چگونه کودکان را با ماه مبارک رمضان آشنا کنیم؟

با فرا رسیدن ماه مبارک رمضان، همه اعضای خانواده مشغول روزه داری ، مناجات و دعا خواندن می شوند. در این بین اعضای کوچک خانواده هستند که هیچ شناختی نسبت به ماه مبارک رمضان ندارند ، اما می توانند از این ماه پر برکت سهم داشته باشند و این میسر نمی شود،جز در سایه آموزش های خانواده و اطرافیان.

خانواده در تربیت کودکان در مرحله ی اول باید به تربیت دینی آنها توجه داشته باشد.تربیت دینی یعنی اینکه فرد در سه حوزه اصلی شناختی، عاطفی و رفتاری بر اساس آموزه های دین که موجب پایبندی و تعهد فرد به نظر و عمل آن آموزه ها، تربیت می شود.

مسائلی مانند شناخت خدا و پذیرش اعمال دینی به طور فطری  در نهاد همه کودکان وجود دارد اما با توجه به روش های تربیتی والدین، درجه پذیرش آنها توسط کودکان متفاوت است.برخی از والدین معتقدند که کودکان تا زمان رسیدن به بلوغ، توانایی درک آموزه های دینی را ندارد اما به نظر برخی دیگر، کودکان استعداد آن را دارند که آموزه های دینی را یاد بگیرند و در اندازه فهم خود، آنها را درک کنند.

والدین نباید تکالیف دینی را یکدفعه  به کودک بگویند چون تکالیف سخت و مشقت آور به شدت از روحیه دینداری و دین باوری کودک می کاهد. پسران بعداز ۱۵ سال و دختران بعداز ۹ سال قمری به وظیفه میرسند ولی نباید آموزش تکالیف دینی را به کودکان تا سن بلوغ به تاخیر انداخت. کودکان ظرفیت آن را دارند که بتوانند تحت تربیت دینی قرار بگیرند و مطالب دینی را در حد فهم خود درک کنند.

یکی از مسائل دینی که کودکان هر سال با آن مواجه هستند،ماه مبارک رمضان است. فضای معنوی ماه مبارک رمضان به اندازه ای است که آنها کاملا آن فضا را احساس می کنند.

در آموزه های دینی بر تشویق کودکان در امور دینی تأکید شده است. والدین اگر می خواهند اشتیاق به انجام کاری را در کودک خود ایجاد کنند، کاری کنید که که آن کار از نظر او تجربه ای موفق و لذت بخش باشد تحسین و تشویق یکی از راه های ایجاد احساس لذت بخش در کودک است.

 کودکان در سنین پایین تر توانایی روزه گرفتن را ندارند و معمولا هم درباره ماه رمضان اطلاع خاصی ندارند ، و این دلیل بر جدایی آنها از این میهمانی الهی نیست. پدر و مادر و همچنین مراکز آموزشی وظیفه دارند تا مسائل دینی را برای کودکان آموزش دهند. آنها باید کودک را با ماه رمضان آشنا کنند.

 والدین فرصت کمی برای تربیت فرزندان خود دارند. آنها با ورود به جمع همسالان خود در مدارس و مراکز آموزشی دیگر ، با خیلی از چیزهایی که هنوز برایشان به درستی شفاف سازی نشده ، روبرو می شوند و  ممکن است در این زمان با مشکلاتی روبرو شوند. فرد باید از دوران کودکی نسبت به ظرفیت پذیرش و زمینه مذهبی فراهم شده از سوی والدین توسط روش های درست با عبادات و تکالیف دینی آشنا شود تا در سن بلوغ برای انجام دادن آنها رغبت داشته باشد.

اگر والدین ،فرزند خود را از همان دوران کودکی با مسائل دینی آشنا نکنند، انجام دادن برخی از امور واجب مانند نماز و روزه در سن تکلیف و پس از آن، برای نوجوانان سخت می شود و ممکن است با کوچکترین بهانه، آن را ترک کند. از این رو بهترین فرصت برای تربیت، همان سالهای ابتدایی کودک می باشد که می توان مسائل دینی را به زبان ساده برای آنها توضیح داد.

