حجاب در ادیان الهی
قسمت اول : زرتشتیان با حجاب
اشاره
از بررسی و مقایسه حد و كیفیت حجاب در ادیان چهارگانه استنباط میگردد كه حجاب در ادیان دیگر، نسبت به اسلام از شدّت بیشتری برخوردار بوده است. این مقاله به بررسی تطبیقی حجاب در ادیان مختلف می پردازد.
فطری بودن پوشش:
حجاب و پوشش در تمام ادیان و مذاهب، دارای جایگاه خاصّی است، و یكی از دلایل اساسی آن این است كه حجاب و عفاف، یك امر فطری است.
داستان حضرت آدم و حوّا نیز فطری بودن پوشش را اثبات میكند. در تورات (كتاب مقدس یهودیان كه برای مسیحیان نیز مقدّس است)، میخوانیم: «و چون زن دید كه آن درخت برای خوراك نیكوست و به نظر، خوشنما و درختی دلپذیر و دانش افزا، پس، از میوهاش گرفته بخورْد و به شوهر خود نیز داد و او خورد. *آنگاه چشمان هر دوی ایشان باز شد و فهمیدند كه عریاناند؛ پس برگهای انجیر بههم دوخته، سترها برای خویشتن ساختند... . » بعد ادامه میدهد: «و آدم، زن خود را حوّا نام نهاد؛ زیرا كه او مادر جمیع زندگان است * و خداوندْ خدا رختها برای آدم و زنش از پوست بساخت و ایشان را پوشانید».1
بر طبق این متن، آدم و حوّا لباسی نداشتند و بعد از خوردن شجره ممنوعه چشمشان باز شد و فهمیدند كه عریاناند كه بلافاصله با برگ درختان خود را پوشاندند و بعداً خداوند لباسی از پوست بدیشان ارزانی داشت.
در قرآن كریم در مورد داستان حضرت آدم و حوّا چنین آمده است: فَلَمّا ذاقَا الشَّجَرَةَ بَدَتْ لَهُما سَوْءتَهُما وَ طَفِقا یَخْصِفانِ عَلَیْهِما مِنْ وَرَقِ الجَنَّةِ؛2 آنگاه كه آدم و حوّا از درخت ممنوعه چشیدند، پوشش خود را از دست داده (عورتشان آشكار گردید). و به سرعت، با برگ درختان بهشتی خود را پوشاندند.
طبق آیات شریفه قرآن كریم، حضرت آدم و حوّا قبل از چشیدن درخت ممنوعه دارای لباس بودهاند؛ امّا با خوردن از آن درخت ممنوعه (بر اثر اغوای شیطان) لباس خود را از دست دادند كه بلافاصله به پوشاندن خود اقدام نمودند. به هر حال، مطابق هر دو نقل، پس از احساس برهنگی (خواه طبق نقل تورات قبل از آن دارای لباس نبوده و یا طبق قرآن كریم دارای لباس بودهاند) بلافاصله خود را با برگهای درختان بهشتی پوشاندند. این احساس شرم از برهنگی، حتی بدون حضور ناظر بیگانه، و سرعت در پوشاندن خود به وسیله برگها (ولو به طور موقت)، از آن جهت كه تحت هیچ آموزش یا فرمانی از جانب خداوند یا فرشته وحی و یا تذكّر هر یك به دیگری صورت گرفته است، بیانگر فطری بودن پوشش در انسان است و ثابت میكند كه لباس و پوشش، به تدریج و بر اثر تمدنها ایجاد نشده است؛ بلكه انسانهای نخستین، یا به تعبیر بهتر، نخستین انسانها، به طور فطری بدان گرایش داشتهاند.
حجاب و پوشش در تمام ادیان و مذاهب، دارای جایگاه خاصّی است، و یكی از دلایل اساسی آن این است كه حجاب و عفاف، یك امر فطری است.
و بنا به گواهی متون تاریخی، در اكثر قریب به اتفاق ملتها و آیینهای جهان، حجاب در بین زنان، معمول بوده است. هرچند حجاب در طور تاریخ، فراز و نشیبهای زیادی را طی كرده و گاهی با اعمال سلیقه حاكمان، تشدید یا تخفیف یافته است، ولی هیچگاه بهطور كامل از بین نرفته است. اگر به لباس ملّی كشورهای جهان بنگریم، به خوبی حجاب و پوشش
زن را در آن میبینیم. دقّت در لباس ملی كشورها ما را از ورق زدن كتب تاریخی برای یافتن ملل و اقوامی كه زنان آنها دارای حجاب بودهاند، بینیاز میسازد و به خوبی اثبات میكند كه حجاب در میان اكثر ملتهای جهان، معمول بوده و اختصاص به مذهب یا ملّت خاصی نداشته است. تمام ادیان آسمانی، حجاب و پوشش زن را واجب و لازم شمردهاند و جامعه بشری را به سوی آن دعوت كردهاند؛ زیرا لزوم پوشش و حجاب به طور طبیعی در فطرت زنان به ودیعت نهاده شده است و احكام و دستورهای ادیان الهی هماهنگ و همسو با فطرت انسانی تشریع شده است؛ پس در همه ادیان الهی پوشش و حجاب زن واجب گشته است. در ادیان زرتشت، یهودیت، مسیحیت و اسلام، حجاب زنان امری لازم بوده است. كتابهای مقدس مذهبی، دستورها و احكام دینی، آداب و مراسم و سیره عملی پیروان این ادیان الهی، بهترین شاهد و گواه اثبات این مدّعاست.
