اعتیاد مادر چه تاثیری بر جنین او خواهد گذاشت؟

به‌محض اینکه تست بارداری‌تان مثبت می‌شود و متوجه می‌شوید زندگی‌تان در حال متحول‌شدن است، احتمالاً انواع و اقسام سؤالات برایتان مطرح می‌شود که بهترین کاری که می‌توانید برای سلامت خودتان و جنینتان انجام دهید چیست.
البته دوستان و اقوام همگی توصیه‌هایی به شما می‌کنند و دوست دارند اطلاعات و تجربیات خودشان را در اختیار شما بگذارند. اجتناب از موادی مانند الکل، نیکوتین، ماری‌جوانا و داروهای غیرقانونی، اولین قدمی است که می‌تواند بزرگ‌ترین اثر را بر آیندهٔ فرزندتان بگذارد.

مغز درحال‌رشد جنین

مغز انسان در زمان تولد تقریباً ۸۰۰ گرم وزن دارد که بیشتر از نیمی از وزن مغز یک فرد بزرگسال است. طی رشد جنینی، لولهٔ عصبی، سلول‌هایی تولید می‌کند که نورون‌ها را شکل می‌دهند، نورون‌هایی که واحدهای سازندهٔ سیستم عصبی مرکزی هستند (مغز و نخاع). تقریباً ده هفته بعد از انعقاد نطفه، تمام ساختارهای اصلی مغز و نخاع قابل‌تشخیص‌اند.
حین بارداری مغز طی فرایندهایی که شامل رشد سلولی، مرگ برنامه‌ریزی‌شدهٔ سلولی و ارتباطات بین سلول‌هاست، به‌سرعت رشد می‌کند. به دلیل این رشد سریع، هرگونه مداخله‌ای در رشد طبیعی مغز می‌تواند اثر قابل‌توجهی بر رشد فیزیکی و قدرت ادراک و شناخت (از جمله هوش و مهارت‌های زبانی) بگذارد.
رشد مغز به‌واسطهٔ رشد سلولی و حذف سلول‌های بی‌مصرف (مرگ برنامه‌ریزی‌شدهٔ سلولی) صورت می‌گیرد. رشد مغز توسط ارتباط بین سلولی نیز رخ می‌دهد که میلین‌سازی نامیده می‌شود.
بعد از تولد، مغز به رشد خود ادامه می‌دهد و تا ۶ سالگی به ۱۲۰۰ گرم می‌رسد و در نهایت در بزرگسالی وزنی حدود ۱۵۰۰ گرم خواهد داشت. اندازهٔ مغز که نشئت‌گرفته از تعداد نورون‌های ساخته شده است، بخشی از هوش را تشکیل می‌دهد. مطالعات زیادی نشان داده‌اند که میزان هوش به ارتباطات عصبی بستگی دارد که باید قوی و کارآمد باشند.

مصرف الکل و مواد مخدر و دیگر ریسک فاکتورها

فرایند حساس و دقیق رشد جنین به این معنی است که هرگونه تداخلی که بر اندازه یا کارآمدی مغز اثر بگذارد می‌تواند پیامدهای جدی و دائمی برای کودک داشته باشد. به همین دلیل است که خانم‌های باردار باید موارد زیادی را در مورد تغذیه و مصرف مکمل‌ها و داروها رعایت کنند و از مصرف الکل و نیکوتین و داروهای غیرمجاز کاملاً پرهیز نمایند.
تاکنون، گسترده‌ترین حوزهٔ تحقیقاتی مربوط به اثر اعتیاد بر جنین مربوط به مصرف الکل بوده است؛ اینکه الکل چه اثری بر رشد جنین، رشد ادراک و شناخت او و عملکردهای هیجانی و اجتماعی‌اش می‌گذارد.
تحقیقات زیادی در مورد مصرف کوکائین، ماری‌جوانا و اوپیات‌ها (مواد افیونی) و اثرات بلندمدت آنها بر جنین نیز انجام شده است. تعیین اثرات دقیق یک ماده مخدر که مادر طی بارداری مصرف کرده بر جنین دشوار است؛ زیرا بچه‌هایی که در معرض یک ماده مخدر بوده‌اند اغلب در معرض چند مادهٔ دیگر نیز قرار گرفته‌اند.
خانم‌هایی که طی بارداری از مواد مخدر استفاده می‌کنند معمولاً ریسک فاکتورهای دیگری نیز دارند؛ مانند شرایط بی‌کیفیت زندگی، مشکلات اجتماعی – اقتصادی، حمایت ناکافی و مشکلات روحی و روانی خودشان و همهٔ اینها دارای عواقب عصبی ادراکی و روانی روی فرزندانشان هستند.

