آبانبارها، جاذبه گردشگری قزوین
قزوین به علت دارا بودن ده ها آب انبار، به شهر آب انبارها شهرت یافته است. شیوه ساخت آبانبارهای ایران، این بناها را به جاذبههای گردشگری استانهایی تبدیل كرده است كه از تعداد بسیاری آبانبار برخوردارند.قزوین از جمله شهرهایی است كه به علت دارا بودن دهها بنای آبانبار، به شهر آبانبارها شهرت یافته و در حال حاضر نیز به علت شیوه ساخت بینظیر آبانبارها در قزوین، این بناها به عنوان مهمترین جاذبههای گردشگری این استان بهشمار میروند.
ساخت و وقف بیش از 130 بناى شكوهمند و پرهزینه براى انباشت و ذخیره آب در شهرى كه از دیرباز به كمآبى شهرت داشته، افزون بر هزاران واحد آب انبار خانگى و دهها آبگیر كاروانسراهاى شهرى براى استفاده مسافران، قزوین را امروزه به شهر آبانبارها معروف كرده است.
معمارى شگفتانگیز آب انبارهاى قزوین كه هر یك پلانى جداگانه و متفاوت دارند، از تزیینات هنرى چشمگیرى برخوردارند، و این مهم آبانبارها را به مهمترین جاذبههاى گردشگرى شهر قزوین تبدیل كرده است.
آبانبارهای این شهر كه مهمترین بناهای تاریخی قزوین بهشمار میروند، از جذاب ترین بناهای تاریخی استان قزوین به شمار آمده و به عقیده بسیاری از آژانسداران حاضر در تور یاد شده، به تنهایی میتوانند، گردشگری قزوین را رونق بخشند.
علت ساخت آب انبارهای قزوین
تنوع اقلیمى و قابلیتهاى آبى و خاكى استان، امكان كاشت انواع محصولات گرمسیرى و سردسیرى را فراهم كرده است.سابقه سكونتگزینى و تمدن 9 هزار ساله و آثار باستانى و تاریخى چشمگیرى در قزوین بوجود آورده است.كمبود آب در قزوین سابقه طولانى دارد و حتى ناصرخسرو در سفرنامه خود به آن اشاره كرده است.
از قرن پنجم هجرى، افراد خیر براى رفع كم آبى شهر اقدام به حفر قنات كردند، اما چون باز هم در تابستان كم آبى به وجود مىآمد، مردم ثروتمند و خیر در محلات مختلف به ساخت آب انبار پرداختند.
ساخت آبانبارهاى متعدد در این شهر باعث شد همانطور كه یزد به عنوان شهر بادگیرها معروف شد، قزوین نیز به عنوان شهر آب انبارها در اذهان مردم ایران شكل گیرد.
آب انبار مسجد جامع، كهنترین آب انبار قزوین است كه در شمال جلوخان این مسجد قرار دارد.این آب انبار در سال 1093 قمرى توسط علىخان یكى از امیران شاه سلیمان صفوى ساخته شد.
مخزن آبگیر آن گنجایش هزار و 800 مترمكعب آب دارد و با شیوه دو تویزه آجرى و سه گنبد پوشش یافته و پلكانى جداگانه براى لایروبى دارد.
اتصال به شبكه اگوى شهرى، كتیبه مرمرین به خط نستعلیق ممتاز، راه شیر چهل پلهاى و كف سازى آجرى با عایقبندى از ویژگىهاى این آبانبار به شمار مىرود.
اما در میان آبانبارهای شهر قزوین، آب انباری تك گنبدی وجود دارد كه از زیباترین بناهای این شهر بهشمار رفته و ساخت آن در نوع خود بینظیر است.
آبانبار سردار بزرگ، از مهمترین آثار تاریخى شهر قزوین محسوب مىشود.
این بنا به وسیله حسین و حسن خان سردار از امرای فتحعلی خان قاجار، در كم آبترین محله شهر، ساخته شده و بزرگترین آب انبار تك گنبدى ایران شناخته مىشود.
ظرفیت نمادین آبگیر و گنبد فیروزهاى كوچكى كه بر فراز گنبد بزرگ آجرى واقع شده و گنبد مسجد سردار را به خاطر مى آورد از ویژگىهاى دیگر این بناست.
گنبد عظیم آب انبارسردار آجرى است كه در بالاترین قسمت آن بادگیرى قرار گرفته و ارتفاع بلندترین نقطه آن تا كف آب انبار حدود 5/28 متر است. حجم مخزن این آب انبار سه هزار و 600 متر مكعب است.
این آبانبار دارای سردری رفیع با قوس جناغی است، راه شیر آبانبار 50 پله سنگی دارد و برای دسترسی به آب باید دوازده و نیم متر پایین رفت.
مصالح بهكار رفته در جرزهای آن، شفته، آهكباروكش ساروج و قطر آنها در حدود سه متر است.
خلیلی، از كارشناسان مركز اطلاع رسانی گردشگری استان قزوین در ارتباط با ساخت گنبد این آبانبار میگوید: «در تاریخ آمده است كه وقتی معمار آبانبار دیوارههای آن را ساخت، در حدود 6 ماه ناپدید شد و هچ كس نتوانست نشانی از وی بیابد.»
وی افزود: «معمار پس از 6 ماه بازگشت و گفت كه باید پس از گودبرداری منتظر میماندیم تا كف آبانبار خشك شود و در مدت یاد شده، با خشك شدن كف آبانبار، سطح كنده شده كف آب انبار بیش از یك متر نشست كرده بود.»
راهنمای تور گفت: «معمار برای ساختن گنبد نمیتوانست داربستی در آب انبار بزند بنابراین بانیان آبانبار تصمیم گرفتند داخل آبانبار ساخته شده را با كاه فشرده شده پر كنند و میان كاهها سكههای طلایی ریختند.»
وی افزود: «پس از ساخته شدن گنبد، مردم برای خالی كردن كاهها بسیج شدند و سكههایی كه در میان كاهها مییافتند مزد روزانه آنان را تامین میكرد و به این ترتیب آب انبار ساخته شد.»
هم اكنون مجسمههای مسی در دیواره آبانبار نصب شده است و گویا قرار است كه این محوطه به موزه مس تبدیل شود.
آبانبارهاى حاج كاظم، سردار كوچك، مولاوردیخانى، آقا حكیم، زنانه بازار و... نیز جزو مجموعه آثار تاریخى ارزشمند شهر قزوین هستند كه هر یك داراى ویژگىها و جذابیتهاى فراوانى براى جذب گردشگران هستند.
از مهمترین آب انبارهاى دیگر شهر مىتوان به آب انبار مسجد جامع عتیق، آب انبار زنانه بازار قاجارى با گنجایش دو هزار و 350 متر مكعب، آب انبار كوچك سردار قاجارى، آب انبار حاج كاظم قاجارى، آب انبار حكیم قاجارى، آب انبار آقا قاجاری، آب انبار مولاوردیخانى با سردرى داراى تزئینات كاشى و كتیبه سنگى اشاره كرد.
منبع:همشهری آنلاین