پنج امر ضروری جهت حضور در فضا(1)

از زمان پرتاب اسپوتنیك تاكنون، كاوش های فضایی با افت وخیزهای فراوانی مواجه شده است. بطور مثال، دهه 1980 به مانند نیمه تاریك ماه است؛ چراكه امروزه با كاوشگرهای فراوانی كه در راستای برنامه های فضایی كشورهای گوناگون در سرتاسر منظومه شمسی از عطارد تا پلوتو گسترده شدها ند، موجب شدها ند كه نیمه تاریك به چشم بشر روشنت ر بهن ظر بیاید. هرچند در طول این مسیر قطع بودجه، هزینه های سرسامآ ور و تناقض ها و ناهماهنگی ها در راه رسیدن به

هدف، سایه های بلندی روی برنامه سازمانهای پیشرویی چون ناسا ایجاد كرد. بحرانیت رین شرایط هنگامی بود كه با دستور نیكسون رییس جمهور وقت امریكا مبنی بر توقف برنامه ماموریت آپولو در 35سال پیش، ناسا آشفتهت رین دوران حیات خود را تجربه كرد.

به گفته آنتونی جانتوز از آزمایشگاه ملی شمال غربی اقیانوس آرام كه برنامه مشاهده زمین ناسا را (NRC) و عضو شورای تحقیقات ملّی به دقت زیر نظر دارد، "ناسا به كشمكش با هویت خود ادامه می دهد".

"آیا این راجع به كاوش فضاست؟ یا كاوش های سرنشین دار؟ درباره علوم است یا كاوش های جهان خارج؟ در مورد كاوش منظومه شمسی است یا راجع به شاتل فضایی و ایستگاه بین المللی؟ یا اصلاً درباره شناخت سیاره ماست؟"

در حقیقت، اصل تغییر و تحول خبر خوشحال كنندها ی است. نه تنها كاوشگرهای روباتیك كه به این سو و آن سو پرواز می كنند، بلكه برنامه فضایی سرنشین دار نیز دیگر به مانند یك بوستر راكت بی رمق و از پا درآمده نیست. جرج بوش در سال 2004 برنامها ی واضح و اجرایی را تشریح كرد كه هدف غایی آن فرودآمدن پوتین ها در خاک مریخ و ماه بود. با وجود مجادله ها بر سر این موضوع، این بینش سبب می شد كه ناسا به دنبال راهى برای تحقق آن باشد. مشكل آنجا پیدا شد كه این فرمان سریعاً به حكمی تهی از سرمایه برای اجرا بدل شد كه موجب گشت سازمان خط قرمزی را كه در سر راه هزینه های كلان برنامه های پرواز فضایی سرنشین دار وجود داشت را زیر پا بگذارد.

همانطوركه بیل كلایبا مدیر بخش مطالعات و تحلیل ناسا اعلام داشت: "گمان نمی كنم ناسا برای انجام همه اموری كه از او خواسته شده به اندازه كافی پول داشته باشد و این خبر ناخوشایندی است". در سازمان های فضایی دیگرهم اوضاع تعریفی ندارد و انجام چنین طرح هایی به تنهایی از توان آنها خارج است.

بطور متناوب یك گام به عقب بر داشته NRC هیأت های تخصصی و بررسی می كنند كه برنامه های كاوش فضایی جهان در چه مرحلها ی است و آیا به درستی پیش می روند یا خیر. فهرست اهدافی كه در ادامه می آید اولویت های برنامه هاى فضایى جهان را مشخص می كند.

1- پایش آب و هوای كره زمین

با وجود تمامی هیجانات گشت و گذار به دور مریخ و یا گذر از جوّ غلیظ تایتان، مردم هنوز احساس می كنند كه كره خاكی ما جهت كمك و امدادرسانی در موارد اضطراری نیاز به پایش و مراقبت دارد. به همین منظور سازمان هایی چون ناسا و اداره جوّی و اقیانوسی ملّی (نوآ) واقعاً اهمیت آن را درک كردها ند. در سال 2005 هیأت تخصصی جینتوس 3 به این نتیجه رسید كه سامانه ماهواره های مشاهده NRC شورای زمین در معرض خطر نابودی قرار دارد. در ادامه اوضاع از این هم خراب تر شد، ناسا در طی پنج سال بودجها ی معادل 600 میلیون دلار را از علوم زمینی به برنامه های شاتل و ایستگاه بین ا لمللی اختصاص داد.

در ضمن برنامه ساخت سامانه ماهواره زیست محیطی كاربردی ملّی كه ماهوارها ی مدار قطبی بود به شدت با محدودیت بودجه مواجه و مجبور شد تا حدّ زیادی از اندازه و كارآیی خود بكاهد به گونه ای كه ابزار شاخص آن به ارزیابی گرم شدن جهانی محدود شد همانند ماهواره هایی كه تابش خورشیدی وارده و تابش مادون قرمز خروجی را اندازه گیری می كنند.

