اثر روی بر رشد قدی و ضریب هوش

مطالعات نشان داده است که اثرات نامطلوب روی در دوران جنینی و 2 سال اول زندگی بر رشد و تکامل مغزی کودک غیر قابل جبران است. کمبود روی کاهش قدرت ادراک و یادگیری، کاهش ضریب هوشی، تضعیف سیستم ایمنی و افزایش ابتلا به بیماری ها و کاهش سرعت رشد را به دنبال دارد. در زنان باردار کمبود خفیف روی می تواند منجر به بارداری طولانی مدت و زایمان آهسته، تاخیر رشد داخل رحمی، انقباضات ضعیف رحمی و خون ریزی شود. نارسایی بلوغ جنسی به علت کمبود روی برای اولین بار در نوجوانان ایرانی گزارش شد.

روی با تاثیر بر فعالیت هورمون سوماتومدین  که توسط هورمون رشد در کبد ترشح می شود، باعث ایجاد بافت غضروفی و استخوانی شده و عامل موثری در رشد بدن است .

به طور طبیعی 2 تا 3 گرم روی در بدن هر فرد وجود دارد که نسبت قابل توجهی از آن در استخوان ها و حدود 20 درصد در پوست بدن موجود است و عامل اساسی در رشد بدن خصوصا در اوایل تولد و سنین جوانی به حساب می آید و در صورت کمبود آن نیز مشکلات زیادی از جمله کاهش رشد، کوتاهی قد و رنگ پریدگی بروز می کند.

کمبود روی با تاثیر بر رشد غددجنسی از ترشح تستوسترون جلوگیری می کند. همچنین کمبود آن با تاثیر بر اعصاب باعث کاهش قدرت حافظه و ضریب هوشی افراد مخصوصا کودکان می شود. روی تاثیر مثبت برغده تیروئید و ترشح انسولین دارد و همچنین با تاثیر بر افزایش تولید ویتامین D و در نتیجه جذب کلسیم در رشد استخوانی موثر است و کمبود آن باعث مشکلات حاد از جمله پوکی استخوان خواهد شد .

روی در افزایش اشتهای افراد تاثیر گذار است که در اثر کمبود آن، بدن فرد دچار مشکل کم اشتهایی و در نتیجه کمبود آهن می شود .

روی بر متابولیسم (سوخت وساز) غذاها و چربی ها نیز موثر است و باعث هضم و جذب صحیح غذا ها و چربی ها خواهد شد .

روی عامل تولید  D N A و R N A  سلولی می باشد و در تقسیم و رشد سلولی موثر است .

در بررسی کشوری که در ایران درسال 1380 انجام شد 7/18 درصد کودکان 15-33 ماهه و 31 درصد کودکان 6 ساله دچار کمبود روی بوده اند. آکرودرماتیت آنتروپاتیک یک اختلال ارثی است که با درماتیت اطراف دهان و مقعد، ریزش مو و کمی رشد کودک همراه است و در اثر کمبود شدید روی در اثر جذب روی روده ای می باشد. کمبود روی می تواند سبب کوتاهی قد شود.

کاهش روی موجب ریزش مو های سر، طاسی وکاهش سیستم ایمنی و دفاعی بدن می شود و فرد را در برابر ابتلا به عفونت های مختلف مستعد می سازد. مصرف موادغذایی سرشار از روی در کاهش طول دوره درمان سهم به سزایی دارد همچنین عامل موثر در رشد جنین می باشد.

توصیه می شود کودکان زیر 5 سال روزی 5 میلی گرم مکمل به صورت شربت روی مصرف کنند. مصرف روی در کودکان بالای 5 سال 10 میلی گرم روزانه و در خانم های باردار 20 تا 25 میلی گرم روزانه توصیه می گردد.

 مصرف غذاهای پروتئینی مثل گوشت، لبنیات، حبوبات، تخم مرغ وغلات که از منابع روی می باشند، توصیه می شود.

چه کسانی در معرض کمبود روی هستند؟

کسانی که به هر دلیلی گوشت و لبنیات مصرف نمی ‌کنند، از جمله افرادی هستند که مستعد کمبود روی هستند.

افرادی که دارای بیماری‌ های گوارشی مانند کولیت اولسراتیو، بیماری کرون، سندرم روده تحریک ‌پذیر و همچنین کسانی که دچار اسهال مزمن هستند، ‌روی مصرفی از رژیم غذایی آن ها جذب نمی ‌شود.

