تبیان، دستیار زندگی
هیچ تغییری به یكباره و بدون فراهم‌ آمدن شرایط لازم و كافی رخ نمی‌دهد. كسی نه یك شبه هبوط می‌كند، نه عروج.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

میوه ممنوعه را نچشید

میوه ممنوعه

«اگر بتوانی تا زمانی كه او پی كاری می‌رود و برمی‌گردد صبر كنی، دو تا شیرینی جایزه می‌گیری. اما اگر نتوانی تا آن موقع صبر كنی، فقط یك شیرینی به تو می‌دهم، اما آن را همین الان به تو می‌دهم.»

مطلب بالا دستورالعملی است كه شش دهه پیش، شخصی به نام والتر میشل برای انجام دادن آزمایشی در دانشگاه استنفورد روی كودكان چهارساله اجرا كرد. به این اما و اگرهای میشل در جملات آزمونش توجه كنید.

كودكان و وسوسه شیرینی

تعدادی از كودكان در این آزمایش، چشمان خود را می‌گرفتند تا مجبور نباشند به شیرینی وسوسه‌انگیز نگاه كنند یا سر خود را بین دست‌هایشان می‌گرفتند، با خود صحبت می‌كردند، آواز می‌خواندند، با دست‌ها و پاهایشان بازی می‌كردند و حتی برخی سعی می‌كردند بخوابند تا شیرینی بیشتری نصیبشان شود. گروهی از كودكان بلافاصله پس از رفتن آزمون‌گر در برابر وسوسه خوردن شیرینی بدون در نظر گرفتن آن قیود شیرینی را قاپیدند. والتر میشل پس از دوازده ـ سیزده سال دوباره به سراغ همان كودكان می‌رود. می‌گوید كسانی كه در چهار سالگی در مقابل وسوسه نفس مقاومت كرده بودند در نوجوانی، از نظر اجتماعی صالح‌تر بودند، كارامد و دارای قدرت ابراز وجود بودند، بهتر می‌توانستند با ناكامی‌های زندگی دست و پنجه نرم كنند و احتمال اینكه بر اثر فشار محیط غرولند كنند یا رشته كار از دستشان خارج شود بسیار كمتر بود.

وسوسه نفس چیست؟

در روان‌شناسی به آن «تكانه» می‌گویند و «تكانشوری» یعنی عدم توانایی كنترل كشش‌ها و هوس‌ها. میل و خواسته گاه آن‌قدر قوت می‌گیرد كه این بار مولانا لسان‌غیب می‌شود و می‌گوید: «ترك خشم و شهوت و حرص‌آوری ـ هست مردی و رگ پیغمبری.» مرد جوانی كه می‌خواهد یك شبه پولدار شود با این انگیزه دست به اشتباهات فاحشی می‌زند. پرونده‌های قضایی در بسیاری از جرایم، خشم و شهوت، سوء مصرف مواد و الكل، و كودكی كه نمی‌تواند در مدرسه تا زنگ تفریح صبر كند و خوراكی زنگ تفریحش را در كلاس درس می‌خورد همه نشانی از عدم تقویت خویشتنداری دارند.

حال چطور می‌توان خویشتندار بود؟ چطور می‌توان خود را كنترل كرد؟ در زمانه‌ای كه نگاه داشتن ایمان برای مؤمن مانند نگاه داشتن آتش در كف دست است و حفظ ایمان و بنیان خانواده و حرمت انسانی به قیمت رهایی یافتن از دلبركان مال و قدرت و خانه و زن و فرزند تمام می‌شود، چطور می‌توان روح و جان سالم به‌در برد؟ و چطور امكان دارد كه امروز آدمیزاده میوه ممنوعه را نچشد؟

روزه نه تنها بر سلامت جسمانی بلکه در سلامت روان و روح افراد نیز برکات و اثار مفید فراوانی را می گذارد. و تمرینی است برای خویشتنداری و تعالی روح .

