در قلب، دو محبت نمی‎گنجد

و لعن الله امة قتلتکم و لعن الله الممهدین لهم بالتمكین من قتالكم. برئت الى الله و الیكم منهم و من اتباعهم و اشیاعهم و اولیائهم؛ خدا لعنت كند گروهى را كه شما را کشتند و گروهی را که تهیه اسباب و امور قاتلین شما را کردند، تا بدان اسباب توانایی پیکار با شما را یافتند. به سوی خدا و شما(اهل بیت) از ایشان و پیروان و همراهان و دوستان ایشان، بیزاری می‎جویم.

در ادامه شرح زیارت عاشورا، به شرح دو واژه مهم برائت و دوستی می‎پردازیم.

"ممهدین" از مهاد به معنای بستر و فراش است یا به معنای آماده نمودن و تسهیل امر است و در اینجا تهیه کنندگان و آماده کنندگان اسباب کشتار می‎باشد.

"تمکین" به معنای متمکن ساختن و نیرومند و تنومند و مستقر شدن است .

"قتال"، به معنای کشتار کردن و پیکار نمودن می‎باشد.

"برئت" از براءَت؛ به معنای بیزاری جستن است.

"اشیاع"؛ جمع شیع و شیع، جمع شیعه به معنای انصار و پیروان آمده است.

"اتباع"، به معنای پیروان است.

"اولیاء" جمع ولی، به معنای نزدیکی و دوستی است.

پس این چند كلمه را اینگونه باید معنى نمود، كه خدا لعنت كند آن جماعت و گروهى را كه توطئه و تسهیل امر نمودند براى دست یافتن و اعمال قدرت به جهت جنگ و كشتن شما خانواده. و آنان كسانى بودند كه در سقیفه جمع شدند و خلافت را غصب نمودند، چرا که اگر آنان به این راه نمی‎رفتند ظلم به آل محمد ( علیهم السلام) نمى‎شد و واقعه ی كربلایى به وجود نمی‎آمد و لذا درباره حضرت سیدالشهداء (علیه‎السلام) گفته‎اند: المقتول فى یوم الجمعة و الاثنین؛ حال آن که عاشورا روز جمعه و سقیفه در روز دوشنبه بود.

بیزارى می‎جویم به سوى خدا و شما آل محمد از غاصبین حق شما و ظالمین نسبت به شما و همچنین بیزارى می‎جویم از هر كسى كه دوست آنان باشد و مرام و مسلك آنان را متابعت و پیروى كرده باشد پس مطابق این جمله از زیارت،    دوست آل محمد باید، هم با دشمنان آنها بد باشد و هم با كسانی كه دوست دشمنان آل محمداند و از آنان پیروى

می‎كنند.

اولین ثمرى كه از ایمان پیدا می‎شود دو چیز است: یكى برائت و بیزارى از دشمنان خدا و اولیاء دشمنان او و دیگر محبت به دوستان خدا و اولیای دوستان او.

مقصود از "امت" در اینجا یزید و لشگریان او که به جنگ امام حسین(علیه‎السلام) و یارانش آمدند، می باشد و یا تمام قاتلین ائمه اطهار(علیهم‎السلام) در طول تاریخ امامت شان منظور است که در صورت اول، خطاب "کم" اشاره به امام حسین و یارانش و در صورت دوم اشاره به تمام ائمه(علیهم‎السلام) است.

منظور از مهدین، آماده کنندگان اسباب کشتار، همان موسسین اولین ظلم و ستم هستند؛ زیرا آنها از اول، بنای مخالفت با خاندان نبوت را پایه ریزی و تهیه اسباب ظلم نمودند، که اگر آنها چنین نمی کردند اینان راه به این ظلم نمی یافتند و به خود اجازه چنین جسارت هایی نمی دادند که هر یک از امامان را به وجهی به انزوا کشیده و در نهایت به قتل برسانند، پس مسببین اصلی کشتار کربلا و قتل همه ی ائمه آنهایی هستند که مسیر تاریخ را عوض کردند.