حجاب در شریعت زرتشت
«اَشو زرتشت» با توصیهها و اندرزهای خود، كوشیده است تا پایههای حجابی را كه زنان ایرانی به عنوان یك فرهنگ ملّی در ظاهر عرف خود رعایت میكنند، در عمق روح آنان متحكّم نماید و از این راه، ضمانت اجرای قانون حجاب را در آینده نیز تأمین نماید و بدین سان، جامعه خویش را در مقابل امكان انحرافهای اخلاقی پنهان، بیمه كند. قسمتی از پند و اندرزهایی كه «اَشو زرتشت» به پیروان خود توصیه نموده را نقل میكنیم، تا این اقدام مهم «اشو زرتشت» بهتر نمایان گردد و حركت او در جهت تعالی و آموزش ریشههای «حفظ حجاب» و بیان لزوم توأم نمودن حجاب ظاهری با عفّت باطن، روشنتر شود.
او میفرماید: * ای نوعروسان و دامادان! روی سخنم با شماست. به اندرزم گوش دهید و گفتارم را به خاطر بسپارید و با غیرت، در پی زندگانی پاك مَنشی برآیید. هر یك از شما باید در كردار نیك و مهرورزی، بر دیگری پیشدستی جوید تا آن زندگانی مقدس زناشویی، با خوشی و خرّمی همراه باشد.
* ای مردان و زنان! راه راست را دریابید و پیروی كنید. هیچگاه گرد دروغ و خوشیهای زودگذری كه تباه كننده زندگیاند، نگردید؛ زیرا لذّتی كه با بدنامی و گناه همراه باشد، همچون زهر كشندهای است كه با شیرینی درآمیخته و همانند خودش دوزخی است.
با اینگونه كارها زندگانی گیتی خود را تباه مسازید. * پاداش رهروان نیكی، به كسی میرسد كه هوا، هوس، خودخواهی و آرزوهای باطل را از خود دور ساخته، بر نفس خویش چیره گردد. كوتاهی و غفلت در این راه، پایانش جز ناله و افسوس، چیز دیگری نخواهد بود. * فریبخوردگانی كه دست به كردار زشت میزنند، گرفتار بدبختی و نیستی خواهند شد و سرانجامشان خروش و فریاد و ناله است؛ ولی زنان و مردانی كه به اندرز و راهنمایی من گوش فرا میدهند، آرامش و خوشی زندگی بهرهشان خواهد بود و سختی و رنج از آنان دور خواهد گشت و به نیكنامی جاودانی خواهند رسید.3
و در كتاب «وَنْدی داد» این جمله به طور مكرّر آمده است: «كلام ایزدی است كه كردار زشت را نابود میكند: از تو - ای مرد! - خواهش میكنم پیدایش و فزونی را پاك و پاكیزه ساز! از تو - ای زن! - خواهش میكنم تن و نیرو را پاك و پاكیزه ساز! آرزو دارم صاحب فرزند باشی و شیر تو فراوان شود!».4
در كتاب پوشاك باستانی ایرانیان در ذیل عنوان «پوشاك اقلیتهای میهن ما» در مورد حجاب زنان زرتشتی چنین میخوانیم: «این پوشاك كه بانوان زرتشتی از آن استفاده میكنند، شباهتی بسیار نزدیك به پوشاك بانوان نقاط دیگر كشور ما دارد؛ چنانكه روسری آنان از نظر شكل و طرز استفاده، نظیر روسری بانوان بختیاری است و پیراهن، شبیه پیراهن بانوان لُر در گذشته نزدیك است و شلوار، از لحاظ شكل و بُرش، همان شلوار بانوان كُرد آذربایجان غربی است و كلاهك، همان كلاهك بانوان بندری است». دین زرتشت، بر سه اصل اساسیِ، «اندیشه نیك»، «گفتار نیك» و «كردار نیك» استوار گشته است. موبدان در تفسیر اندیشه و كردار نیك میگویند: «یك زرتشتی مؤمن، باید از نگاه ناپاك به زنان دیگر دوری جوید». در اندرز «آذرباد مار اسپند» موبد موبدان آمده است: «مرد بد چشم را به معاونت خود قبول مكن».5
در شماره های آتی این مطلب را با عنوانین زیر پی بگیرید:
حجاب در شریعت یهود
حجاب در شریعت مسیح
حجاب در شریعت اسلام
پژوهشگر: سعید عسگری
تنظیم برای تبیان: گروه دین و اندیشه – حسین عسگری
1. تورات، سفر پیدایش، باب 3، آیات 6 - 8 و 20 - 21. 2.
2. سوره اعراف، آیه 22. 3.
3. یسنا، ص 53، پندهای 5 - 8 به نقل از: آموزشهای زرتشت پیامبر ایران، رستم شهرزادی، انجمن زرتشتیان، آبان 76. 4
4. وندی داد، ص 275، بند 10.
5. سالنمای 1372، انجمن زرتشتیان تهران، ص 10.