قندهای رژیمی باعث لاغری می شوند؟

وقتی قندهای رژیمی (شیرین کننده های مصنوعی) به بازار آمد، این اعتقاد وجود داشت که آرزوی دیرینه افراد چاق مبنی بر اینکه دیگر می توانند از غذاهای شیرین استفاده کنند و در عین حال وزن کم کنند، برآورده شده است. اما آیا واقعیت این گونه است؟

در تئوری، محصولاتی مانند نوشیدنی های رژیمی و بسیاری از محصولات شیرین رژیمی که حقیقتا حاوی انرژی نباشند، به شما در کاهش کالری دریافتی کمک خواهند کرد. اگر چه تجربیات کلینیکی ما و بسیاری از متخصصین نشان می دهد این فرضیه برای مدتی طولانی قابل استفاده نیست، طوری که جایگزین کردن یک شیرین کننده به جای دیگری، هیچ کاری در جهت اصلاح ذائقه ی شیرین شما و یا کمتر لذت بردن از طعم شیرینی انجام نمی دهد.

نتایج یک مطالعه انگلیسی نشان می دهد افرادی که به مقدار زیاد از شیرین کننده های مصنوعی استفاده می کنند، در کل نسبت به سایر افراد کالری بیشتری دریافت می کنند که در نهایت چاقی را تشدید می نماید. به این صورت که شیرین کننده ها ممکن است مکانیسم های طبیعی اشتها را دگرگون کنند، یعنی احساس سیری کافی را ایجاد نمی کنند و فرد از غذاهای دیگر زیاد می خورد.

از طرف دیگر تحقیقات انجام شده در ایالت متحده امریکا نشان می دهد که شیرین کننده آسپارتام مانع تولید هورمون سروتونین (هورمون حس شادی) در مغز می گردد. از آنجا که این هورمون می تواند اشتها را متوقف کند، لذا کاهش این هورمون می تواند منجر به افسردگی و افزایش میل به غذا خوردن گردد.

همچنین بحث هایی در زمینه بی خطر بودن شیرین کننده های مصنوعی وجود داشته است؛ مثلا مصرف برخی انواع آن در یک کشور مجاز شمرده می شود، در حالی که توسط دولتی دیگر منع می گردد. برای مثال آزمایش های حیوانی نشان داد، مصرف ساخارین و سیکلامات با سرطان ارتباط دارد، لذا بر روی بی خطر بودن طولانی مدت این دو توافق بین المللی کمی وجود دارد.

آسپارتام (یکی از قندهای مصنوعی) نباید توسط کودکان مبتلا به فنیل کتونوری مصرف شود.

شیرین کننده دیگر سوربیتول می باشد که با گروه شکر مرتبط بوده و از گروه قندهایی است که نسبت به قند عادی با سرعت کمتری جذب خون می گردد و معمولا در مواد غذایی افراد دیابتی استفاده می گردد. سوربیتول تا حدودی شیرینی کمتری نسبت به قند عادی دارد، ولی بدون کالری نیز نمی باشد و به ازای هر گرم 2/4 کالری ( یا به ازای هر قاشق چایخوری 12 کالری) دارد که این میزان در مقایسه با کالری شکر، 3/75 کالری به ازای هر گرم ( یا 20 کالری به ازای هر قاشق چایخوری) کمتر است.

سوربیتول در مقادیر مصرفی بسیار بالا می تواند ملین باشد.

نوع دیگری از مواد قندی، فروکتوز یا قند میوه می باشد که یک شیرین کننده مصنوعی نیست. این قند دارای کالری مساوی با شکر (ساکارز) می باشد، ولی شیرین تر از شکر است، لذا شما نیاز کمتری به مصرف آن دارید. مصرف مقادیر بالای فروکتوز ممکن است منجر به عوارض ناخواسته ای شود. علاوه بر این در کنترل قند خون دیابتی ها می تواند اثرات تخریب کننده بیشتری حتی نسبت به قند معمولی داشته باشد. لذا مصرف موادی مانند خرما و عسل با این تصور که قند طبیعی هستند و برای کنترل قند مفیدند، درست نمی باشد.

در کل مصرف هیچ یک از این شیرین کننده ها، به ویژه برای افراد دیابتی توصیه نمی شود و باید تمامی افراد به ویژه آنان که از چاقی و دیابت رنج می برند، ذائقه خود را نسبت به مواد شیرین تغییر دهند.

در جواب به این سوال که آیا شما شیرین کننده های مصنوعی را می توانید به میزان دلخواه مصرف کنید، باید گفت:

با توجه به اینکه طی 20 سال گذشته، مردم در جوامع پیشرفته و نیز در حال توسعه، مقادیر بالایی از این شیرین کننده های مصنوعی را مصرف کرده اند و همچنان متوسط وزن کلی جامعه بالا رفته است، این طور نتیجه گیری می شود که مصرف فراوان این گونه مواد تغییری را در تعادل انرژی بدن ایجاد نموده که منجر به افزایش وزن و چاقی گشته است. لذا به نظر نمی رسد که مصرف این شیرین کننده ها از چاقی جلوگیری کند.

با توجه به مطالب گفته شده، راه حل نهایی برای یک فرد چاق که سال هاست از غذاهای شیرین استفاده می نماید، تغییر ذائقه و عدم استفاده از قندهای ساده می باشد. در این راه استفاده از میوه جات اعم از میوه جات خام و یا میوه جات خشک به عنوان میان وعده غذایی باعث خواهد شد به تدریج ذائقه شما به حالت طبیعی بازگردد و درنتیجه از اشتهای کاذب شما در طی روز جلوگیری نماید.

شاید برای خیلی از شما این نگرانی وجود داشته باشد که اگر مواد غذایی شیرین را کنار بگذارید و از قندهای مصنوعی هم استفاده نکنید، دچار ضعف و بی حالی شوید. به همین دلیل به شما توصیه می کنیم که بر اساس یک برنامه غذایی مشخص و زیر نظر متخصص، به تدریج میوه و سبزیجات را جایگزین غذاهای شیرین کنید تا دچار عوارض جانبی نگردید.

ذکر این نکته نیز حائز اهمیت است که شاید استفاده از مواد قندی، ضعف شما را برای مدتی برطرف نماید، ولی بدن شما را در یک سیکل معیوب قرار می دهد که 1 تا 2 ساعت بعد مجبور به استفاده ی مجدد از مواد قندی خواهید بود و این سیکل معیوب در طی روز نیز ادامه خواهد یافت.

از طرف دیگر، باید گفت در طی مراحل تغییر از یک رژیم پر قند به سوی استفاده منظم از میوه و سبزیجات، استفاده از قندهای مصنوعی استاندارد، کمک کننده می باشد، ولی اینکه شما فکر کنید با استفاده از قندهای مصنوعی دیگر مشکل چاقی و بیماری های متابولیک را نخواهید داشت، تصور غلطی است.

برای مشاهده ی وب سایت دکتر حمیدرضا فرشچی می توانید به آدرس اینترنتی www.novindiet.com مراجعه کنید.

دکتر حمیدرضا فرشچی -همکار تبیان

متخصص تغذیه - فوق تخصص دیابت و چاقی