برائت جستن از دشمنان

پس از آن که جنایات و دشمنی های مخالفین خاندان پیغمبر را بیان نمودیم و به آنها لعن و نفرین فرستادیم، نوبت به بیزاری جستن و اعلام نفرت و دشمنی با آنان و پیروان شان رسیده است؛ اگرچه خود لعن، علامت بیزاری و تنفر از آنهاست؛ ولیکن در این فراز شیوه ی خاصی به کار گرفته شده است؛ زیرا در لعن و نفرین، دعا و خواستن نهفته است، ولی در کلمه "برائت" ایجاد و تحقق این دوری و نفرت وجود دارد، گویی آنچه لعن به صورت دعا فرستادیم، مستجاب شده و صریحا لعن و دوری را در خارج عملی می‎نماییم.

اقسام دوست و دشمن

انسان منحصرا سه قسم دوست دارد و سه قسم دشمن اما دوستان او:

1- دوست خود او .

2- دوست دوست او و هر چه بالا رود .

3- دشمن دشمن تو و هر چه بالا رود .

پس دشمن دشمن انسان هم تا مرتبه‎اى دوست انسان می‎شود و اما دشمنان انسان

دشمن خود انسان . دشمن دوست انسان . دوست دشمن انسان

البته قابل انكار نیست كه طبقات دوستى و دشمنى كه ذكر شد با هم تفاوت دارد ولى در اصل دوستى و دشمنى فرقى ندارد. مثلا كسى كه شما را دوست دارد با آن كه دوست دوست شماست قرق دارد ولى در اصل دوستى فرقى ندارد و همچنین است در طبقات دشمنى .

بنابراین اگر كسى واقعا شما را دوست داشته باشد باید آنچه را كه به شما بستگى دارد، دوست داشته باشد و لذا چون مردم امام خود را دوست دارند؛ وقتی به زیارت آن امام روند در و دیوار و ضریح آن امام را می‎بوسند و احترام فوق‎العاده‎اى نسبت به آنها می‎گذارند. این در و تخته و فولاد و نقره تا قبل از آن كه به حرم امام وصل شود براى ما ارزشى نداشت و به آن اعتنایى نمی‎كردیم ولى چون نزدیك قبر امام شد و انتساب به آن حضرت پیدا كرد ما آن را دوست می‎داریم .

پس چگونه می‎شود كسى ادعاى دوستى به امام را بكند ولى دوست آن امام را دشمن بدارد و یا دشمنان آن حضرت را دوست خود گرداند.

در قلب دو محبت نمى‎گنجد

خداى متعالى می‎فرماید: ما جعل الله لرجل من قلبین فى جوفه یعنى خدا براى کسی در وجود او دو قلب قرار نداده است. تمامى افراد بشر یك قلب بیشتر ندارند و آن قلب مانند ظرفى می‎باشد و بلكه واقعا ظرفست چنانچه از فرمایشات امیرالمؤمنین علی(علیه‎السلام) است: ان هذه القلوب اوعیة . اگر آن ظرف را پر از نور ایمان قرار دادى، مسلما پر از ظلمت شرك و كفر نخواهد شد. اگر ظرف قلبت مملو از محبت خدا و اولیای او گردید بدون شك محبت دشمن خدا و اولیایش در آن قلب، جاى نخواهد داشت. اگر در قلبى محبت على باشد در آن قلب محبت دشمن على محال است جاى گیرد.

امیرالمؤمنین علی(علیه السلام) می‎فرماید: دوستى ما و دوستى دشمن ما ابدا در یك قلب جمع نمی‎شود. بعد فرمود خدا می‎فرماید: "ما جعل الله لرجل من قلبین فى جوفه"؛ خدا براى کسی در جوف او دو قلب قرار نداده كه با یك قلب قومی‎ را دوست بدارد و با قلب دیگر دشمنان آن قوم را دوست بدارد.

شایان ذکر است که که ایمان که شرط صحیح بودن همه ی اعمال و میزان هر نوع کمالی است، مرکب از دو جزء است؛ برائت از دشمنان خدا و ولایت و محبت خدا و دوستان او.

با استفاده از شرح زیارت عاشورا، علی اصغر عزیزی تهرانی / شرح زیارت عاشورای آیة الله میرخانی.