کلاهبردار، کلاه نداره؟!
کلاهبردار کلاه نداره؟!
شرح عنصر قانوني کلاهبرداري
مقدمه
هر چند که کلمه کلاهبرداري و کلاهبردار از جمله واژگاني هستند که در زبان بسياري از مردم عادي نيز در کوچه و خيابان يا در اتوبوس و تاکسي بکار مي رود و همه ما گاه گاهي مي شنويم که شخصي از اينکه مالش را برده اند و کلاهبرداري کرده اند گله مي کند واگر اعصاب خوبي هم نداشته باشد به هر شخص صاحب منصب يا غير او ممکن است بد بگويد و بنالد اما در حقيقت اين اصطلاح کلاه برداري از نظر حقوقي و قانوني معناي خاصي دارد که در همه موارد با چيزي که مردم عادي از اين اصطلاح به نظرشان مي رسد هم خواني ندارد و گاهي خيلي متفاوت مي شود، به همين دليل بخش حقوق سايت تبيان جهت اطلاع رساني و آموزش صحيح و کامل اين نکات مهم، در اين مقاله زوايايي از اين جرم را باز مي کند و مي کوشد تا دانش حقوقي کاربران گرامي را تکميل نمايد.
ضرورت شناخت کلاهبردار چيست؟
شناخت کلاهبردار از چند جهت ذيل ضروري است:
اولاً: اگر شما بخواهيد اقدامي کنيد که ممکن است به ضرر و زيان ديگري تمام بشود احتمال دارد طرف مقابل بعداً شما را کلاهبردار تلقي کند و شکايت کند يا حداقل شما را به آن متهم کند، بنابراين بايد اين جرم را خوب بشناسيم.
ثانياً: اگر خداي نخواسته کسي زياني به شما وارد کرد و مال شما يا دوستان شما را بُرد و شما بخواهيد عليه او شکايت کيفري اقامه کنيد حتماً بايد کلاهبرداري و مواد قانوني مربوط به آن و شرايط تحقق کلاهبرداري را از نظر مادي و معنوي بدانيد. وگرنه ممکن است شما بطور مثال بجاي عنوان صحيح اتهام که کلاهبرداري بوده، عنوان اشتباهي را مثلِ خيانت در امانت مطرح کنيد و در نتيجه او تبرئه شود!!
کلاهبرداري جرمي است که اولاً سه عنصر دارد و کاملاً از بقيه جرايم متفاوت و از جهت متعددي که اشاره شد لازم است آن را خوب بشناسيم
کلاه بردار کلاه نداره؟!
حقيقت اين است که براي اسم گذاري هر يک از جرايم تلاش شده عنواني متناسب با ماهيت آن جرم قرار داده شود اما هميشه اين عنوان به تنهايي بيان گر همه ي ماهيت آن نيست و به عنوان مثال در بحث کلاه برداري اين عنوان از نوعي کنايه بهره مند شده است و لازم نيست هميشه کلاه بردار، کلاه نداشته باشد و کلاه ديگري را ببرد و گاهي کسي که کلاه ديگري را مي برد سارق محسوب مي شود نه کلاه بردار. بنابراين لازم است عناصر مختلفي را که در اين جرم براي تحقق آن گفته شده است و مستند به قانون است، خوب بشناسيم و بدانيم سه عنصر مهّم که براي هر جرمي مي گويند ضروري است در کلاهبرداري چيست
1) عنصر مادي
2) عنصر معنوي يا رواني
3) عنصر قانوني
البته برخي حقوقدانان معتقدند عنصر قانوني در عرض 2 عنصر ديگر مطرح نيست و فقط بيان گر آن دو عنصر است. پس اين سؤالات مطرح مي شود.
1- عنصر قانوني کلاه برداري چيست؟
2- عنصر مادي کلاه برداري کدام است؟
3- عنصر معنوي جرم کلاه برداري چگونه است؟
مهمترين عنصر قانوني جرم کلاه برداري، ماده يکم قانون تشديد مجازات مرتکبين ارتشاء و اختلاس و کلاه برداري مصوب جمع تشخيص مصلحت نظام مي باشد. 5/9/1367
بنابر ماده ي اشاره شده قانون گذار ايراني اين گونه کلاه برداري را جرم انگاري نموده است که به طور ساده آن را به شرح ذيل تعريف مي کند:
کلاهبرداري عبارت است اينکه : هر کس از راه حيله و تقلب مردم را به وجود شرکت ها يا تجارتخانه ها يا کارخانه ها يا موسسات موهوم يا به داشتن اموال و اختيارات واهي فريب دهد يا به امور غيرواقعي اميدوار سازد يا از حوادث و پيش آمدهاي غيرواقعي بترساند و يا اسم و يا عنوان مجعول اختيار کند و به يکي از وسايل مذکور و يا وسايل تقلبي ديگر وجوه و يا اموال يا اسناد يا حواله جات يا قبوض يا مفاصاحساب و امثال آنها تحصيل کرده و از اين راه مال ديگري را ببرد.
نتيجه گيري:
کلاهبرداري جرمي است که اولاً سه عنصر دارد و کاملاً از بقيه جرايم متفاوت و از جهت متعددي که اشاره شد لازم است آن را خوب بشناسيم؛ ثانياً عنصر قانوني آن ماده يکم قانون تشديد مصوب مجمع تشخيص مصلحت نظام است که در اين مقاله آن را بيان کرديم.
عنصر مادي کلاهبرداري عنصر معنوي کلاهبرداري و مجازات کلاهبرداري را در مقالات آينده خواهيم شناخت.
رضا زهروي
دانشجوي دکتري دانشگاه تهران
منابع:
فريب کاري و آثار آن دکتر محسن صفي
جرايم عيه اموال و مالکيت دکتر حسين ميرمحمد صادقي
شرح قانون مجازات اسلامي دکتر عباس زراعت
قانون مجازات اسلامي محشي دکتر ايرج گلدوزيان
حقوق جزاي اختصاصي دکتر ايرج گلدوزيان
گناهان کبيره عبدالحسين دستغيب
حقوق جزاي عمويم ترجمه دکتر حسن دادبان
تنظيم:س.آقازاده