فرمول های شیمیایی (2)

فرمول های شیمیایی لازمه علم شیمی می باشد زیرا شیمی علم مواد نام دارد، بنابراین برای این که ماهیت مواد را بهتر بررسی کنید ابتدا لازم است فرمول های آنها را بدانید.

در مطلب قبل دانستید که با کنار هم قرار دادن نمادهای عناصر می توان فرمول های شیمیایی مواد مرکب را نشان داد و برای نوشتن فرمول ابتدا باید با آنیون ها و کاتیون ها  آشنا باشید و آنها را به خوبی یاد بگیرید و حفظ کنید، در غیر این صورت نمی توانید فرمول نویسی کنید.
پیشتر نیز دانستید که یون به اتمی گفته می‌شود که بار الکتریکی اضافه داشته باشد و این بار می‌تواند منفی یا مثبت باشد. یون‌ها به دو نوع آنیون و کاتیون تقسیم می‌شوند. آنیون به یونی گفته می‌شود که به دلیل داشتن‌ الکترون‌های اضافی در لایه الکترونی‌اش دارای بار الکتریکی منفی باشد و کاتیون بر خلاف آنیون دارای بار الکتریکی مثبت است.

کاتیون ها، یون های تک اتمی‌ می باشند که توسط فلزات بوجود آمده اند. اگر فلز تنها یک نوع کاتیون ایجاد کند، نام یون، همانند فلز مربوط است. ⁺Na یون سدیم است. یعنی فلز سدیمی که ابتدا به صورت گازی در آمده است و از سدیم یک الکترون با اعمال انرژی یونش گرفته شده است. ²⁺Mg یون منیزیم است. 
آنیون های تک‌اتمی از اتم فلزات به وجود می‌آیند. نام آن ها از طریق حذف بخش آخر نام عنصر و افزودن پسوند "- ید" به باقی مانده به دست می‌آید. ^-Cl یون کلرید است.  

ترکیبات معدنی:
در مطلب قبل دانستید که ترکیب معدنی عبارتند از کلیه ترکیبات شیمیایی که شامل عوامل شیمیایی آلی ( پیوند کربن-هیدروژن) در ساختار مولکولی خود نباشند.
ترکیبات معدنی به دو سته ترکیبات یونی (نمک ها)  و (ترکیبات کووالانسی) تقسیم می شوند. 

1- ترکیبات یونی (نمک ها):
آرایش یون ها در نمک ها به صورت یک الگوی تکراری است و این الگو در سراسر بلور تکرار می شود. به ساختاری که بر اثر چیده شدن ذره های سازنده ی یک جسم در سه بعد بوجود می آید، شبکه بلور آن جسم می گویند. هر ترکیب شیمیایی که یون های با بار مخالف ذره های سازنده آن باشند یک ترکیب یونی یا نمک است.

فرمول نمک ها برابر است با کاتیون (در سمت چپ) + آنیون (در سمت راست)
مثال: نمک های دوتایی (MgBr₂ و FeCl₂)، نمک های چندتایی (Na₂SO₄ و CuNo₃)

Sncl₂ + FeCl₃ ---> SnCl₂ + FeCl₂
H₂SO₄ + 2 NaHCO₃ → Na₂SO₄ + 2 H₂O + 2 CO₂
Na₂CO₃ + H₂SO₄ → Na₂SO₄ + CO₂ + H₂O

2- ترکیبات یونی (ترکیبات کووالانسی):
یک جفت الکترون مشترک بین دو هسته یک پیوند کووالانسی را تشکیل می‌دهد.
ترکیباتی که توسط اتم ها و با پیوند کووالانسی در کنار هم قرار بگیرند ممکن است در اثر این پیوند مولکول های مجزا تولید کنند و یا اتم ها در یک شبکه غول آسا به صورت پشت سر هم به یکدیگر متصل شوند و مولکول مجزایی تشکیل ندهند را (جامد کووالانسی) گویند.

برای نوشتن فرمول های ترکیبات یونی ابتدا کاتیون ها را سمت چپ و آنیون ها را در سمت راست می نویسیم سپس تعداد بار آنیون را ضریب کاتیون و تعداد بار کاتیون را ضریب آنیون قرار می دهیم و در پایان اگر این ضرایب قابل ساده کردن باشند آنها را بر هم ساده می کنیم.

برای خواندن ترکیبات یونی از سمت چپ ابتدا نام کاتیون و سپس نام آنیون را می خوانیم. اگر کاتیون مورد نظر دارای چند نوع متفاوت باشد مثل Fe²⁺  و Fe³⁺، بعد از نام کاتیون از عدد رومی مربوطه استفاده می کنیم.
مثال:

MgBr₂  (منیزیم برمید)
CuSO₄  (مس (II) سولفات)
FeBr₂   (آهن (II) برمید)
Al2(SO₄)₃ (آلومینیوم سولفات)
FeCl₃   (آهن (III)کلرید) 
فرمول های شیمیایی (1)
منبع:
http://www.chemgroup.ir
مرکز یادگیری سایت تبیان - مرجان سلیمانیان