ماری‌جوانا و CBD

CBD یا کانابیدیول از خانوادهٔ ماری‌جواناست اما روان‌گردان نیست و دسترسی به آن نیز در برخی کشورها تقریباً آسان است. CBD به اندازهٔ ماری‌جوانا احساس سرخوشی نمی‌دهد و ازآنجایی‌که در برخی کشورها به‌عنوان مکملی فروخته می‌شود که نظارتی روی آن وجود ندارد راهی نداریم تا بدانیم در هر دوز از این دارو چه اندازه ماده مخدر وجود دارد یا محصولی که دستمان هست تا چه حد آلوده به مواد دیگر است.
هرچند هنوز تحقیقات خیلی گسترده‌ای روی CBD انجام نشده است؛ اما اثرات ماری‌جوانا بر رشد جنین به‌خوبی تأیید شده است. بچه‌هایی که در دوره جنینی در معرض ماری‌جوانا بوده‌اند، ریسک بیشتری برای مشکلاتی مانند کمبود تمرکز، نقص مهارت‌های بصری فضایی و رفتارهای مخرب دارند. به‌هرحال دانشمندان دریافته‌اند که خانم باردار باید از مصرف ماری‌جوانا و CBD اجتناب نماید.

اثرات بلندمدت اعتیاد مادر بر کودک

هر ماده‌‌ای واکنش متفاوتی در بدن مادر دارد و می‌تواند از راه‌های متفاوتی بر جنین اثر بگذارد، اما نتایج همهٔ آنها در حیطهٔ اثر بر هوش، تمرکز، مهارت‌های عملی مانند حل مسئله و یادگیری زبان است. همچنین دستاوردهای آکادمیک، عملکردهای هیجانی، تنظیم رفتار و آیندهٔ کودک از جهت روی‌آوردن به اعتیاد نیز از دیگر حوزه‌های عواقب اعتیاد مادرند.
قرارگرفتن در معرض تنباکو (نیکوتین) طی بارداری می‌تواند بعدها برای کودک مشکلات رفتاری ایجاد نماید، مانند ADHD.
قرارگرفتن جنین در معرض ماری‌جوانا نیز بر میزان دقت و تمرکز، مهارت‌های دریافتی بصری و مشکلات رفتاری او (مانند رفتارهای بزهکارانه) اثر می‌گذارد.
مصرف الکل در بارداری موجب نقص در رشد جنین، افت هوش، مشکلات دقت و تمرکز و ضعف در دستاوردهای آکادمیک کودک در آینده خواهد شد.
مصرف کوکائین در بارداری نیز با کاهش هوش و نقص در دقت و تمرکز و ضعف مهارت یادگیری زبان و عملکردهای اجرایی و مشکلات هیجانی و رفتاری مرتبط است.
مصرف مواد افیونی توسط مادر باردار باعث ایجاد مشکلات دقت و تمرکز، ضعف حافظه و مشکلات رفتاری (مثل بیش‌فعالی) خواهد شد.

سندرم محرومیت نوزادی (NAS)

اعتیاد مادر باردار به مواد مخدر و داروهای غیرمجاز می‌تواند سبب سندرم محرومیت نوزادی یا NAS شود که در آن، کودک بعد از تولد علائم ترک مواد را خواهد داشت. بیشتر تحقیقات در این زمینه مبتنی بر اثرات هروئین و مواد افیونی ضددرد بوده‌اند؛ اما اطلاعت به‌دست‌آمده نشان داده‌اند مصرف الکل، باربیتورات‌ها (داروهای آرام‌بخش)، بنزودیازپین‌ها (داروهای ضد اضطراب و آرام‌بخش) و کافئین نیز طی بارداری می‌تواند باعث شود نوزاد بعد از تولد علائم ترک مواد را داشته باشد. نوع و شدت این علائم بستگی به نوع ماده مصرف شده و مدت مصرف آن توسط مادر و البته نارس بودن یا نبودن نوزاد دارد.

علائم ترک مواد یا دارو در نوزادان می‌تواند فوراً بعد از تولد یا حدود دو هفته بعد از آن ظاهر شود:
. لکه‌دار بودن پوست
. اسهال
. گریه‌های زیاد
. ریفلاکس غیرمعمول
. تب
. رفلکس‌های بیش از حد فعال کودک
. تحریک‌پذیری عصبی
. تغذیه ضعیف
. تنفس تند
. تشنج
. مشکلات خواب
. وزن‌گیری کُند
. گرفتگی بینی و خس‌خس
. تعریق
. استفراغ
. رعشه

اثرات مصرف برخی از داروها می‌تواند برای کودک بلندمدت و احتمالاً کُشنده باشد:
. نقص‌های مادرزادی
. کم وزنی حین تولد
. تولد زودهنگام
. کوچک بودن سر
. سندرم مرگ ناگهانی کودک (SIDS)

---