تمرین خویشتنداری

هیچ تغییری به یكباره و بدون فراهم‌ آمدن شرایط لازم و كافی رخ نمی‌دهد. كسی نه یك شبه هبوط می‌كند، نه عروج. به رفتار مادرانه سارا در حكایت زیر توجه كنید.  سارا، دختری كه به نظر بیشتر از پنج سال ندارد، همراه مادرش در ایستگاه مترو منتظر رسیدن قطار است. جلوی چشمان سارا، دختر بچه‌ای هم‌سن و سال او، در حالی كه آدامس قرمزی در دهانش این طرف و آن طرف می‌گرداند، به همراه مادرش از ایستگاه خارج می‌شود. چیزی نگذشته كه سارا به مادرش می‌گوید: مامان آدامس داری؟ آدامس می‌خوام. مادر سارا: الان كه ندارم. سارا از مادربزرگش كه همراه آنهاست، آدامس می‌خواهد. مادربزرگ سارا هم آدامس ندارد،  سارا آدامس می‌خواهد. همین الان هم می‌خواهد. مادر یك دویست تومانی به او می‌دهد و می‌گوید: سارا، این پول ‌رو نگه‌دار. الان آدامس ندارم. باید صبر كنیم تا قطار بیاد. وقتی رسیدیم، آدامس می‌خریم.

همان‌طور كه مشاهده می‌كنید، سارای پنج ‌ساله آدامس هوس كرده. فوراً هم می‌خواهد داشته باشد. مادر وقت دارد و می‌تواند قبل از آمدن قطار برایش آدامس بخرد. می‌داند كه خواستن آدامس یك نیاز ضروری نیست و نداشتن آن ضربه‌ای به سارا نمی‌زند، اما به‌خوبی می‌داند كه فرزندش باید صبر كردن را یاد بگیرد و خویشتندار باشد و اكنون زمان مناسبی است تا این نیرو در وی تقویت شود. او سعی می‌كند با دادن پول خرید آدامس موقتاً بخشی از خواسته سارا را محقق سازد، ولی با تأخیر در برآوردن خواسته‌اش خویشتنداری را در وی تقویت می‌كند . بنابراین، او هم صبر كرده و هم با تلاش خودش آدامس تهیه كرده است. رفتارهای به‌ظاهر ساده یك مادر می‌تواند مانع بسیاری از مشكلات در زندگی آتی كودكان باشد.

خویشتنداری

فواید روزه

روزه یكی از تمرین‌های به‌تأخیر انداختن و خویشتنداری است. با آنكه تأكید فراوانی به روزه‌داری در دین اسلام شده، فواید آن تاكنون كمتر مورد تحقیق بوده است. البته تحقیقات در زمینه خودداری از خوردن و تأثیر آن بر سلامت جسمانی تا حدی بیشتر است. با این حال، نمی‌توان گفت كه این همان روزه‌داری است، زیرا فرد روزه‌دار علاوه بر كنترل خوردن و آشامیدن، سایر حواس و غرایز خود را نیز در محدوده زمانی خاصی به تأخیر می‌اندازد. در روزه‌داری اسلامی، علاوه بر سلامت جسمانی، سلامت روانی نیز مورد توجه است. یك بررسی در كشور اردن كه توسط دارا كه (1992) انجام شده است نشان می‌دهد در ماه رمضان، آمار خودكشی (كه می‌تواند از یك تكانه آنی ناشی شود) كاهش معناداری دارد كه درماه‌های دیگر نبوده و این كاهش در مردان بیشتر از زنان نشان داده شده است. در ایران در تحقیقات ابراهیمی و جهانی‌مقدم (1377)، تعداد مراجعات بیماران مصروع را به كلینیك در ماه رمضان با ماه‌های دیگر مقایسه کردند. آنها نیز كاهش 40درصدی گزارش كردند. انصاری و جابری نیز در پژوهشی ، مشاهده كردند كه در ماه رمضان، عزت نفس دانشجویان به طور معنا‌داری بالاتر می‌رود. همچنین، در تحقیقی  میزان افرادی كه قبل از ماه رمضان مشكوك به اختلال روانی بوده‌اند در پایان ماه رمضان از 18درصد به 13‌درصد رسیده است.

آنچه تحقیقات نشان می دهد نشان از آثار مثبت روزه حتی بر سلامت جسمانی مثل افزایش سیستم ایمنی ، کاهش فشار خون و ... است و در مجموع می توان پی برد که روزه نه تنها بر سلامت جسمانی بلکه در سلامت روان و روح افراد نیز برکات و اثار مفید فراوانی را می گذارد. و تمرینی است برای خویشتنداری و تعالی روح .

سپیده دانایی

تنظیم برای تبیان : کهتری

مقالات مرتبط

غریزه ی جنسی مشکل بزرگ جوانان

دینداری و جوانی،ممکن یا غیر ممکن؟

غریزه هم مفید است

فلسفه و حكمت روزه

فواید روزه‌داری

حد ومرزی برای خواسته ها

مهار غرایز از نوع آگاهانه

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.