 اهیمت و ارزش مسائل دینی به کودکان تا جایی است که پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم می فرمایند:هر کس کودکی را تربیت کند تا «لااله الاالله» بگوید خدا از وی حساب نمی کشد.

 همچنین امام سجاد علیه السلام درباره حقوق کودکان می فرمایند: حق خردسال این است که در آموزش او مهربان باشی و از او در گذری و عیبش را بپوشانی و و با وی مدارا کرده و یاریش کنی. به عبارتی یاد دادن آن هم با مهربانی، حق کودک است و نباید این حق را از او دریغ کنیم.

والدین برای اینکه کودک خود را قبل از بلوغ و فرا رسیدن سن تکلیف به نماز و کارهای عبادی پایبند کنند، باید  نکات و اصول تربیتی ماه مبارک را رعایت کنند و کاری کنند که خاطره شیرین و معنوی از این ماه در ذهن آنها باقی بگذارند.آنها باید با توجه به روحیات و علایق کودکان ؛نکاتی را رعایت کنند و راهکارهایی را در این زمینه به آنها آموزش دهند.

برخی از پدر و مادرها احساس می کنند که آموزش های دینی از طریق کلاس درس و آموزش های رسمی، تاثیر بیشتر دارد و فرزند با دیدن روزه داری آنها و یاد گرفتن از معلمان خود با ماه رمضان آشنا شوند. زیرا آموختن مفاهیم دینی در کنار هم سن و سالها و از طریق معلم ، تجربه ای شیرین برای فرزندان است.

 اما والدین برای اینکه ماه مبارک رمضان را برای فرزند خود معرفی کنند، باید نکاتی را رعایت کنند ،این که چگونه این ماه را معرفی کنند؟ چه حرف هایی باید بزنند و برای حرف زدن چه زمانی مناسب تر است؟در ادامه مطلب برخی از روش ها برای آشنا کردن کودکان با ماه رمضان را بیان می کنیم:

چطور بگوییم:

وقتی می خواهیم چیزی را به کودکان آموزش دهیم و او را با چیزی آشنا کنیم باید در وهله ی اول از زبان کودکانه استفاده کنیم . باید طوری با آنها صحبت کنیم که قابل فهم باشد و بر اساس فهم و تجربیات آنها، ماه رمضان را به آنها معرفی می کنیم. برای آنها مهمانی را یادآوری کنیم که خیلی به آنها خوش گذشته و با یادآوری آن مهمانی ماه رمضان را هم  مانند یک مهمانی پر از خوبی و خوشی توسط خدا توضیح دهیم و از ویژگی هایی مانند صحبت با خدا، خواستن و امید به اجابت خدا ، مهربانی با دیگران و مواردی که کودکان به آنها علاقه دارند صحبت کنیم.

 داستان بگوییم:

داستانهای کودکان در ذهن آنها باقی می ماند. بهتر است در این دوران برای آنها داستاهای مذهبی بگویید. در این ماه برای آنها زندگی ائمه و پیامبران الهی را در قالب قصه بگویید و آنها را  تشویق کنید تا این قصه ها را با دقت گوش کنند و به خاطر بسپارند.برای یادگیری بهتر آنها می توانید از عروسک های بند انگشتی یا عروسک های بزرگتر استفاده کنید و یا از کتابهای مذهبی مصور با صداهای مخصوص داستان گویی استفاده کنید.

پذیرفتن سختی های آموزش

والدین باید توجه داشته باشند که برای آموزش مسائل و مفاهیم دینی به کودکان باید صبر و حوصله ی زیاد داشته باشند و این را بدانند که ثواب این آموزش کمتر از عبادت های معمولی در ماه رمضان نمی باشد.یکی از مشکلاتی که والدین در این زمینه دارند،این است که برخی از آموزش های آنها با جامعه در تعارض است مثلا ممکن است کودک در خیابان با شخصی روبرو شوند که در حال روزه خواری است ، درحالی که خودش به تازگی به روزه داری آشنا شده و با دیدن این صحنه دچار تعارض می شود.به همین دلیل  بهتر است کودک را با روزه های کله گنجشکی هم آشنا کنید تا در شرایط خاص ، بتوانید پاسخی مودبانه و مناسب به کودک دهید.

