در خواستگاری دروغ نگویید

اگر کسی به خاطر مال و جمال ازدواج کند طبق روایت ممکن است خدای متعال مال و جمال به او بدهد و ممکن هم هست که ندهد اما اگر چنانچه برای تقوا و عفاف قدم بگذارد و ازدواج بکند. خدای متعال به او مال هم خواهد داد جمال هم خواهد داد ممکن است کسی بگوید که جمال در چشم شما در نگاه شماست. اگر انسانی کسی را که خیلی جمیل هم نباشد دوست داشت او را جمیل می بیند، وقتی کسی را دوست نداشت هر چقدر هم جمیل باشد به نظر او جمیل نمی آید» (مقام معظم رهبری خطبه عقد 13/10/1377)

قاضی دادگاه خانواده هر چه به دو نامزد بیشتر دقت می کرد آنها را متناسب می دید. هر دو دارای مدرک کارشناسی بودند. پسر دارای حقوق کافی بود و خانواده هر دو اهل یک شهر و از نظر اقتصادی متوسط بودند. هر دو، جوانان سالم و برازنده ای بودند ولی عصبانیت آنها به اندازه ای بود که قادر به بخشیدن یکدیگر و فراموش کردن آنچه گذشته است نمی شدند. دختر قبل از ازدواج با مردی عقد ازدواج نموده ولی به دلیل اعتیاد مرد از وی جدا شده بود او به جهت عدم رابطه زناشویی نام شوهر اول را از شناسنامه و حذف و بدون اینکه به این شوهر بگوید که سابقه ازدواج قبلی دارد با او عقد نموده بود. در مجلس عقدکنان چند نفر از بستگان این شوهر از آشنایان خانواده شوهر سابق بوده و موضوع را به اطلاع خانواده شوهر رسانده بودند و مجلس عقد بعد از اجرای صیغه شرعی و ثبت نکاح بهم ریخته بود. دختر نیز مدعی بود که خانواده پسر به خانواده او گفته اند برای پسرشان خانه ای خریداری می کنند در حالی که معلوم شده تنها قادر هستند پیش پرداخت اجاره خانه را به پسرشان بدهند.

واقعیت این بود که پسر بقدری دختر را دوست داشت که اگر پیش از اینکه دیگران به او بگویند از موضوع ازدواج سابق خبردار می شد از این ازدواج صرفنظر نمی کرد و دختر نیز از نظر اقتصادی و خانوادگی می توانست در خانه استیجاری زندگی کند ولی هر دو از آنچه که از آنها پنهان مانده بود به قدری برآشفته بودند که اعتمادشان به یکدیگر مخدوش شده و دیوارهای فرو ریخته تفاهم در عصبانیت قادر به ترمیم نبود. اینجاست که باید گفت ای کاش از اول هر دو حقیقت را به یکدیگر گفته بودند

خواستگاری در قانون ایران

به تقاضا از یک زن به منظور ازدواج خواستگاری می گویند. قانون مدنی در ماده 1034 به این موضوع پرداخته است این ماده می گوید که هر زنی را که خالی از موانع نکاح باشد می توان خواستگاری کرد. مثلاً از محارم نسبی و سببی و یا زنان شوهردار نمی توان خواستگاری کرد. زنانی هم که در عده رجعیه (زمانی که پس از طلاق های قابل بازگشت، مرد می تواند به همسرش رجوع کند) هستند نیز قابل خواستگاری نخواهند بود.

در اصطلاح فقهی، عمل خواستگاری را «خطبه» نامیده اند. لذا به مردی که از زنی خواستگاری می کند «خاطب» و به زنی که از وی خواستگاری می شود «مخطوبه» می گویند. خواستگاری قبل از مراسم عقد و اجرای صیغه نکاح صورت می گیرد و چنانچه مورد قبول واقع شود فاصله میان خواستگاری و اجرای مراسم عقد را دوره نامزدی گویند. خواستگاری ممکن است به صورت صریح و روشن واقع شود مانند آن که به زنی گفته شود با من ازدواج می کنی؟ یا به صورت تعرض و کنایه.

