وظایف منتظران در شرایط فتنه

مقدمه:
یکی از مسائل و مباحث بسیار لازم و ضروری که منتظران می بایست آن را فرا گیرند و کاملاً به آن واقف باشند، آگاهی و مهارت همه جانبه در بر خورد و مواجه ی با فتنه های احتمالی است، بی گمان هر انسانی در دوره از زندگی فردی و اجتماعی خود با فتنه های مختلفی مواجه شده است، نمی توان با سهل انگاری از مسئولیت و وظایف بر خورد با این معضل اجتماعی شانه خالی کرد. در این نوشتار سعی داریم به پاره ای از مسئولیت و وظایف منتظران در برخورد با این چالش اجتماعی اشاره کنیم.

معرفی و شناسایی فتنه در قرآن کریم
با تأملی در آیات قرآن کریم به خوبی می توان سختی و اهمیت و خسارت فتنه را مشاهده کرد خداوند متعال در این خصوص می فرماید: «ِ وَ الْفِتْنَةُ أَكْبَرُ مِنَ الْقَتْل؛[بقره/217]و ایجاد فتنه، (و محیط نامساعد، كه مردم را به كفر، تشویق و از ایمان بازمى ‏دارد) حتّى از قتل بالاتر است». چرا كه آن، جنایتى است بر جسم انسان و این جنایتى است بر جان و روح و ایمان انسان[1] و در آیه دیگر خداوند متعال می فرماید: «وَ الْفِتْنَةُ أَشَدُّ مِنَ الْقَتْل؛[بقره/191]و فتنه (و بت پرستى) از كشتار هم بدتر است!».

در اینکه معنا و مفهوم« فتنه» چیست؟ بین مفسران و لغت شناسان، بحثهایى مختلفی طرح شده است. این واژه در اصل از «فتن» (بر وزن متن) گرفته شده كه به گفته راغب در مفردات به معنى قرار دادن طلا در آتش، براى ظاهر شدن میزان خوبى آن از بدى است و به گفته بعضى گذاشتن طلا در آتش براى خالص شدن از ناخالصی هاست،[2]

در قرآن کریم آیات مختلفی در خصوص فتنه وجود دارد که معانی مختلفی را از آن استفاده کرده است؛ گاه به معناى آزمایش و امتحان است، همانند آیه 2 سوره مبارک عنکبوت: «أَحَسِبَ النَّاسُ أَنْ یُتْرَكُوا أَنْ یَقُولُوا آمَنَّا وَ هُمْ لا یُفْتَنُونَ؛[ عنكبوت/2] مردم گمان مى ‏كنند، همین كه گفتند ایمان آوردیم، رها مى‏ شوند و آزمایش نخواهند شد». و گاه به معنى فریب دادن، چنان كه مى‏فرماید: «یا بَنِی آدَمَ لا یَفْتِنَنَّكُمُ الشَّیْطانُ: [اعراف/27] اى فرزندان آدم، شیطان شما را نفریبد»، و گاه به معنى بلا و عذاب آمده مانند: «یَوْمَ هُمْ عَلَى النَّارِ یُفْتَنُونَ ذُوقُوا فِتْنَتَكُمْ:[ذاریات، /13و 14.] آن روز كه آنها بر آتش، عذاب مى‏شوند و به آنها گفته مى‏شود بچشید عذاب خود را»و گاه به معنى گمراهى آمده، مانند «وَ مَنْ یُرِدِ اللَّهُ فِتْنَتَهُ فَلَنْ تَمْلِكَ لَهُ مِنَ اللَّهِ شَیْئاً:[ مائده/ 41] كسى كه خدا گمراهى او را بخواهد (و از او سلب توفیق كند) هیچ قدرتى براى نجات او، در برابر خداوند نخواهى داشت». و گاه به معنى شرك و بت پرستى یا سد راه ایمان آورندگان، آمده مانند آیه مورد بحث، و بعضى آیات بعد از آن كه مى‏فرماید: وَ قاتِلُوهُمْ حَتَّى لا تَكُونَ فِتْنَةٌ وَ یَكُونَ الدِّینُ لِلَّهِ؛[بقره/193] با آنها پیكار كنید تا شرك از میان برود، و دین مخصوص خداى یگانه باشد».