کسانی ‌که به بیماری‌ های کلیوی، کبدی، دیابت و سرطان مبتلا هستند و گیاهخواران به دلیل عدم‌ مصرف گوشت، میزان روی دریافتی آن ها پایین است و وجود فیتات در حبوبات، غلات کامل و مغزها مانع جذب روی موجود در غذا می‌ شود، لذا در معرض کمبود روی قرار دارند.

مضرات دریافت اضافه روی

دریافت مقادیر بالای روی از طریق دارو می ‌تواند سبب مسمومیت حاد یا مزمن شود که از علائم مسمومیت حاد می‌ توان تهوع، استفراغ، کاهش اشتها، گرفتگی عضلات، اسهال و سردرد را نام برد. از عوارض مصرف طولانی‌ مدت مکمل‌ های روی، اختلال در عملکرد آهن، اختلال در سیستم ایمنی، کاهش کلسترول خوب (HDL-C) و مشکلات ادراری است.

یک نکته

مصرف همزمان روی با برخی داروها می‌ تواند سبب کاهش اثر دارو ‌شود، به عنوان مثال افرادی که از آنتی ‌بیوتیک تتراسیکلین استفاده می‌ کنند، باید این آنتی ‌بیوتیک را 2 ساعت قبل یا 4 تا 6 ساعت بعد از مصرف مکمل روی استفاده کنند یا کسانی که داروی پنیسیلامین مصرف می ‌کنند باید مکمل روی را 2 ساعت قبل یا 2 ساعت بعد از مصرف دارو استعمال کنند.

با وجود آن‌ که کمبود روی یکی از مشکلات شایع تغذیه ‌ای در ایران است، اما مصرف مکمل ‌های حاوی روی بدون تجویز پزشک توصیه نمی ‌شود و به منظور کاهش کمبود روی در جامعه، مصرف رژیم غذایی متعادل و متناسب که حاوی تمام گروه‌های غذایی به خصوص گوشت و لبنیات است، توصیه می ‌شود و برای آن‌ که روی مصرفی به خوبی جذب شود، باید میزان فیتات رژیم غذایی را کاهش داد، به این منظور مصرف نان‌ هایی که در تهیه آن ها از مخمر استفاده شده است، توصیه می ‌شود. (همچنین خیساندن حبوبات قبل از پخت باعث کاهش فیتات موجود در آن می ‌شود.)

افزودن روی به خاک و مواد غذایی

فقر غذائی در بسیاری از کشورها باعث کمبود روی و در نتیجه بروز عوارض شدیدی در سیستم ایمنی بدن می گردد .

تحقیقات انجام شده در بخش کشاورزی فقیر بودن خاک های کشور را از ریزمغذی روی نشان داده است. این موضوع بدین معنی است که محصولات غذایی نیز از نظر روی فقیرند و مسئولین کشور باید تقویت و یا به عبارت دیگر غنی سازی "خاک با روی" را مدنظر قرار دهند و تا زمانی که این برنامه به سرانجام نرسیده است، غنی سازی موادغذایی عمده با روی راهکاری است که باید به اجرا گذاشته شود. مصرف غذاهای غنی شده با روی می تواند بخشی از روی مورد نیار بدن را تامین کند. در بعضی از کشور ها غذاهای غنی شده با روی از جمله شیر خشک، ماکارونی وغلات باعث پیشگیری از مشکلات کمبود روی خواهد شد.

منابع :

پروفسور محمد حسین سلطان زاده- استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی

دکتر مریم فروید، متخصص تغذیه عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی - جام‌جم

زهرا عبداللهی- به سایت

اگر می خواهید با کارشناسان تغذیه ی سایت درباره رژیم های غذایی مشورت کنید، اینجا را کلیک کنید.

اگر می خواهید با پزشکان سایت مشورت کنید، اینجا را کلیک کنید.

برای شرکت در بحث های انجمن سایت مرتبط با بهداشت و سلامت، اینجا را کلیک کنید.

*مطالب مرتبط:

اثر کمبود روی بر سیستم ایمنی

روی ؛ عنصری مهم در بدن (1) و(2)

آیا می ‌توان از كوتاهی قد پیشگیری كرد؟

كوتاهی و بلندی قد

هورمونی برای رشد قد

پیش بینی قد نهایی فرد

چرا قدم كوتاه است؟