شرایط صحت خواستگاری

خواستگاری مانند هر عمل حقوقی دیگر تابع شرایط عمومی صحت است: طرفین باید قاصد و راضی باشند و برای توافقی که می کنند اهل محسوب شوند. علاوه بر شرایط عمومی صحت برای آن که خواستگاری صحیح واقع شود وجود نداشتن مانع در زنی که از وی خواستگاری شده، ضروری است این موانع در دو قسمت عمده قابل بررسی است: 1- ازدواج با آن زن حرام نباشد ماده 1034 قانون مدنی در این باره بیان کرده است: «هر زنی را که خالی از موانع نکاح باشد می توان خواستگاری نمود» ملاک صحت خواستگاری آن است که به هنگام خواستگاری امکان ازداج با آن زن وجود داشته باشد. بنابراین حتی وجود مانعی که بی درنگ پس از خواستگاری برطرف می شود نیز از حرمت خواستگاری نخواهد کاست در صورتی که ازدواج با زنی حرام باشد، خواستگاری از او نیز حرام است خواه حرمت دائمی باشد مانند عمه، خاله یا موقت مانند خواهرزن پیش از آنکه نکاح خواهر قبلی منحل شده باشد هم چنین است همسر دیگری. زنی که در دوره عده طلاق رجعیه به سر می برد از آن جهت که حق رجوع به وی برای شوهرش به رسمیت شناخته شده است مانند زن شوهردار دانسته شده و خواستگاری از وی از آن جهت که به مثابه تجاوز به حق رجوع کننده است ممنوع است.

2- زن موضوع خواستگاری دیگری نباشد در کلیه مذاهب اهل سنت خواستگاری از زنی که قبلاً توسط مرد دیگری از وی خواستگاری شده و آن زن موافقت خود را اعلام کرده به استناد تصریح احادیثی از پیامبر مطلقاً حرام دانسته شده است. ماده 1035 قانون مدنی با این استدلال که همان طور که طرفین حق بر هم زدن نامزدی را دارند خواستگاری از زنی را که خواستگاری سابق را قبول کرده است بلامانع دانسته و تصریح کرده در وعده ازدواج ایجاد علقه زوجیت نمی کند اگر چه تمام یا قسمتی از مهریه که بین طرفین برای موقع ازدواج مقرر گردیده پرداخته شده باشد...» بنابراین هر گاه خواستگاری از زنی که خواستگار دیگری را قبول کرده است به ازدواج انجامید این عمل عدول ضمنی از نامزدی پیشین تلقی شده و ازدواج صحیح است و برای زن و خواستگار جدید مسئولیتی ندارد.

در صورتی که در اثر خواستگاری غیرمجاز ضرر و خسارت های مادی و معنوی به زن وارد شود حتماً می توان از باب مسئولیت مدنی خسارات وارده را از مرد مطالبه کرد. همچنین اگر خواستگاری غیرمجاز را در برخی شرایط بتوان به عنوان تعرض و مزاحمت و انجام اعمال خلاف شئون زن تلقی کرد با استناد به ماده 619 قانون مجازات اسلامی می توان مرد را به مجازات مقرر معین جسمی از دو تا شش ماه و تا 74 ضربه شلاق محکوم کرد.

خواستگاری غیرمجاز: هر کس آگاهانه و به عمد به خواستگاری زنی برود که خواستگاری از او ممنوع است و در نتیجه این عمل زیانی به دیگری وارد شود.

نتیجه:

خواستگاری، پیشنهاد ازدواج شخصی به فردی است که به عنوان همسر انتخاب نموده است در جامعه ها معمولاً ازدواج با خواستگاری مرد از زن شروع می شود. خواستگاری یعنی تقاضای ازدواج و پیشنهاد تشکیل خانواده هر چند قانون به خواستگاری از سوی مرد اشاره کرده و خواستگاری از جانب مرد با روحیات زنان و عرف اجتماعی نیز سازگارتر است ولی این درخواست و پیشنهاد می تواند از جانب زن نیز باشد.

نکته ای که در این مقاله نهفته بود آن است که افراد قبل از ازدواج، صادقانه وضعیت جسمانی و موقعیت زندگی خود را برای طرف مقابل توضیح دهند این امر مسئله ای لازم و ضروری می باشد. دروغ گفتن در مورد سن، شغل، تحصیلات، تجرد یا تأهل، بیماری های مهم برای فردی که قصد ازدواج با او را دارید از نظر قانون مدنی و احکام فقهی ممنوع و حرام است و پیامدهای حقوقی نیز دارد (ماده 1128 قانون مدنی) تدلیس در نکاح یا فریب دادن در ازدواج هم جرم است و موجب مسئولیت کیفری برای فریب دهنده می شود و هم همسری که فریب خورده اجازه فسخ نکاح را دارد.

ندا سادات پاکنهاد/وکیل پایه یک دادگستری

بخش حقوق

منابع:

المعه الدمشقیه (شهید ثانی)- حر عاملی، وسائل الشیعه، ج 2/ ص17

خانواده موفق دکتر فاطمه بداغی

قانون مدنی

قانون مجازات اسلامی