مهم‌ترین اشتباهات علمی دهه اخیر
مهم‌ترین اشتباهات علمی در دهه اخیر
فیزیک‌دانان سرن در روزهای اخیر اعلام کردند سرعت نوترینوهای سریع‌تر از سرعت نور یک خطای محاسباتی بود. اما این خطا تنها یکی از اشتباهاتی است که دانشمندان در یک دهه اخیر انجام داده‌اند.
انیشتین درباره ثابت کیهان‌شناختی خود می‌گوید: "این بزرگ‌ترین خطای زندگی من است." ثابت کیهان‌شناختی اصطلاحی است که معادلاتش در تلاش برای اثبات مدل استاندارد جهان هستند؛ اما برخلاف آن‌چه انیشتین انتظار داشت، آزمایشاتی که در دهه نود انجام شدند، نشان دادند که این ثابت کاملا صحیح است.
فیزیک‌دانان آزمایش "گرن ساسو- سرن" که با آشکارساز اپرا کار می‌کنند، سال گذشته گزارشی را منتشر کردند که نشان می‌داد ذرات نوترینو با سرعت شصت نانو ثانیه، سریع‌تر از سرعت نور حرکت می‌کنند.
اما در گزارشی که در روزهای اخیر منتشر شده است، دانشمندان دریافتند که اتصال ناقص میان کابل فیبر نوری دستگاه گیرنده GPSای که برای تصحیح زمان‌بندی حرکت نوترینوها مورد استفاده قرار می‌گرفت، با یک رایانه عامل ثبت این سرعت عجیب بوده است.
در این گزارش جدید آمده است: «پس از برطرف شدن این نقص ارتباطی و محاسبه دوباره مدت زمان حرکت نوترینوها، اختلاف زمانی میان حرکت نوترینوها و نور برطرف شد.»
هرچند نباید این جمله معروف شخصیت داستان سفر به اعماق زمین، اثر ژول ورن نویسنده داستان‌های علمی ـ تخیلی را از یاد برد که می‌گوید: «پسرم، علم برپایه خطاها ساخته می‌شود. این خطاها مفید هستند؛ چون گام به گام ما را به سوی واقعیت سوق می‌دهند.»
اما حتی اگر بپذیریم که با اشتباه کردن، دانش ما توسعه می‌یابد، باوجود این نباید فراموش کرد که میان خطا و لغزش تفاوت کمی وجود دارد.
به گفته دانشمندان آزمایش اپرا، زمانی که در یک آزمایش پیچیده همانند آزمایشات فیزیک، 750هزار اتصال الکتریکی وجود دارند، همیشه یکی از آنها می‌تواند عمل نکند.
کشف ذره نوترینو یا "نزدیک‌ترین ذره به هیچ که وجود دارد" خود، داستان جالبی دارد. کاشف این ذره، ولفگانگ پائولی، فیزیک‌دان نظری بود. همکارانش همیشه این دانشمندان را دست می‌انداختند؛ چون به هر آزمایشی که نزدیک می‌شد، از کار می‌افتاد!
زمانی که در سال 1930 تئوری وجود نوترینو را در یکی از معروف‌ترین خطاهای علم و برای توضیح در خصوص "واپاشی بتا" فرض کرد، تصور می‌کرد که درباره نوعی ذره نور حرف می‌زند که تا پیش از آن هیچ آزمایشی درباره‌اش انجام نشده بود و نام این ذره را "نیوترون" گذاشت.
در سال 1934 انریکو فرمی تئوری واپاشی بتا را توسعه داد و اصطلاح نوترینو را که در زبان ایتالیایی به معنی (یک خنثای کوچک) است بر روی این ذره گذاشت.
خطاهای علمی در یک دهه اخیر
مطالعه‌ای که خبرگزاری رویترز و روزنامه "وال‌استریت‌ژورنال" انجام داده‌اند، نشان می‌دهد که در فاصله زمانی سال‌های 2001 تا 2011 پس از کشف یک خطای علمی، رد مقالات از سوی مجلات علمی پانزده برابر شده؛ درحالی که تعداد مقالات علمی منتشر شده، تنها چهارده درصد افزایش یافته است.
بر پایه این مطالعه، به نظر می‌رسد زمانی که یک مقاله منتشر شده، بازپس فرستاده می‌شود روی تمام آزمایشاتی که بعدها برپایه آن انجام شده است، یک اثر منفی برجای می‌گذارد.
به همین دلیل، در سال 2011 وقتی مشخص شد نتایج به دست آمده درباره نوعی واکسن ضد سرطان اشتباه است، یک دهه آزمایشات انجام شده توسط کلینیک مایو به همراه هیجده تحقیق دیگر به سطل زباله ریخته شدند.
یکی از دانشمندانی که حتی وقتی اشتباه کرد، هنوز حق داشت، "رابرت اندورز میلیکان"، فیزیک‌دان آمریکایی بود که نه تنها به تعصب، مرد‌پرستی و سوء‌رفتار نسبت به دانشجویان خود متهم شد، بلکه عادت بدی در "پختن" اطلاعات جمع‌آوری‌شده توسط دیگران داشت.
با وجود داشتن این عادات ناپسند، وی توانست جرم الکترون را به درستی اندازه‌گیری کند و در سال 1923 برنده جایزه نوبل فیزیک شود.
خطاهای پزشکی در مدت 5 سال، دوبرابر شده‌اند
نتایج تحقیقات نگران‌کننده‌ای که توسط ژورنال اخلاق پزشکی (Journal of Medical Ethics) انجام شد، نشان می‌دهد که در مطالعات پزشکی و زیست‌شناسی، خطاهای کشف‌شده بین سال‌های 2004 و 2009 دو برابر و سرقت علمی، هفت برابر شده است.
شاید "ویلیام سامرلین" از "مرکز سرطان‌شناسی اسلون- کترینگ"، یکی از نمونه‌های بارز کلاه‌برداری پزشکی باشد. وی مدعی بود که اجزای پوست موش سیاه را به موش سفید بدون مشاهده هیچ علامت ردی پیوندی با موفقیت پیوند زده است.
اما در یکی از روزهای سال 1974 وی را با یک ماژیک و درحالی که مشغول دست‌کاری اطلاعات بود، پیدا کردند (امروز بسیاری از سرقت‌های علمی با استفاده از نرم‌افزار فتوشاپ انجام می‌شود!)
اما خطاهایی نیز در طول تاریخ عمل وجود داشته‌اند که یک سری مشکلات جدی را برای سلامت عمومی ایجاد کرده‌اند.
برای مثال، نتایج تحقیقی که ارتباط میان واکسن سه‌گانه و اوتیسم را نشان می‌داد، سیزده سال قبل در مجله معتبر پزشکی لانست منتشر شد.
انتشار این خبر ترس واکسن زدن به کودکان را در میان خانواده‌ها برانگیخت و موجب شد که موارد ابتلا به سرخک در میان کودکانی که واکسن دریافت نکرده بودند، به شدت افزایش یابد؛ اما دوازده سال زمان نیاز بود تا این نشریه انگلیسی این مطالعه را خارج کند و مؤلف آن، اندرو ویکفیلد را به "اشتباه حرفه‌ای وخیم" متهم کرد. این پزشک، امروز از فعالیت پزشکی محروم است.