علائم و عوارض فلج مغزی

فلج مغزی در شرایط نقصان تکامل یا آسیب به مناطق حرکتی مغز به وجود می‌آید که در نتیجه آن، این مناطق قادر به کنترل حرکتی و وضعیت بدنی فرد نمی‌باشند.

علائم فلج مغزی

سفتی عضلات یا اسپاستی سیتی

حرکات غیر طبیعی

اشکال در مهارت‌های حرکتی سنگین از قبیل راه رفتن یا دویدن

اشکال در مهارت‌های حرکتی ظریف از قبیل نوشتن یا باز و بسته کردن دکمه‌های لباس

اشکال در مهارت‌های ادراکی و حسی

علائم فلج مغزی از یک فرد به فرد دیگر متفاوت است و با گذشت زمان ممکن است تغییر نکند. بعضی از افراد مبتلا به فلج مغزی ممکن است به بیماری‌های دیگر از قبیل تشنج، آسیب ذهنی، اختلال یادگیری و تأخیر رشدی نیز مبتلا باشند.

علائم اولیه فلج مغزی معمولا قبل از سه سالگی ظاهر می‌شوند. نوزاد مبتلا به فلج مغزی اغلب در مقایسه با کودکان عادی، کندتر به مراحل رشدی خویش از قبیل غلتیدن، نشستن، چهار دست‌وپا رفتن، لبخند زدن و … دست پیدا می‌کند.

مشکلات دیگری که ممکن است کودک فلج مغزی داشته باشد؟

مشکلات یادگیری

کودکان فلج مغزی ممکن است انواع به خصوصی از مشکلات یادگیری را تجربه کنند. این موارد شامل دامنه کوتاه توجه، مشکلات برنامه‌ریزی حرکتی (سازماندهی کردن و مرتب کردن)، مشکلات درکی و مشکلات گفتاری (زبانی) می‌شود.

مشکلات هوشی

کودکان فلج مغزی از نظر توانایی‌های هوشی کاملا متفاوت هستند. برخی علیرغم مشکلات جسمی‌شان، توانایی‌هایی مشابه سایر افراد دارند و برخی دیگر نیز درجاتی از ناتوانی هوشی را در دامنه‌ای از خفیف تا شدید دارند. صحبت کردن نامفهوم، آبریزش دهان یا حرکات غیرطبیعی کودک ممکن است تأثیر اشتباهی روی نقص هوشی بگذارد.

مشکلات ادراکی

درک، به حس ایجاد شده از اطلاعات دریافتی از حواس گفته می‌شود. درک، کودک را قادر به انجام کارهایی مثل عبور از موانع، قضاوت درباره اندازه و شکل اشیاء و درک اینکه چگونه خطوط در کنار هم یک نامه را تشکیل می‌دهد می‌سازد. کودکانی که از این مشکلات رنج می‌برند ممکن است مشکل‌شان تا زمان مدرسه یا پیش دبستانی نمایان نشود.

مشکلات زبانی/ برقراری ارتباط

کودکان فلج مغزی ممکن است مشکلاتی در درک و ابراز ایده‌ها و نظراتشان داشته باشند. آن‌ها ممکن است نیاز به پیروی از دستورالعمل‌هایی برای حمایت داشته باشند. اگر کودکی هر یک از مشکلات از قبیل جمله سازی، دادن اطلاعات خاص، داستان سازی درباره احساسات داشته باشد، این احتمال وجود دارد که یادگیری او نیز آسیب دیده باشد.

مشکلات گفتاری

به علت درگیری عضلات دهان، ممکن است کودکانی یافت شوند که به سختی صحبت می‌کنند. برای کودکان با محدودیت گفتاری ممکن است یک سیستم ارتباطی جایگزین به کمک آن‌ها بیاید مثل تخته ارتباطی، کتاب یا وسایل الکترونیکی.

مشکلات غذا خوردن و نوشیدن

فلج مغزی ممکن است عضلاتی را که مسئول باز و بسته کردن دهان و حرکت دادن لب‌ها و زبان هستند را نیز درگیر سازد. این کودکان ممکن است مشکلاتی در جویدن و بلعیدن غذا و نوشیدنی‌ها داشته باشند.

آبریزش دهان

به علت کنترل ضعیف عضلات ممکن است بعضی از کودکان فلج مغزی درجات مختلفی از آبریزش دهان را داشته باشند. آبریزش دهان زمانی که روی فعالیت حرکتی ظریفی متمرکز می‌شود، به طور محسوسی افزایش می‌یابد.

