توضيحاتي شيرين درباره «سوغات»

سوغات آوردن (اگر در حد و حدود مناسب و در شأن انسان‏باشد) سنتى اسلامى است و نشانه آن است كه «مسافر»، در سفر هم به ياد آنها بوده است.

چه خوب است كه ديدارها، همراه با تحفه و هديه‏اى باشد، تا لذت‏بخش‏تر و مودت‏آميزتر گردد. اصل هديه، جلب محبت و مودت مى‏كند، اگر در ديدارهاى پس ازمسافرت و زيارت باشد، چه بهتر و بيشتر!

از مولايمان على(ع) است: «الهدية تجلب المحبة‏»(1): هديه، دوستى مى‏آورد.

اين كار، هم بازگشت از سفرها را شيرين مى‏سازد، هم در يادها زنده نگه مى‏دارد و خاطره‏انگيز مى‏شود. چه بسيار كسانى كه خاطره شيرين يك سفر را تنها از رهگذر هديه و سوغاتش در ياد خود نگه داشته‏اند. عيدى‌گرفتن‌هاى دوران كودكى و جوايزى كه دانش‏آموزان دريافت مى‏كنند، اغلب جزء شيرين‏ترين و فراموش‏نشدنى‏ترين خاطرات زندگى آنهاست.

وقتى افراد يك خانواده، چشم به راه بازگشت مسافرشان از «حج‏»، «مشهد»، شهرهاى داخلى يا سفرهاى خارجى باشند، هنگام آمدنش كلمه «سوغات‏»، شيرين‏ترين وردى است كه بر زبان‌هايشان جارى‏مى‏شود و بر خاطرشان مى‏گذرد. از اين طريق، خانواده نيز خوشحال‏مى‏شود.

سوغات آوردن (اگر در حد و حدود مناسب و در شأن انسان‏باشد) سنتى اسلامى است و نشانه آن است كه «مسافر»، در سفر هم به ياد آنها بوده است.

مهم، اصل هديه و سوغات است؛ قيمت آن چندان مهم نيست.يعنى ارزش معنوى و عاطفى هديه جاى توجه است، نه ارزش مادى وريالى آن.

گاهى يك شيشه عطر، يك تسبيح و سجاده، يك كتاب و مجله، يك دست كفش و لباس، يك كيف و جوراب، يك شيرينى و ميوه محلى از محل سفر و ... حلاوتى فراموش‏نشدنى پديد مى‏آورد.

هديه، هر چه باشد

لازم نيست سفر، حتما طولانى يا به جاهاى دور باشد، تا «هديه‏»بطلبد! و ضرورت هم ندارد كه سوغات، گران‌بها و داراى ارزش مادى بالا باشد! گفتيم كه خود سوغات و هديه سفر، ارزشى معنوى و اخلاقى‏دارد، هر چند قيمتش نازل ومقدارش‏اندك باشد.

بشنويم از اسوه اخلاق، حضرت رسول(ص) كه فرمود: «اذا خرج احدكم الى سفر ثم قدم على اهله فليهدهم وليطرفهم ولو بحجارة‏»(2): هر گاه يكى از شما به سفر رفت، هنگامى كه به سوى خانه وخانواده‏اش برمى‏گردد، حتما برايشان هديه و سوغات آورد، حتى اگرشده، سنگى باشد! ...

روشن است كه هدف آن حضرت، آوردن سنگ نيست، بلكه مى‏خواهد بفرمايد هديه، هر چند ارزان و ناچيز هم باشد، «موضوعيت‏»دارد و خوب است كه مرد خانه و بزرگ خانواده، دست خالى و بى‏سوغات به سوي خانواده‏اش برنگردد.

البته اگر سفر، سفرى معنوى باشد (مانند حج، عمره، سوريه، مشهد و ...) از مسافر آگاه و مكتبى انتظار مى‏رود كه رهاوردهاى معنوى از اين سفر براى خانواده و دوستان بياورد و دريافت‌ها، معرفت‌ها و آموختني‌هاى سفر را به عنوان يك «ارمغان‏» براى ديداركنندگانش بازگو كند و آنان را در فضاى معنوى و روحانى مسافرت خويش قرار دهد.

متأسفانه اين‌گونه تحفه‏ها بسيار اندك است و زائران ما، كيف وچمدان خويش را از هر چيز پر مى‏كنند، جز خاطرات معنوى و رهاوردهاى روحى و تربيتى! مگر كسانى انگشت‏شمار، كه خداوند بر شمارشان بيفزايد.

سوغات، بى‏توقع

دانستيم كه اگر به هديه و سوغات، جنبه الهى بدهيم و آن را به حساب خدا بگذاريم، هم پاداش بيشترى مى‏بريم و هم‏به ترويج اين‌گونه سنت‌هاى اسلامى در اخلاق معاشرت كمك كرده‏ايم.

با اين حساب نبايد در دادن هديه و بردن سوغات حساب عوض و جايگزين آن را كرد. گلايه از اين‌كه چرا ما كه برايش هديه برديم يا به ديدنش رفتيم، ولي او براي ما كاري نكرد، كم‌ظرفيتى است؛ يا اگركسى هنگام بيمارى‏تان از شما عيادت نكرد يا به ديدن‌تان نيامد و براي شما سوغاتي نياورده بود، شما «مقابله به مثل‏» نكنيد؛ كريم و بزرگوار باشيد.

رسول اكرم(ص) فرموده است: «عد من لا يعودك و اهد من لا يهدى لك‏»(3): به عيادت كسى برو كه از تو عيادت نكرده است و براى كسى هديه ببر كه براى تو هديه و سوغات نياورده است.

پى‏نوشت‌ها:

1) غرر الحكم، چاپ دانشگاه، ج‏7، ص‏421

2) مكارم الاخلاق، طبرسى، ص‏266، بحار الانوار، ج‏79، ص‏283

3) كنزالعمال، متقى هندى، حديث شماره 25150