کودکان در بند استثمار اقتصادی

امروزه شاهد پیشرفت لحظه‌ای دنیای دیجیتال و گسترش فضای مجازی هستیم به طوریکه افراد از ظرف زمان و مکان واقعی خارج شده و بیشتر زمان خود را در دنیای مجازی یا همان دنیای غیر واقعی به سر می‌برند. چنین تغییراتی در سبک زندگی کودکان نیز قابل مشاهده است خصوصا متولدین دهه هشتاد به بعد که همگام با تغییرات اینترنت بزرگ شدند و تجربه حضور در چنین فضایی را از همان ابتدا تجربه کرده‌اند.

در حال حاضر اینترنت و هر آنچه که با استفاده از اینترنت قابل دسترسی است، بخش بزرگی از زندگی کودکان و نوجوانان را به خود درگیر کرده است اما مسئله دیگری که در حال حاضر با آن مواجه هستیم و به سرعت در حال گسترس و عادی سازی است، تجارت با کودکان در شبکه‌های اجتماعی است.

تجارت به چه قیمتی؟

اینستاگرام از جمله شبکه‌های اجتماعی است که چنین فعالیت‌هایی در آن رواج پیدا کرده و والدین در بستر یک پیج، به تولید محتوا از کودکشان می‌پردازند. این دسته از کودکان از نوزادی به صورت ناخواسته و از طریق والدینشان وارد فضای مجازی شده و با اهداف تجاری و کسب درامد، از زیبایی‌های کودکانه‌شان استفاده ابزاری می‌شود.

والدین این دسته از کودکان، با استفاده از عواطف و احساسات مخاطب، آن‌ها را به محتوایی که از کودکشان تولید کرده‌اند جذب کرده و از این طریق درامدزایی می‌کنند. محتوای تصویری که این دسته از پیج‌ها به نمایش می‌گذارد مربوط به زندگی روزمره کودک است. همچنین فعالیت به عنوان مدلینگ برای تبلیغ برندهای مختلف نیز از جمله بسترهای درامدزایی کودک برای والدینش است. در واقع برخی شرکت‌های تجاری برای حفظ منافع خود در حال تغییر مفهوم کودکی هستند که اتفاقا برخی خانواده‌ها با آن‌ها همراهی می‌کنند. چنین فعالیتی شکل جدیدی از سوداوری است که زندگی کنونی و آینده کودک را در معرض تهدیدات و آسیب‌های جدی قرار می‌دهد.

همچنین والدین این کودکان با فراهم‌سازی چنین بستری، امکان فعالیت مستقل و بدون حضور خودشان را در آینده ایجاد کرده‌اند به طوریکه معمولا از حدود 7 سالگی اجازه فعالیت آزادانه را به آن‌ها می‌دهند. خانواده‌هایی که معتقدند یک کسب وکار دیجیتال برای فرزندشان می‌تواند سودمندتر از یک مدرک دانشگاهی باشد، اما به چه قیمتی؟

کودک سودآور/ آسیب‌های بی‌پایان

تولید و نشر محتوای تصویری از کودکان آن هم به صورت نامتعارف، آن‌ها را در معرض آسیب‌های بسیاری قرار می‌دهد که آزار جنسی و لفظی تنها یکی از این‌هاست. خطر ربوده شدن نیز از دیگر آسیب‌هایی که این کودکان را تهدید می‌کند. این در حالی است که پلیس فتا همواره به افراد بزرگسال نیز توصیه می‌کند که تصاویر خصوصی خود را در فضای مجازی منتشر نکنند چه برسد به کودکی که توانایی مبارزه با انواع آسیب‌ها را ندارد.

همچنین این دسته از کودکان به دلیل اینکه باید برای تولید بعضی محتواها در موقعیت‌های خاصی قرار بگیرند، دچار استرس و اضطراب می‌شوند که این کار مصداق نقض حریم خصوصی کودک است.

ضوابط ملی و بین المللی صیانت از کودکان

دولت‌ها موظف هستند که از حقوق کودکان در فضای مجازی حمایت کنند و حتی به آگاه‌سازی والدینی بپردازند که زیست فرزندشان را به نمایش می‌گذارند. همچنین مطابق پیمان نامه جهانی حقوق کودک مصوب سال ۱۳۶۸ هجری شمسی دولت باید تمام اقدامات قانونی، اداری، اجتماعی و آموزشی را برای حمایت از کودک در برابر هر گونه خشونت جسمی یا روحی، آسیب، سوء استفاده، بی توجهی، بدرفتاری یا استثمار را انجام دهد.

بر اساس این پیمان‌نامه کودک باید از استثمار اقتصادی و انجام کارهایی که برای زندگی و رشد او خطرناک است محافظت شود. استفاده از کودک برای فعالیت بلاگری در جهت تجارت و سودآوری نیز مصداق استثمار اقتصادی کودک است که باید به صورت سفت و سخت جلوی آن گرفته شود.

مطابق بند ث ماده 1 قانون حمایت از اطفال و نوجوانان ایران مصوب سال 1399 نیز بهره‌کشی اقتصادی برای به کار واداشتن کودکان و نوجوانان که باعث آسیب‌های جسمی، روانی، اخلاقی و اجتماعی شود ممنوع است.

همچنین بر اساس سند صیانت از کودکان و نوجوانان در فضای مجازی (مصوب سال 1395):

·       والدین و مربیان برای حمایت از کودکان باید اگاه شوند

·       باید از سلامت روانی و اجتماعی کودکان در برابر آسیب‌های فضای مجازی مراقبت کرد

نه به حمایت از استثمار اقتصادی کودکان

بسیاری از ما نیز به عنوان کاربران شبکه‌های اجتماعی و خصوصا اینستاگرام دنبال کننده چنین پیج‌هایی هستیم که در آن‌ها زندگی روزمره یک کودک به نمایش گذاشته شده است و والدین او از این طریق درامدزایی می‌کنند. این در حالی است که دنبال کردن یک پیج حکم حمایت از آن را دارد و این چیزی است که تمامی فعالان فضای مجازی به دنبال آن هستند: جذب هر چه بیشتر مخاطب برای اهدافی چون سوداوری و کسب درامد. البته که بسیاری از ما نیت بدی از حمایت این پیج‌ها نداریم و صرفا به دلیل جذابیت و سرگرمی آن‌ها را دنبال می‌کنیم اما هر یک دنبال کننده، بازدید پیج را بالا برده، اعتبار پیج را افزایش می‌دهد و کودک را یک قدم به انواع آسیب‌ها نزدیک‌تر می‌کند. 

---