده احادیث و روایاتی که در منابع معتبر حدیثی در این زمینه از معصومان نقل شده گردآورده و زیر عناوینی از قبیل ولادت عشق، عیدی خداوند متعال، زینت آفرینش، غم و شادی رسول اکرم صلی الله علیه و آله ، تعلیم وضو، وصیتنامه امام حسین علیه السلام ، وفاداران بی وفا و برخی عنوان های متنوع دیگر، تدوین و تنظیم می کند. محمدحسین مهر آیین مولف کتاب است و نشر مهدی یار آن را در تیراژ 3000 منتشر گردیده است.
3.5. با کاروان نور
حسین انصاریان با هدف آشنایی خوانندگان با اوصاف و حالات یاران امام حسین علیه السلام این اثر را فراهم آورده است.
نویسنده کوشیده است تصویری درخشان و روشن از این شهیدان ملکوتی ترسیم کند. او نخست، ضمن اشاره روحانی و عرفانی به این رخداد بزرگ به مطالعه و بررسی مکاشفه امام حسین علیه السلام نظریات امام علی علیه السلام در قسمتی از خطبه 313 نهج البلاغه و توصیف آسمانیان و زمینیان، بصیرت و معرفت اصحاب حسین بن علی علیه السلام و نیز، آرا و اقوال دیگر عالمان و محدثان درباره این رویداد استثنایی، می پردازد. مؤلف در پخش پایانی این کتاب حکایات و داستان های شگفت انگیزی درباره واقعه کربلا از زبان فقیهان و محدثان با استناد به منابع تاریخی و روایی نقل می کند. درالعرفان ناشر این کتاب است.
6. کتابشناسی
1.6. کتاب شناسی امام حسین
حبیبی، نجقلی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ دوم، 1375، 260ص
این کتاب معرفی آثار مکتوبی است که به صورت مستقل در یکی از موضوعات مربوط به حضرت امام حسین علیه السلام نوشته شده است کتاب موجود حاوی لیست نمایه سازی 879 جلد کتاب در خصوص عاشورا و فرهنگ آن است به انضمام فهرست الفبایی اشخاص شامل مؤلفان، مترجمان و مصححان و فهرست الفبایی کتب که به مناسبت برگزاری اولین کنگره بین المللی امام خمینی و فرهنگ عاشورا در خردادماه 1374 تهیه و منتشر شده است.
2.6. کتاب شناسی امام حسین علیه السلام : کتابنامه
صفر علی پور، حشمت الله، قم، پژوهشکده تحقیقات اسلامی نمایندگی ولی فقیه در سپاه، جلد اول، چاپ اول، 1377، 592ص
در این مجموعه، مخاطبان با 3101 عنوان کتاب که درباره امام حسین علیه السلام به رشته تحریر درآمده، آشنا می شوند. اطلاعات مربوط به هر کتاب ذیل پنج بخش با این عناوین تنظیم شده است: «مقدمه»، «متن کتاب»، «فهرست اسامی»، «اشخاص» و «فهرست کتاب ها» و «منابع». ذیل هر مدخل اطلاعات مختصری درباره نویسنده، محل نشر، ناشر، صفحه و محل نگهداری کتاب آمده است.
3.6. کتاب شناسی عاشورا
حیدری قاسمی، محمد، تهران، اطلاعات، چاپ اول، 1378، 447ص.
این اثر، کتاب شناسی کتاب هایی با زبان های مختلف مربوط به قیام امام حسین علیه السلام و عاشورا می باشد که به شیوه گزارشی نگارش یافته است. مولف، در ابتدا، علت و هدف نگارش کتاب را بیان می دارد و سپس مشخصات و فهرست اسامی الفبایی آثار و کتاب های نگاشته شده پیرامون امام حسین علیه السلام ، قیام عاشورا، زینب کبرا علیهاالسلام ، اصحاب امام علیه السلام ، حضرت عباس علیه السلام ، علی اکبر علیه السلام ، علی اصغر علیه السلام ، مسلم بن عقیل علیه السلام ، حضرت قاسم علیه السلام ، کتب مقاتل، قیام کوفیان و نهضت مختار، انتقام از قتله کربلا، زیارتنامه ها و دعاهای مربوط به عاشورا، مراثی سیدالشهداء علیه السلام و جنایات بنی امیه را ارائه داده است.
7. نرم افزارهای عاشورایی
1. عاشورا
 محتوا ها شامل: 1) مصائب ؛ 2) زیارت عاشورا؛ 3) ذاکران اهل بیت؛ 4) سیمای غم: 6 قطعه فیلم که اماکن متبرکه و مراسم عزاداری است؛ 5) پیوست که نام هجده تن از یاران امام حسین(ع) را دربرمی گیرد
2. ولای امام حسین(ع)
محتوا ها شامل: 1. کتاب شناسی؛ 2. چهل آیه؛ 3. کلمات امام حسین(ع)؛ 4. چهل حدیث از امام حسین(ع)؛ 5. چهل حدیث از معصومین(ع)؛ 6. مدایح و مراثی امام حسین(ع)؛ 7. زیارت امام حسین(ع)؛ 8. بیست درس؛ 9. فیلم؛ 10. شعر؛ 11. دعاهای امام حسین(ع)؛ 12. آزمون و سرگرمی
از مرکز تحقیقاتی یاسین
3. رثاء
محتوا ها شامل: 1) مراثی عربی که حاوی 55 مرثیه عربی توسط ده خطیب و نه مداح است با ذکر نام هایشان؛ 2) مراثی اردو؛ 3) مراثی ترکی؛ 4) مراثی انگلیسی؛ 5) زیارت امام حسین(ع)؛ 6) زندگانی امام حسین(ع)؛ 7) مقتل امام حسین(ع)؛ 8) مقتل امام حسین(ع)؛ 9) احادیث امام حسین(ع)
4. جامع المقاتل امام حسین(ع)
محتوا ها شامل: ترجمه سیره و مقاتل معتبر با امکان چاپ و جستجو
از موسسه گنجینه معرفت