نظر مفسران: ولى ظاهر این است كه تمام این معانى به همان ریشه اصلى كه در معنى فتنه گفته شد باز مى‏ گردد (همانگونه كه غالب الفاظ مشترك چنین حالى را دارند) زیرا با توجه به اینكه معنى اصلى قرار دادن طلا در زیر فشار آتش براى خالص سازى، یا جدا كردن سره از ناسره است، در هر مورد كه نوعى فشار و شدت وجود داشته باشد این واژه به كار مى ‏رود، مانند امتحان كه معمولا با فشار و مشكلات همراه است، و عذاب كه نوع دیگرى از شدت و فشار است، و فریب و نیرنگ كه تحت فشارها انجام مى‏گیرد و همچنین شرك یا ایجاد مانع در راه هدایت خلق كه هر كدام متضمن نوعى فشار و شدت است. این احتمال نیز از سوى بعضى از مفسران داده شده كه منظور از" فتنه" در اینجا همان فساد اجتماعى باشد، از جمله تبعید كردن مؤمنان از وطن مالوفشان كه این امور گاه از كشتن هم دردناك‏تر است، یا سبب قتل و كشتارها در اجتماع مى‏شود، در آیه 73 سوره انفال چنین مى‏خوانیم: إِلَّا تَفْعَلُوهُ تَكُنْ فِتْنَةٌ فِی الْأَرْضِ وَ فَسادٌ كَبِیرٌ؛[انفال/73] اگر این دستور را (قطع رابطه با كفار) انجام ندهید، فتنه و فساد عظیمى در زمین روى مى ‏دهد" (در این آیه فتنه و فساد در كنار هم قرار گرفته». [3]

وظایف منتظران در شرایط فتنه
1-شناخت، آگاهی و تقویت بصیرت دینی و سیاسی:
اولین و مهمترین عاملی که منتظران را در مواجه با انواع فتنه ها کمک و یاری می رساند، شناخت و آگاهی است، شناخت و معرفتی که قوه بصیرت و تیز بینی و شناسایی حق و از باطل و همچنین روشن کننده مسئولیت های منتظران باشد. اگر یک منتظر واقعی از شاخص و قوه بصیرت و آگاهی برخوردار نباشد به درستی نه می تواند وظایف و مسئولیت های خود را در اوضاع نا بسمان فتنه تشخیص دهد و نه می توان خوب و سریع اقدام نماید. چه بسا حتی به زودی امام عصر(عجله الله تعالی فرج)طلب یاری از مشتاقان محبان خود نماید در حالی او به این صدا لبیک نگوید و در خواب غفلت و بی خبری به سر ببرد. بی‌تردید، یکى از مهم‌ترین رازهاى شکست حکومت امام على(علیه السلام)، سوء استفاده دشمنان از بی‌بصیرتى برخی از دوستان ایشان بود، در گزارشى آمده است که حضرت علی(علیه السلام) در این‌باره می‌فرماید: «اى کوفیان! من به سه خصلت [که در شما هست] و دو خصلت [که در شما نیست]، گرفتار آمده‌ام: گوش دارید، امّا کَرید، و زبان دارید، امّا لالید، و چشم دارید، امّا کورید. [و امّا آن دو خصلتى که ندارید:] نه هنگام دیدار، آزاد مردانى هستید صادق، و نه به گاه سختى، برادرانى مورد اعتماد».[4]

2-صبر و بردباری زیبا:
از آنجایی که انتظار در بر دارند، تحمل سختی ها و گرفتاری ها است، تا اینکه به وصال معشوق نایل شویم، تا دستیابی و رسیدن به این آمال نیاز است منتظران صبر و بردباری خود را از دست ندهند، گرفتاری و فتنه های سختی که منتظران را در دوران غیبت درگیر خود می نماید نباید موجب خلل و کاستی در انتظار منتظران گردد. در معرفی و شناسایی صبر در روایات اسلامی از رسول اكرم (صلى الله علیه و آله)این چنین بیان شده است: « عَلَامَةُ الصَّابِرِ فِی ثَلَاثٍ أَوَّلُهَا أَنْ لَا یَكْسَلَ وَ الثَّانِیَةُ أَنْ لَا یَضْجَرَ وَ الثَّالِثَةُ أَنْ لَا یَشْكُوَ مِنْ رَبِّهِ تَعَالَى لِأَنَّهُ إِذَا كَسِلَ فَقَدْ ضَیَّعَ الْحَقَّ وَ إِذَا ضَجِرَ لَمْ یُؤَدِّ الشُّكْرَ وَ إِذَا شَكَا مِنْ رَبِّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَقَدْ عَصَاهُ؛[5]صبور سه نشانه دارد : اول آن كه سستى نمى كند ، دوم آن كه افسرده و دلتنگ نمى شود و سوم آن كه از پروردگار خود شِكوه نمى كند ؛ زیرا اگر سستى كند، حق را ضایع كرده، و اگر افسرده و دلتنگ باشد شكر نمى گذارد و اگر از پروردگارش شكوه كند او را معصیت كرده است». یک منتظر واقعی در صورت طولانی شدن دوران غیبت عنان نفس و طاقت خود را از دست نمی دهد.

