سایر آداب سفر
در حدیث معتبر منقول است از حضرت امام جعفر صادق (ع) كه حضرت لقمان پسر خود را نصیحت فرمود: چون سفر كنى با گروهى، مشورت با ایشان بكن در كارهاى خود و كارهاى ایشان، و در روى ایشان تبسم بسیار بكن و در توشه خود صاحب كرم باش در میان ایشان و چون تو را به ضیافت بطلبند قبول كن و اگر از تو مدد طلبند یارى ایشان بكن و به سه چیز بر ایشان غلبه كن: به بسیارى خاموشى و بسیارى نماز و سخاوت و جوانمردى در هر چه با خوددارى از چهار پا و مال و توشه؛ و اگر گواهى از تو بطلبند یا بر امر حقى خواهند تو را گواه كنند و چون با تو مشورت كنند تا توانى سعى كن كه رأى نیكو از براى ایشان اختیار كنى و زود عزم مكن و رأى خود را با ایشان مگو تا تأمل كنى و فكر كنى، و جواب ایشان مگو در مشورت ایشان تا آن كه در آن فكر برخیزى و بنشینى و بخوابى و چیزى بخورى و نماز كنى و در اثناى این احوال فكر خود و حكمت خود را در مشورت ایشان به كار فرمایى، زیرا كه هر كه خیرخواهى خود را براى كسى كه با او مشورت كند خالص نگرداند، حق تعالى رأى و عقل او را سلب مىكند و امانت را از او برمىدارد و هرگاه ببینى كه رفیقان تو پیاده مىروند، با ایشان پیاده برو و هرگاه ببینى رفیقان كارى مىكنند با ایشان بكن و اگر تصدقى كنند یا قرضى دهند تو نیز با ایشان بده و بشنو سخن كسى را كه از تو بزرگتر باشد. و هرگاه رفیقان كارى به تو فرمایند یا چیزى از تو سؤال كنند، بگو: "بلى"، و "نه" مگو، كه "نه" گفتن علامت عجز و موجب ملامت است. و چون راه را گم كنید و حیران بمانید فرود آیید و اگر در راه مقصود شك كنید بایستید و با یكدیگر مشورت كنید و مصلحت ببینید. اگر یك كسى را ببینید خبر راه از او مپرسید و مصلحت از او نبینید كه یك شخص در بیابان این كس را به شك مىاندازد كه شاید جاسوس دزدان باشد یا شیطان كه خواهد شما را حیران كند. از دو شخص نیز حذر كنید مگر آن كه چیزى چند از علامتها و قرینهها ببینید. اى فرزند چون وقت نماز درآید از براى امرى آن را تأخیر مینداز و نماز را به جا آور كه هر چند بیشتر ادا مىكنى سبك بار مىشوى. و نماز را با جماعت بخوان، هر چند بر سر نیزه باشى. و بر روى چهار پا خواب مكن كه این از كردار دانایان نیست مگر آن كه در میان كجاوه باشى كه ممكنت باشد كه بخوابى براى سستى مفاصل و چون نزدیك شوى به منزل از چهارپاى خود فرود آى كه آن چهارپا یاور توست. و ابتدا كن به علف دادن پیش از آن كه چیزى بخورید و چون خواهید كه فرود آیید، پس اختیار كنید از بقعههاى زمین مكانى را كه خوش رنگتر و خاكش نرمتر و پر گیاهتر باشد. و چون فرود آیى، پیش از آن كه بنشینى دو ركعت نماز بكن و چون به قضاى حاجت بروى بسیار دور برو. پس چون خواهى كه بار كنى دو ركعت نماز بكن. پس از آن زمین را وداع كن و سلام كن بر آن زمین و اهل آن زمین كه هر بقعهاى از زمین را اهلى چند از ملائكه هست. و اگر توانى مخور هیچ طعامى را مگر آن كه قدرى از آن را تصدق كنى و بر تو باد به خواندن قرآن مادامى كه سوار باشى و بر تو باد به تنزیه و یاد خدا كردن تا مشغول كار باشى و بر تو باد به دعا كردن در وقتى كه تنها و بیكار باشى. و زینهار كه در اول شب راه مرو، بلكه در اول شب فرودآى و در نصف آخر شب راه رو و زنهار كه در راه رفتن صدا بلند مكن.
از حضرت امیرالمؤمنین (ع) منقول است كه مروت و مردى در حضر، خواندن قران است و همنشینى با علما كردن و تفكر در فقه و علوم كردن و محافظت بر نمازهاى جماعت كردن و اما مروت سفر، پس توشه خود را صرف كردن، مخالفت رفیقان نكردن، و خدا را در هر بلندى و پستى و فرود آمدن و ایستادن و نشستن بسیار یاد كردن است.
در روایت دیگر از حضرت صادق (ع) منقول است كه مروت سفر، توشه بسیار برداشتن و پاكیزه گردانیدن توشه است و عطا كردن به جمعى كه رفیق تواند و آن كه بعد از مفارقت از رفیقان رازهاى ایشان را كه بر آنها مطلع شدهاى بپوشانى و مزاح و خوش طبعى بسیار بكنى در چیزى كه خدا را به خشم نیاورد.
در حدیث دیگر فرمود: از مروت نیست كه نقل كند آدمى چیزى چند را كه در سفر دیده است.
و از حضرت رسول صلى الله علیه و آله و سلم منقول است كه توشه مسافر "حدى" (آوازى كه شتربانان به هنگام سفر مىخوانند) خواندن است و خواندن شعرى چند كه در آن حرامى و باطلى نباشد.
از حضرت صادق (ع) منقول است كه چون با جماعتى رفیق شوى، مگو این جا فرود آیید یا این جا فرود می آیید، كه در میان ایشان كسى هست كه این كار را بكند اگر تو به ایشان بگذارى.
منابع:
سایت حوزه
سایت غدیر
سایت امام جواد
تهیه و تنظیم برای سایت تبیان: زهره پری نوش
