زبان عاقل و زبان احمق
حضرت علی علیه السلام می فرماید:
«لسان العاقل وراء قلبه و قلب الاحمق وراء لسانه»(1)؛ زبان عاقل، پشت قلب او قرار دارد، و قلب احمق، پشت زبان او جاى گرفته است. (عاقل، با اندیشه سخن مىگوید و نادان بىفكر)
شرح:
انسان عاقل، وقتى بخواهد سخن بر زبان آورد، نخست به دل و اندیشه خود مراجعه مىكند، معنى آن سخن و نیكى یا بدى آن را با عقل و شعور خود مىسنجد، نتیجهاى را كه ممكن است از آن حاصل شود حساب مىكند، و هنگامى كه به درستى و خوبى سخن خود اطمینان یافت، آن را بر زبان مىآورد.
پس عاقل، قلب و اندیشهاش را بیش از زبانش به كار مىاندازد، و زبانش را پشت سر عقل و شعور خود نگاه میدارد.
اما احمق، بر عكس رفتار مىكند. یعنى هر سخنى كه به زبانش آمد، نسنجیده و بدون فكر و اندیشه بیان مىكند، و پس از آن كه سخن او، در دیگران، تأثیر بد گذاشت، تازه به فكر مىافتد كه آیا سخنش درست بوده یا نادرست.
یعنى احمق، نخست زبان خود را به كار مىاندازد و نسنجیده حرف مىزند، و بعد از آن، به قلب و عقل خود مراجعه مىكند و درباره نیك و بد سخن خود و نتیجه و حاصل آن مىاندیشد.
به همین دلیل است كه خردمندان، از قدیم گفتهاند: سخنى كه درباره آن كاملا فكر نكردهاى، بر زبان میاور.
پینوشت:
1- حدیث 40 نهجالبلاغه .
برگرفته از کتاب پندهاى كوتاه از نهجالبلاغه، هئیت تحریریه بنیاد نهجالبلاغه .
گروه دین و اندیشه تبیان، هدهدی .