گفتن تجربه های خود

  برای اینکه کودک خود را با ماه مبارک رمضان آشنا کنید، تجربه های خود را از سالهایی که تازه روزه می گرفتید و با این ماه اشنا شدید برای آنها بگویید و از آنها هم بخواهید تا تجربه های خود در هر موردی از ماه رمضان که تجربه کرده اند را در ذهن و خاطرات خود نگه دارند.

آشنا کردن کودک با ارزش های اخلاقی

والدین باید کودک خود را با ارزش های اخلاقی مانند وفای به عهد و ایثار و راز داری و راستگویی و امانت داری و حفظ زبان از خطاها در ماه رمضان آشنا کنند وو راه های به دست آوردن این ارزش های اخلاقی را به آنها آموزش دهند.

ماه رمضان، به عنوان میهمانی بزرگ

خانواده ها معمولا قبل از رسیدن ماه مبارک رمضان ؛ مواد غذایی اولیه و مورد نیاز خود را خریداری می کنند.  بهتر است آنها از این فرصت استفاده کنند و کودک برای خرید ببرند و به او اجازه دهند تا خوراکی های مورد علاقه خود را انتخاب کند ، تا هر شب پس از افطار و یا قبل از سحر ، آنها را میل کند.

 از سختی های روزه داری چیزی نگویید

 بهتر است والدین از سختی های روزه داری به فرزند خود چیزی نگویند ، چون ممکن است با این کار ترس و وحشتی در آنها از روزه داری به وجود بیاید. والدین این را فراموش نکنند که صبر و اطاعت بهتر از صبر بر عذاب است و این را هم در آموزش های خود به کودکان یاد دهند.

 در ماه مبارک رمضان خوش اخلاق تر باشید

کودکان باید با آثار مثبت روزه داری را در والدین و اطرافیان  احساس کنند و ببینند. اگر قرار باشد پدر و مادر و یا اطرافیان با روزه گرفتن و تحمل گرسنگی و تشنگی عصبانی شوند و این عصبانیت را بر روی فرزند خود خالی کنند، کودک دیگر احساس خوبی نسبت به وزه گرفتن نخواهد داشت.

 در واقع کودک باید احساس کند که روزه داری موجب خوش اخلاقی، مهربانی ، صبور بودن و فعالتر شدن می شود.برخی از والدین ممکن است به کودکان خود بگویند که روزه دارند و گرسنه هستند، سر و صدا نکنند تا استراحت کنند. نباید روزه داری برای فعالیت کودکان مانعی ایجاد کند. ضعف بدنی والدین در این ایام نباید بر رفتار آنها تاثیر بگذارد، چرا که نوعی دلزدگی و دید منفی نسبت به روزه و ماه رمضان درذهن آنها ایجاد می شود.

برنامه ریزی برای ساعات معنوی کودک

 در ایام ماه مبارک برنامه ریزی کنید و کودکان خود را در برنامه های معنوی خود شرکت دهید. امسال به دلیل وجود کرونا ، مراسم های مذهبی در مساجد تعطیل شده است ، اما والدین باید توجه داشته باشند که در خانه خود با برنامه تلویزیون و رادیو پیش روند و در ساعاتی که تلویزیون ختم قرآن دارد، کودکان را کنار خود بنشانند و آنها را با قرآن آشنا کنند.

همچنین اگر فرزند به بیدار شدن در سحر علاقه نشان می دهد، با احترام به شخصیت او ، بیدارش کنند اگر چه بیدار کردن کودک در این ساعات کمی سخت است اما برای تحقق تربیت دینی باید این مشکلات را تحمل کرد ودر صورت امکان از او بخواهید که یکی از اقوام یا آشنایان را با تلفن زدن  برای سحری بیدار کند.

---