تقيه امامان(ع)

 «تقيّه» از مادة «وَقٌي» است، مثل تقوا كه از مادة «وَقٌي» است. تقيّه معنايش اين است: در يك شكل مخفيانه‎اي، در يك حالت استتاري از خود دفاع كردن و به عبارت ديگر سپر به كار بردن، هرچه بيشتر زدن و هرچه كمتر خوردن؛ نه دست از مبارزه برداشتن، يا لزوما دروغ گفتن. مجموعه آثار شهيد مطهري ج18ـ سيري در سيره ائمه اطهار(ع)،شهيد مطهري
تقيه ريشه قرآني دارد. در قرآن مجيد در چند آيه به طور صريح يا ضمني به تقيه اشاره شده است ؛ مانند : مَن كَفَرَ بِاللّهِ مِن بَعْدِ إيمَانِهِ إِلاَّ مَنْ أُكْرِهَ وَقَلْبُهُ مُطْمَئِنٌّ بِالإِيمَانِ وَلَكِن مَّن شَرَحَ بِالْكُفْرِ صَدْرًا فَعَلَيْهِمْ غَضَبٌ مِّنَ اللّهِ وَلَهُمْ عَذَابٌ عَظِيمٌ ﴿نحل/106﴾ : هر كس پس از ايمان آوردن خود به خدا كفر ورزد [عذابى سخت‏خواهد داشت] مگر آن كس كه مجبور شده و[لى] قلبش به ايمان اطمينان دارد ليكن هر كه سينه‏اش به كفر گشاده گردد خشم خدا بر آنان است و برايشان عذابى بزرگ خواهد بود.
تقيه به معناي پوشيده داشتن اعتقاد از مخالفان به خاطر ضرر ديني يا جاني يا دنيوي است.
سياست تقيه و فعاليت مخفي بعد از شهادت امام حسين(ع) به دليل فشارهاي سياسي موجود و به منظور حفظ تشيع شروع شد و در عصر امام صادق(ع) به بعد هنگام خلافت خلفاي عباسي به اوج خود رسيد.
امامان عليهم السلام بعد از شهادت امام حسين عليه السلام، حالت تقيه نسبت‏ به خلفاء را در پيش گرفتند و پيوسته آماده‏ى قيام بودند و اگر پيروان متعهدى داشتند، قيام مى‏كردند . لذا با توجه به اوضاع و شرايط سياسى، سياست تقيه، بهترين روش بود .
موقعيت امام صادق عليه السلام و نگرش امام عليه السلام به نظام سياسى جديد را با شرايط بحرانى‏اى كه عباسيان به وجود آورده بودند، امام عليه السلام را واداشت تا ابزار جديدى براى ارتباط با اعضاى جامعه‏ى خود جست و جو كند . لذا امام، نظام زيرزمينى ارتباطات (التنظيم السرى) را در جامعه به كار گرفت .
در دوره‏ى امام كاظم عليه السلام، اماميه به علت فشار عباسيان و قيام اسماعيليه، ضعيف شده بودند . لذا امام عليه السلام با در پيش گرفتن سياست تقيه، هواداران خود را از هرگونه قيام مسلحانه، منع مى‏كرد . با شهادت امام كاظم عليه السلام، شكاف ديگرى ميان اماميه ايجاد شد و گروهي واقفيه شدند; يعنى امام كاظم عليه السلام را قائم مهدى دانستند. سپس در دوران امام رضا عليه السلام كه سياست تقيه هم‏چنان ادامه دارد و امام عليه السلام چون با مامون در حكومت نقش دارد، لذا در اين زمان، از نهاد وكالت ‏سخنى در ميان نيست . ولى گسترش سازمان امامت (وكالت) را در زمان امام جواد عليه السلام، شاهد هستيم و امام عليه السلام به هواداران خود اجازه‏ى نفوذ به دستگاه عباسيان را مى‏دهد . البته فعاليت‏هاى مخفى تنها به منظور هدايت امور مالى و مذهبى اماميه صورت مى‏گرفت، نه تهديد حكومت مامون .
بعد از آن بايد نسبت‏به فعاليت امام هادى عليه السلام و شيوه‏ى خشن برخورد متوكل در قالب اقدامات ضد شيعى و تاسيس ارتش نوين موسوم به «شاكريه‏» را كه به ضد علوى معروف بودند، توجه شود كه چگونه وكلاى امام را دستگير و شكنجه و به شهادت مى‏رساندند و حتى قبور ائمه عليهم السلام را تخريب كردند . اقدامات متوكل لطمات جدى به ارتباطات شبكه‏ى وكالت وارد كرد، ولى مانع از فعاليت امام هادى عليه السلام با حفظ سياست تقيه نشد . در زمان منتصر، اوضاع كمى بهتر شد، ولى قيام‏هاى متعدد باعث ‏شد عباسيان، قيام‏ها را با اماميه مرتبط بدانند و رهبران اماميه را به سامراء فرابخوانند .
بعد از شهادت امام هادى عليه السلام، ديدگاه محتاطانه‏ى حكومت نسبت ‏به اماميه در طول امامت امام عسكرى عليه السلام ادامه يافت و حضرت هم سياست تقيه را در پيش گرفت.

---

منبع :پرسمان/معارف