3-دشمن شناسی:
بی شک امام عصر(علیه السلام) بد خواهانی دارد که به هیچ وجه دوستداری حضور بقیه الله اعظم نیستند. چه بسا در دوران غیبت و در مواجه با فتنه های مختلف اجتماعی، فرهنگی و سیاسی، عدم تشخیص و شناسایی دشمنان در چنین شرایطی می تواند منتظر را به سوی آنان متمایل سازد و کار و رفتاری از خود نشان دهد که به هیچ وجه مورد رضایت امام معصوم(علیه السلام) نیست. : « یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا تَتَّخِذُوا عَدُوِّی وَعَدُوَّكُمْ أَوْلِیَاء تُلْقُونَ إِلَیْهِم بِالْمَوَدَّةِ وَقَدْ كَفَرُوا بِمَا جَاءكُم مِّنَ الْحَقِّ ... تُسِرُّونَ إِلَیْهِم بِالْمَوَدَّةِ وَأَنَا أَعْلَمُ بِمَا أَخْفَیْتُمْ وَمَا أَعْلَنتُمْ وَمَن یَفْعَلْهُ مِنكُمْ فَقَدْ ضَلَّ سَوَاء السَّبِیلِ؛[ممتحنه، آیه1] اى كسانى كه ایمان آورده‏اید! دشمن من و دشمن خودتان را دوست نگیرید! شما نسبت به آنان اظهار محبّت مى‏ كنید، در حالى كه آنها به آنچه از حقّ براى شما آمده كافر شده‏اند ... شما مخفیانه با آنها رابطه دوستى برقرار مى‏ كنید در حالى كه من به آنچه پنهان یا آشكار مى‏ سازید از همه داناترم! و هر كس از شما چنین كارى كند، از راه راست گمراه شده است!».

4-یاری حق و عدم سکوت و انزواع:
از جمله مهمترین و اساسی ترین وظایف منتظران در دوران غیبت و در همه زمانها و بخصوص در شرایط جامعه فتنه زده عدم سکوت و روشنگری و بیداری سازی جامعه از شرایط موجود است. افرادی که به خاطر ملاحظات شخصی، تن به سکوت و بی تفاوتی می دهند، گمراهی و نفوذ دشمنان در جامعه اسلامی بر عهده این افراد خواهد بود. در روایتی از پیامبر اکرم(صلی الله علیه و اله) نقل شده است که فرمودند: « إِنَّ النّاسَ إِذا رَأَوُا الظّالِمَ فَلَمْ یَأْخُذوا عَلى یَدَیْهِ أَوْشَكَ أَنْ یَعُمَّهُمُ اللّه بِعِقابٍ مِنْهُ؛[6]مردم آنگاه كه ظالم را ببینند و او را باز ندارند، انتظار مى‏ رود كه خداوند همه را به عذاب خود گرفتار سازد».

سخن آخر:
از آنجایی که تاریخ گواه بر وجود و فراوانی فتنه ی معاندان و فتنه انگیزان در طول تاریخ بوده است، برای آماده سازی جامعه اسلامی برای حضور امام عصر(علیه السلام) می بایست با تقویت و واکسیناسیون کردن آحاد جامعه ایشان را فتنه های احتمالی آخر زمان در امان نگه داشت.

پی نوشت ها:
[1]. تفسیر نمونه، ج‏2، ص111.
[2]. تفسیر نمونه، ج‏2، ص22به نقل از: روح المعانى، جلد 2 صفحه 65.
[3]. همان: ص23.
[4]. نهج البلاغة، ص 142.
[5]. علل الشرایع، ج2، ص498، ح1.
[6]. نهج الفصاحه: ص 323 ، ح 833.

رهپویان قرآن

این مطلب صرفا جهت اطلاع کاربران از فضای رسانه‌ای بازنشر شده و محتوای آن لزوما مورد تایید تبیان نیست .

مشاوره

در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.

مطالب مرتبط مجموعه : در انتظار يار

در انتظار خورشید

«اللَّهُمَّ کُنْ لِوَلِیِّکَ» و «الهی عظم البلاء» بهترین دعا در لحظه تحویل سال

چگونه به زندگی‌مان رنگ و بوی مهدوی بدهیم؟

فلسفه شهرت امام زمان(عج) به «مهدی فاطمه(س)»

برکات مزار مخفی حضرت زهرا(س) برای اسلام

دعای امام زمان(عج) در حق بانوان

خون "زکریا" برائت از سردمداران کودک‌کش وهابیت را فریاد می‌کند