ماهیت ازدواج موقت

  همان گونه كه مى‏دانيد ازدواج پيوندى است ميان زن و مرد كه بر پايه آن رابطه زناشويى شكل مى‏گيرد و مجموعه‏اى از تكاليف و حقوق شرعى و قانونى، بر آنها حاكم مى‏گردد اما اين قرارداد بر دو قسم است:
1. پيوند دايم كه بر اساس آن، خانواده‏اى تشكيل مى‏شود و به عنوان يك بنياد پايدار اجتماعى به شمار مى‏آيد.
2. پيوند موقت، كه از آن در فرهنگ اسلامى به ازدواج موقت تعبير مى‏شود كه بر پايه آن رابطه زناشويى موقتى با مدّت و مهريه مشخص، پديد مى‏آيد و تفاوت آن با ازدواج دايم، در اين است كه گذشته از محدود بودن مدت، ارث و نفقه براى زن در بر ندارد، مگر آنكه خود او شرط كرده باشد.
عدم آگاهى از تعريف صحيح نكاح موقت و ماهيت آن، موجب اشكالات بى‏پايه‏اى شده است گاهى توهم شده كه متعه چيزى غير از نكاح و شبيه زنا مى‏باشد. در حالى كه شك نداريم كه نكاح موقت يا متعه قسمى از نكاح است،
چنان‏كه حضرت امام خمينى (ره) مى‏گويد: «النكاح على قسمين: دائم و منقطع، و كل منهما يحتاج الى عقد مشتمل على ايجاب و قبول لفظى دالين على إنشاء المعنى المقصود و الرضاية... فلا يكفى مجرد الرضا القلبى من الطرفين و لا المعاطاة الجارية فى غالب المعاملات...»تحريرالوسيله، ج2، ص223. ؛ «نكاح بر دو قسم است: دايم و موقت، هر كدام از آنها نيازمند عقدى است كه مشتمل بر ايجاب و قبول لفظى بوده و بر رضايت طرفين و اراده آنان دلالت معتبرى داشته باشد، صرف رضايت دو طرف و حتى معاطات (بده و بستان و معامله عملى بدون قرارداد در قالب الفاظ خاص) كافى نيست».
بنابراين ازدواج موقت به صِرف رضايت طرفين قابل تحقّق نيست، بلكه احتياج به عقد و قرارداد شرعى و قانونى دارد، همانند ازدواج دايم، و صِرف رضايت طرفين مشروعيت‏آور نيست، زيرا همه معاملات حلال و حرام مى‏تواند بر اساس رضايت طرفين انجام شود حتى ربا، رشوه و زنا و لواط و... ممكن است با رضايت طرفين باشد، اما نامشروع است زيرا تجاوز به حريم الهى و عارى از هر گونه مبناى قانونى است، بنابراين ازدواج موقت ماهيت شرعى و قانونى داشته و تفاوت اساسى با زنا دارد، چون ازدواج موقت بر اساس مجوز و قرارداد شرعى مبتنى بوده كه شكل‏دهى رابطه را به رضايت طرفين مى‏افزايد. در حالى كه تنها زنا به رضايت طرفين و گاهى بدون رضايت استوار است، و رابطه‏اى است نامشروع كه اديان الهى و حتى بسيارى از كشورهاى متمدن آن را به رسميت نشناخته، و فرزند متولد از اين رابطه را
نامشروع خطاب مى‏كنند و نتيجه آن جز بيمارى، افسردگى، فساد، تباهى و... نيست. زيرا زنا تابع هيچ‏يك از مقرّرات مربوط به وضع فرزندان و روابط خانوادگى و نظام انسانى و اخلاقى نمى‏باشد، بلكه حالتى است حيوانى كه زن خود را در معرض فروش و ناهنجارى‏هاى جنسى قرار مى‏دهد، با اين اوصاف آيا امكان دارد ازدواج موقت را تشبيه به زنا نماييم؟! ازدواج موقت، نوعى نكاح و قراردادى است كه در آن زن و مرد به عنوان زن و شوهر و بدون احساس گناه، هر چند موقتى اقدام به رابطه جنسى مى‏كنند اين قرارداد زناشويى به طرفين اطمينان مى‏دهد كه رابطه‏شان پاك و مشروع و تابع نظام و مقرّرات شرعى و قانونى باشد و همانند نكاح دايم داراى آثار و احكام مى‏باشد، از اين رو هرگز قابل مقايسه با زنا نيست.
براى آشنايى بيشتر با ماهيت و آثار ازدواج موقت جنبه‏هاى مشترك بين آن و ازدواج دايم را به صورت خلاصه بيان مى‏داريم:
1. شرايط نكاح: ازدواج موقت نيز نوعى ازدواج بوده و احتياج به صيغه و عقد دارد، كه بايد داراى شرايط و با لفظ صريح «أنكحت» و «زوجت» و «متعت» باشد و تعيين زوجين و مهر و اختيار و بلوغ در آن شرط شده است. همان‏گونه كه در نكاح دايم نيز همه اين شرايط لازم است.
2. إذن ولى: به عقيده بسيارى از فقهاء اذن ولى در عقد باكره لازم است و از اين جهت فرقى بين نكاح دايم و موقت نيست.
3. احكام فرزند: تمام احكام فرزند ناشى از عقد دايم، در نكاح موقت نيز جارى است، از حيث محرميت، ارث، نفقه، حضانت و ولايت.

4. عدّه: همان گونه كه در عقد دايم عدّه واجب است در عقد موقت نيز واجب مى‏باشد، منتهى عدّه عقد موقت كوتاه‏تر از عده عقد دايم است.
اما تفاوت‏هايى كه عقد موقت با دايم دارند و نشان دهنده امتياز و سهولت عقد موقت نسبت به دايم مى‏باشد عبارتند از:
1. عقد دايم از جهت زمان محدوديتى ندارد، ولى عقد موقت از نظر زمانى وابسته به توافق طرفين است.
2. در عقد دايم نفقه همسر بر مرد واجب است، ولى در عقد موقت چنين نيست.
3. برخلاف عقد دايم، در عقد موقت زن و شوهر از همديگر ارث نمى‏برند.
4. در عقد دايم زن و شوهر بدون رضايت يكديگر نمى‏توانند از باردارى جلوگيرى كنند اما در عقد موقت مى‏توانند.
5. در ازدواج دايم زن حق همخوابى دارد ولى در عقد موقت زن مى‏تواند شرط كند كه نزديكى واقع نشود و همخوابگى بستگى به توافق طرفين دارد.منهاج الصالحين، سيد ابوالقاسم خويى، ج 2، ص 302 و 303.
6. در عقد موقت با پايان يافتن مدت يا با رضايت مرد جدايى قهرا حاصل مى‏شود و نيازى به صيغه طلاق نيست.
بنابراين، ازدواج موقت داراى شرايط آسان‏ترى است.

---

منبع : پرسمان/ حقوق زن