استفاده از رنگدانه حشرات در خوراکی‌ها جایز است؟

در دنیا یکی از رنگدانه‌هایی که در مواد غذایی و لوازم آرایشی استفاده می‌شود از برخی حشرات گرفته می‌شود. یکی از این حشرات، کوچینیل است که روی گیاهی در مناطقی مانند آمریکا یافت می‌شود. حشره‌ای بسیار کوچک که نر و ماده دارد. تعداد ماده آن شاید ۱۰۰ برابر نَر باشد. می‌گویند که رنگ کارمین، بیشتر از جنس ماده آن به وجود می‌آید.

تهیه رنگ قرمز از این حشره قدمت تاریخی دارد. از سال 1900 تاکنون برای تهیه رنگ قرمز لباس، مواد خوراکی مانند سوسیس، کیک، میگو خشک، آب نبات، مربا و لوازم آرایشی، در قاره آمریکا از این حشره استفاده می‌شود.

کوچینیل‌ها یک پوشش سفید، دور خود ایجاد و به این وسیله از خود محافظت می‌کنند؛ پس این ماده غیر از اجزای اوست. آب جمع شده دور حشره با افزودنِ بعضی مواد، با آن ترکیب می‌شود. چیزی که به دست می‌آید رنگ‌های گوناگونی دارد که ممکن است قرمز تیره یا زرد باشد. این رنگ در مقابل آفتاب، مقاوم است. 

این رنگ از ترشحاتی درست می‌شود که دور آن حشره است و از خود حیوان، درست نمی‌شود. عمده چیزی که در پاسخ دادن و بیان حکم شرعی آن نقش دارد، همین است.

این رنگ خوراکی، غیر از اجزای بدن حشره است؛ مثل عسل که از زنبور تولید می‌شود و اگر زنبور نبود تولید نمی‌شد؛ یعنی بدن زنبور در تولیدش نقش داشته است؛ ولی جزء بدن حشره و یکی از اندام‌های آن نیست؛ بلکه حشره آن را تولید کرده است.
عبدالحسین فخاری، دبیرکل موسسه بین‌المللی حلال جهانی در اینباره می‌گوید:
ماده «کارمن» یکی از رنگ‌های پرکاربرد در صنایع غذایی و جزو رنگ‌های طبیعی است که در دنیا طرفداران بسیاری دارد اما وقتی وارد کشور ما شد، بر اثر ساده‌اندیشی برخی، این مسئله مطرح شد که چون این رنگ از یک پروانه(حشره) گرفته شده و از آنجایی که مصرف حشره در اسلام حرام است، پس مصرف این رنگ نیز حرام است.

وی ادامه داد: اما ما در موسسه حلال جهانی انجام کار کارشناسی علمی در این خصوص را شروع کردیم تا ببینیم ماهیت این رنگ و حشره چیست. پس از انجام بررسی‌های علمی مشخص شد که این رنگ حاصل حشره است نه پودر حشره. یعنی همچنان که زنبور، عسل را تهیه می‌کند، این پروانه نیز این رنگ را تهیه می‌کند و رنگ کارمن پودر حشره نیست.

این حشره به قدرت الهی یک سیستم دفاعی دارد که این رنگ را در پشت خود ایجاد می‌کند و این رنگ ثابت‌ترین رنگ قرمز جهان است. این حشره را درون آب داغ قرار می‌دهند و این رنگ از حشره به آب منتقل می‌شود و آب را خشک کرده تا به رنگ کارمن تبدیل شود.

وی به اطلاعات غلطی که در خصوص منشأ این رنگ به مراجع عظام تقلید ارائه شده بود نیز اشاره و اظهار کرد: قبلاً به مراجع اعلام شده بود که این رنگ حاصل از پودر حشره است و مراجع نیز طبیعتاً به دلیل حرمت خوردن حشره استفاده از آن را جایز ندانسته بودند. اما وقتی ما کار کارشناسی علمی کردیم و از نزدیک روند تولید آن را دیدیم، نتیجه را در اختیار مراجع قرار دادیم و آنها حلّیت رنگ را اعلام کردند.

مقام معظم رهبری در پاسخ به حلال بودن یا نبودن این رنگدانه‌ها فرمودند:
اگر آن حشره داراى خون جهنده نباشد، پاک است و چنانچه اجزاء آن در آن جوشانده موجود نباشد، استفاده از آن جوشانده در خوردنى‌ها و آشاميدنى‌ها اشکال ندارد.

آیت الله مومن نیز در این باره اعلام کردند:
چون این رنگ خوراکی، غیر از اجزای بدن حشره است؛ مثل عسل که از زنبور تولید می‌شود، پس استفاده از آن اشکالی ندارد.

آیت الله مکارم نیز این شرط را گذاشته‌اند که اگر حشره خون جهنده نداشته باشد استفاده از آن اشکالی ندارد.

---