اکسیژن لازم برای زندگی
واقعیت آن است كه تعدادی از معلمان، مربیان و والدین به بازی كودكان آنچنان كه شایسته است توجه نمی‌كنند؛ آنان بازی كودكان را وقت تلف كردن می‌دانند. ناآگاهی بعضی از آنها در مورد بازی و نقش تربیتی آن و همچنین كاربرد آموزشی آن به حدی است كه گاهی كودكان را از بازی منع می‌كنند، بدون آنكه حتی دلیل قانع‌كننده‌ای برای آن داشته باشند و این در حالی است كه روان‌شناسان و متخصصان تعلیم و تربیت، بازی را همچون اكسیژن برای كودكان لازم و ضروری می‌دانند و حتی گفته‌اند اگر كودكی به هیچ‌وجه بازی نكند، خواهد مرد.
بازی چون فعالیتی خوشحال‌كننده و شادی‌آور است و طی آن كودك می‌تواند افكار و تصورات خود را عملی سازد و همچنین با دیگران پیوندهای اجتماعی برقرار كند و حتی پرخاشگری و خشم خود را به‌گونه‌ای جامعه‌پسند آشكار كند و از طریق فرار از عصبیت‌ها، به احساس آرامش و رهایی دست یابد، مورد علاقه شدید كودكان است. ما ضمن اینكه منافع بی‌شمار بازی را بررسی می‌كنیم، خواهیم دید كه احساس شخصیت یك فرد در بزرگسالی نیز در كودكی او نهفته است و از آنجا كه بازی، قسمت اصلی زندگی كودكی را تشكیل می‌دهد و به‌طور كلی تنها كار كودك است، می‌تواند در شكل‌گیری شخصیت انسان نقش مهمی ایفا كند.
اولین فعالیت اجتماعی كودك به‌صورت بازی شروع می‌شود و طی آن كودك با مسئولیت‌ها آشنا شده و می‌فهمد كه برای رسیدن به هدف‌های مشخص باید تلاش كند. به‌طور كلی باید گفت بازی، بهترین مربی كودكان است و جنبه باارزشی از رشد شناختی، اجتماعی و عاطفی كودك است. ما ابتدا این جنبه‌ها را مورد بررسی قرار داده و سپس با ارائه تعریفی از بازی، نكاتی را در مورد آن ارائه خواهیم داد.
در زمینه تربیتی، بازی كودك باعث شناخت رنگ‌ها، اندازه‌ها، جنس اشیا و اهمیت آنها می‌شود. كودك همچنین به شناخت درستی از خود و محیط نایل آمده كه موجب سازگاری هر چه بیشتر كودك با زندگی خواهد شد، زیرا با شناخت خود و محیط، كودك از خودمداری یا این تصور كه خویشتن مركز همه‌چیز است، بیرون می‌آید.
آموختن زبان مادری به‌آسانی و به‌طور صحیح، پرورش آفرینندگی، كسب تجربه‌های تازه و قرار‌گرفتن در قلمرو واقعیت و خیال و تمیز این دو حیطه از یكدیگر، از مزایای بازی در جنبه تربیتی است. بازی كودك به تفكرات او نیز مربوط است و از طریق آن، شناخت افكار و تصوراتش و در نتیجه پرورش فكری و جسمانی او امكان‌پذیر است و با توجه به همین مسائل است كه می‌توان در برنامه‌ریزی‌های آموزشی و درسی به‌خصوص در مراحل پیش از دبستان و دبستانی از آن سود جست.
امروزه در تعلیم و تربیت از روش آموزش مستقیم پرهیز شده و فعالیت‌های دانش‌آموزان به‌گونه‌ای غیرمستقیم هدف‌های تدریس را دنبال می‌كند و بازی به‌عنوان یك فعالیت كه غیرمستقیم می‌تواند به آموزش منتهی شود، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. اگر معلم بتواند آموزش‌های خود را به طرز ماهرانه‌ای از طریق بازی به كودكان انتقال دهد، مسلماً بهتر و بیشتر به هدف‌های رفتاری و آموزشی خواهد رسید و از طرف دیگر آموزش نیز فرایندی مطلوب و دلخواه برای كودكان خواهد شد. ارزش جسمانی بازی بر هیچ‌كس پوشیده نیست.
رشد عضلات، صرف انرژی مازاد، آگاه‌شدن بر توانایی‌ها، رفع خستگی و بالاخره رشد كودك در سایه حركت و جنب‌وجوش، از ارزش‌های جسمانی بازی است.
بازی كودكان همچنین نقش بسزایی در حیات روانی آنان دارد، زیرا باعث تعادل روانی می‌شود. احساسات كودك در جریان بازی به نحو اجتماع‌پسندی بازگو می‌شود. كودك انرژی‌های سركوب‌شده خود را در جریان بازی بروز می‌دهد و همچنین به كمك آن، نیاز لذت‌جویی خود را ارضاء می‌كند و علاوه بر اینكه در بهداشت روانی او مؤثر است، یك وسیله درمانی نیز محسوب می‌شود و همین امر باعث ایجاد رشته‌ای به نام بازی‌درمانی شده است كه طی آن از طریق بررسی دقیق بازی‌های كودكان نه‌تنها مسائل روانی آنها ریشه‌یابی می‌شود، بلكه سعی می‌شود تا با استفاده از همین بازی‌ها مشكلات كودك نیز مرتفع شود.
همشهری
تنظیم برای تبیان: کهتری
مقالات مرتبط
راهنمای انتخاب اسباب بازی برای کودکان