بنابراین، 24 ماهواره سامانه مشاهده زمین در حال رسیدن به انتهای دوره عمر موردانتظار خود هستند بی آنكه برای آنها جایگزینی اندیشیده شده باشد. دانشمندان و مهندسان گمان می كنند كه بتوانند جلوی از دست رفتن ماهواره ها را بگیرند اما در عین حال با محدودیت هایی مواجهند. چنانكه روبرت كاهالان رییس شاخه هواشناسی و تشعشع مركز فضایی گودارد ناسا در اظهارنظری اعلام می دارد: "ما میتوانیم مانع اضمحلال كامل ماهواره های زیست محیطی شویم اما برای اینكار ما هما كنون به برنامه مدونی نیاز داریم و نباید صبر كنیم كه سامانه کاملاً نابود شود سپس دست به كار شویم. "

در صورتی كه ماهوارها ی پیش از آماده شدن ماهواره جایگزین از رده خارج شود، شكافی در داده های اخذ شده ایجاد می شود كه ایجاد روندهای مقایسها ی را در آینده با مشكل مواجه می كند. برای مثال، اگر ابزار جدیدی كشف كند كه خورشید روشنت ر از آن چیزی است كه قبلاً می دانستیم، آیا واقعاً به این خاطر است كه خورشید روشن تر است یا به دلیل كالیبراسیون نادرست یكی از ابزارهای وسیله است؟ تا هنگامی كه داده های ماهوارها ی همپوشانی نكنند، دانشمندان قادر به بیان دلیل این تفاوت نیستند. سری ماهواره های قابل احترام لندست كه از سال 1972 كره خاكی ما را دیدبانی كردها ند، سالهاست كه بازنشسته شدها ند و بخش كشاورزی ایالات متحده در حال حاضر مجبور است كه داده های ماهواره های هندی را برای پایش حاصلخیزی محصولات كشاورزی بخرد. این در حالی است كه انواع دیگر داده ها را هیچ كشور دیگری نمی تواند فراهم كند.

مسوول ترمیم و تامین كاستی های بودجه است و NRC هیأت باید هزینه 17 مأموریت جدید را در طی دهه های آتی تأمین كند، نظیر ارزیابی شمار لایه های یخ و میزان دیا كسید كربن كه برای پیشبینی تغییرات آب و هوا و اثرات آن مفید است. به هر جهت، موضوع اساسی این است كه دیده بانی هواشناسی جایی مابین پایش آب و هوای روزمره (تخصص نوآ) و لبه دانش و فناوری (حیطه ناسا) واقع می شود. از همین رو درو شیندل متخصص هواشناسی موسسه مطالعات فضایی  ناسا و دیگران این انتقاد را دارند كه مقامات دولتی ایالات متحده، برنامه های هواشناسی را بجای اختصاصی كردن در یك سازمان ویژه پراكنده كرده ا ند.

2- تدارک پدافند در برابر شهاب سنگ ها

به مانند پایش تغییرات آب و هوایی، همیشه محافظت زمین از شهاب سنگ ها و خرده سیارک ها به نظر می رسد كه كاری سخت و طاقت فرسا باشد. هیچیك از سازمان های فضایی ناسا و ایسا این تعهد را ندارد كه از نابودی بشر جلوگیری كند. مشابه ترین كاری كه بوسیله آنها انجام می شود این است كه كمیته ای به نام نگهبانی از فضا تشكیل شده است كه با صرف بودجه ای معادل 4 میلیون دلار در سال و با اختصاص تلسكوپی جهت مشاهده زمین، فضای نزدیك به سطح زمین را به منظور اشیاء با قطر چند كیلومتری -كه می تواند خرابی های جبران ناپذیری به بار آورد- دیده بانی می كند. با این وجود تا به حال هیچ كس تحقیقات اصولی و منظمی روی این 20000 مهاجم سرسخت سیاره ما انجام نداده است. هیچ موسسه یا سازمانی متولّی مطالعه و ارزیابی میزان تهدید این شهاب سنگ های عظیما لجثه نیست؛ گویا همه منتظرند تا سانحه ای پیش آید سپس دست به كار شوند. این در حالی است كه 15 سال یا بیشتر طول می كشد تا بتوان سپر دفاعی در برابر این مهاجمان خارجی ایجاد كرد، تازه با این فرض كه فنّاوری مقابله با آنها وجود دشته باشد در حالی كه امروزه این دانش نیز موجود نیست! چنانكه لاری لمك 6 مهندس هوافضای مركز تحقیقات ایمز ناسا اذعان می دارد: "در حال حاضر ایالات متحده در زمینه سپر مقابله با شهاب سنگ ها هیچ برنامه جامعی را در دستور كار ندارد. "

مارس گذشته و به درخواست كنگره ایالات متحده، ناسا گزارشی را منتشر كرد كه می توان از آن به عنوان نقطه شروع چنین برنامه ا ی یاد كرد. براساس تحلیل انجام شده، مطالعه و جستجوی اجسام آسمانی با 7 تا حد زیادی LSST اندازه 100 تا 1000 متر با كمك تلسكوپ بزرگ قابل انجام است، تلسكوپی كه هم اكنون توسط كنسرسیوم اخترشناسان و شركت های دیگری كه مشهورترین آنها گوگل است در حال ساخت است تا هر جنبنده و چشمك زنی را در آسمان دیده بانی كند. بر طبق گزارشی كه اخیراً بوسیله مدیران این پروژه انتشار یافت، میدان دید طراحی شده توانایی رویت و تشخیص 80 % اجرام را در طی یك دهه فعالیت خود از سال 2014 تا 2024 خواهد داشت.

دو محدودیت دارد؛ اول LSST ، مشابه هر ابزار زمین پایه دیگر آنكه یك نقطه كور دارد، به گونه هایكه اجرامی كه كمی جلو یا عقبتر از زمین در مدارش واقعند - كه خطرناکت رین خرده سیارک ها نیز میباشند- تنها هنگام سپیده دم یا غروب آفتاب قابل رویتا ند و به راحتی در نور زیاد خورشید از دیده محو می شوند. مورد دیگر آن است كه تلسكوپ توانایی تخمین جرم خرده سیارک را بصورت غیرمستقیم و براساس میزان درخشندگی آن دارد. بر اساس محدودیت های نور مرئی، تخمین ها تنها برای یكی از دو فاكتور خوب است: یك خرده سیارک بزرگ ولی تاریك به نوع كوچك و روشن تر تغییر قیافه می دهد.

ادامه دارد...