حواس

کاهش حس (لمس) در بعضی از کودکان فلج مغزی ممکن است انجام فعالیت‌های حرکتی ظریف و بزرگ آن‌ها را تحت تأثیر قرار دهد که به میزان درگیری اندام‌ها بستگی دارد. این کاهش حس اغلب با فقدان آگاهی از اندام‌های شان مرتبط است و ممکن است کودک نیاز به تشویق برای به کارگیری از اندام‌های مبتلا داشته باشد.

بینایی

بعضی از کودکان فلج مغزی ممکن است نقایص بینایی داشته باشند. یکی از این موارد ممکن است استرابیسم (انحراف چشم یا چرخش چشم) باشد. یک یا هر دو چشم به سمت داخل یا خارج چرخیده و باعث می‌شود که عملکرد همزمان هر دو چشم مختل گردد. این امر ممکن است منجر به دوبینی یا تمرکز با یک چشم شود.

شنوایی

بعضی از کودکان فلج مغزی ممکن است کاهش شنوایی داشته باشند.

صرع

در صورت وجود صرع پزشک ممکن است با تجویز دارویی که مناسب کودک باشد، تشنج را کنترل کند. در صورت لزوم ممکن است دارو را چندین بار تغییر دهد تا دوز و نوع داروی مناسب را بیابد. گاهی اوقات تشنج‌ها غیر قابل کنترل هستند.

آیا وضعیت کودک تغییر خواهد کرد؟

فلج مغزی، یک وضعیت ثابت یا بیماری دائمی است. کودکان فلج مغزی تا پایان عمرشان با این وضعیت زندگی می‌کنند. هرچند تمام این کودکان بزرگ می‌شوند و می‌آموزند که با گسترش یافتن و مداخله کاردرمانی می‌توانند تأثیرات ناتوانی‌شان را روی انجام کارهای روزمره کاهش دهند، ولی با این وجود فلج مغزی را نمی‌توان به طور کامل درمان کرد.

آسیب به مغز در حال رشد افزایش نمی‌یابد، اما با این وجود همه کودکان فلج مغزی ممکن است دوره‌هایی را داشته باشند که پیشرفت در آنها به ظاهر متوقف شده که این ممکن است به واسطه علل زیر باشد:

- بالا رفتن انتظارات و توقعات از کودک زمانی که بزرگتر می‌شود. برای کودک فلج مغزی انجام کارهای ساده ممکن است نیاز به تمرین بیشتری داشته باشد، برای مثال لباس پوشیدن و غذا خوردن به طور مستقل را ممکن است در مراحل بالاتری نسبت به همسالان خود کسب کند.

- بیماری

- استرس (برای مثال تغییرات مثل تغییر منزل، آمدن نوزاد جدید)

- صرع

- جهش ناگهانی در یک ناحیه در حال توسعه

آیا کودک راه رفتن را خواهد آموخت؟

بسیاری از کودکان با درجات خفیف و متوسط فلج مغزی، راه رفتن را یاد می‌گیرند.

آیا کودک صحبت کردن را خواهد آموخت؟

اغلب کودکان فلج مغزی صحبت کردن را یاد می‌گیرند. برخی یاد نخواهند گرفت و بقیه، گفتار کمی خواهند داشت که فهم آن هم سخت می‌باشد. کودکانی که صحبت نمی‌کنند، ممکن است مهارت‌هایی در استفاده از ارزش‌های جایگزین ارتباطی یا افزایش دهنده ارتباطی داشته باشند.

آیا کودک قادر به مراقبت از خودش خواهد بود؟

باید کودک را در توسعه مهارت‌های خودیاری تشویق کرد؛ مثل دستشویی رفتن و غذا خوردن. برخی از کودکان فلج مغزی خفیف با این موضوع مشکلی نخواهند داشت. برای برخی این مرحله آهسته و کند می‌باشد و در برخی، با مشکلات شدید نیاز به کمک قابل ملاحظه از دیگران دارند.

این مهم است که کودک را تشویق کنید و به او اجازه دهید تا آنجا که امکان دارد خودش کارهایش را انجام دهد.

آیا کودک مشکلات رفتاری خواهد داشت؟

فلج مغزی یک بیماری جسمی است و مشکلات رفتاری ندارد. باید با کودکانی هم که مشکلات رفتاری دارند، همانطور برخورد کرد که با همسالانشان برخورد می‌شود. اکثر کودکان فلج مغزی، سالم هستند و می‌توانند طول عمر طبیعی داشته باشند.

فرآوری: زهره لطیفی

بخش سلامت تبیان

مرکز جامع توانبخشی – جواد یگانه، کارشناس کاردرمانی

پزشکان بدون مرز