مطالعات نوروزشناسی در كتابشناسی نوروز
مطالعات نوروزشناسی در كتابشناسی نوروز
كتابشناسي نوروز تاليف و تدوين نادر كريميان سردشتی و عليرضا عسكري چاوردی است كه به كوشش سازمان پژوهشكده مردمشناسی سازمان ميراث فرهنگی، صنايع دستي و گردشگري كشور منتشر شده است.
به گزارش خبرگزاري كتاب ايران (ايبنا)، كتابشناسیها و فهرستها، كليد پژوهش در هر رشتهای از علوم بشری است. كتابشناسی نوروز نيز كه در گذشته به مناسبت همايش بينالمللی نوروز تدوين و تاليف شده، راهنمايی است براي محققان و پژوهشگران كه در حوزه آداب و سنن نوروزی به مطالعه و تحقيق میپردازند.
هر تحقيق و پژوهشی محتاج شناخت محورهای موضوعی و منابع ماخذ مربوط به آن محسوب میشود. فكر تدوين و تاليف اين كتاب نيز به دنبال نخستين همايش نوروز (شيراز، تخت جمشيد) مورد توجه قرار گرفت. گسترش پژوهشها و تحقيقات در زمينه نوروز و آداب و سنن آن خصوصا در چند ساله اخير و نياز جامعه كه منجر به برگزاری نخستين همايش نوروز شد، حاكی از اين بود كه مرجعی برای محققان و انديشمندان كه به مطالعات نوروزشناسی میپردازند، فراهم آيد.
كتابشناسی نوروز بر اساس محورهای موضوعی طبقهبندی شده و موضوعات آن 16 عنوان اصلی را دربرمیگيرد. نوروز شناسی (شامل كليات آداب و سنن و تاريخچه نوروز)، نوروز جشن آغاز هستی و جنبش طبيعت، گاهشماری نوروز، نوروز در ايران پيش از اسلام و دوره اسلامی (بر اساس متون ماخذ دوره اسلامی و پيش از اسلام)
نوروز، آيينها و باورهای ملی، مذهبی (شامل اسطورهها، افسانهها، باورهای ديرينه مردم نسبت به نوروز و نوروز از ديدگاه مذهبی در اديان زرتشتی، اسلام و... ) از جمله عناوين اين كتاب اند.
نوروز در سرزمين ايران (كه شامل حوزه جغرافيايی امروز ايران و آداب و سنن نوروز در مناطق مختلف ايران در بر میگيرد)، جشن فرودگان، خمر مسترقه، گهنبار ششم (همسپتمدم، سالگرد آفرينش انسان) و چهارشنبه سوری، ميرنوروزی يا مير بهاری (مير ميربن)، سفره نوروزی، هفت سين و سبزه، موسيقی و نواهای نوروزی، شعر و ادبيات نوروز، سيزده نوروز، نوروز در سفرنامهها، مراسم نوروز در ديگر كشورها (بيشتر شامل كشورهای عراق، تركيه، جمهوریهای آسيای مركزی، افغانستان، پاكستان، هند و...)، نسخههای خطی درباره نوروز و منابع و مقالات خارجی از جمله ديگر عناوين اين كتابشناسي بهشمار ميآيند.
اين كتابشناسی از نظر دامنه موضوعی جزو كتابشناسیهای تخصصی و از انواع كتابشناسیهای اختصاصي و جزو كتابشناسیهای موضوعی است. ويژگیهای خاص موضوع نوروز موجب شده است كه فهرست آثار و مقالات به ترتيب حروف الفبايی نام نويسندگان برحسب موضوع تنظيم شود.
از نظر شكل كتابشناختی يعنی از لحاظ نوع و شكل موادی كه سياهه میكنند شامل كتابنامه، مقاله نامه و مجموعهها، فهرستهای انتشار يافته و نسخههای خطی را در برمیگيرد. از نظر شيوه تنظيم كتابشناسی از سه روش الفبايی (يا فرهنگی)، دستگاهی (موضوع يا ردهای) و سنواتی (يا تقويمی) از شيوه الفبايی، با تفكيك موضوعی آن استفاده شده است. مقالات آمده در كتابشناسی داخل گيومه مشخص شدهاند.
از نظر وضعيت نشر مواد مندرج در آن هم شامل مواد چاپی بوده و هم مواد غير چاپی ( چون نسخههای خطی و فهرست مقالات نخستين همايش نوروز بايگانی در آرشيو پژوهشكده مردمشناسي) را در برمیگيرد.
از نظر اهداف كتابشناسی گاهی موادی به شكل تحليلی در قالب معرفی پژوهش آمده و گاهی نيز كتابهای مستقل نوروزشناسی به شكل توصيفی گزارش شدهاند كه برای محققان و پژوهشگران بسيار مفيد است و گاهی نيز به شكل كتابشناسی شمارشي فهرست شدهاند كه به اطلاعات كتابشناختی آنها در حد معرفی مقاله و يا كتاب و بيان كليد واژهها بسنده شده است.
گاهی يك منبع در دو يا سه موضوع محوری به سبب اهميت و ارزش آن و دسترسی خوانندگان و منابع ريزتر تكرار و فهرست شدهاند و نيز برخی مقالات كه در بيش از يك نشريه يا مجله چاپ شدهاند، جداگانه در سياهه فهرست آورده شده اند.
بدون گمان اين كتابشناسی نمیتواند تمام پژوهشها، تحقيقات و مقالات را به همه زبانهای دنيا، در زمينه نوروز در برگيرد ولی میتوان اذعان داشت كه اين كتاب اكثريت منابع و ماخذ اصلی نوروزشناسی را در خود جای داده است. علاوه بر اين طوری تنظيم شده كه دانشپژوهان بتواند با صرف حداقل وقت، موضوعات و منابع مورد نياز خود را در آن بيابند