مرکبات؛ با ارزش برای تغذیه انسان

مرکبات از دیر باز به عنوان بخشی از رژیم غذایی ، دارای ارزش فراوانی بوده است. طعم مرکبات برای اکثر مردم دنیا قابل پذیرش است . علاوه بر آن دارای مزایا و اثرات مفید دیگر نیز می باشند. مرکبات و محصولات آنها منابع غنی از ویتامین ها، مواد معدنی و فیبر هستند که برای رشد و تکامل افراد ضروری می باشند. همچنین یک سری ترکیبات غیرمغذی در مرکبات دیده شده است که می توانند خطر بسیاری از بیماری های مزمن را کاهش دهند.

محتوای تغذیه ای مرکبات

مرکبات مهم ترین منبع ویتامین C  می باشند. با این وجود مانند سایر میوه ها ، حاوی تعدادی از موادمغذی ضروری مثل قندها، فیبرها ، پتاسیم ، فولات ، تیامین  ، نیاسین  ، ویتامین B6  ، فسفر ، منیزیم  ، مس ، ریبوفلاوین  ، اسید پانتوتنیک و انواعی از فیتوکمیکال ها ( رنگدانه های گیاهی ) می باشند. علاوه بر این مرکبات حاوی چربی یا سدیم نبوده و یک منبع غذایی بدون کلسترول می باشند. مقدار متوسط انرژی میوه ها کم می باشد که از این نظر برای مصرف کننده هایی که نگران افزایش وزن خود می باشند، بسیارحائز اهمیت می باشد. به عنوان مثال یک پرتقال متوسط محتوی60 تا80 کیلوکالری و گریپ فروت 90 کیلوکالری و یک قاشق غذاخوری از آب لیمو( 15 میلی لیتر ) تنها 4 کیلوکالری انرژی دارند.

کربوهیدرات:

مهم ترین ماده مغذی از نظر تولید انرژی در مرکبات، کربوهیدرات است. مرکبات حاوی قندهای ساده ای چون فروکتوز، گلوکز و ساکاروز می باشند. علاوه بر این مرکبات دارای فیبر می باشند که در واقع کربوهیدرات های پیچیده ای هستند که اثرات مفیدی بر سلامتی انسان دارند. مهم ترین نوع فیبر در مرکبات، " پکتین " بوده که بالغ بر 65 تا 70 درصد از کل فیبر را تشکیل می دهد. انواع دیگر شامل سلولز،همی سلولز و مقادیر ناچیزی از صمغ ها می باشند. فیبرها تخلیه معده را به تأخیر انداخته و عمل هضم و جذب را کند می کنند که این امر منجر به سیری می شود. میزان توصیه شده فیبر در روز 25 تا 30 گرم است.

ویتامین C

اسکوربیک اسید یا همان ویتامین C، یک ویتامین محلول در آب و ضروری بوده که نقش اساسی در تشکیل کلاژن1 ایفاء می کند. ویتامین C در جذب آهن گیاهی بسیار موثر است. در درمان استرس و کم خونی نیز کمک می کند.

ویتامین C می تواند طول مدت  سرماخوردگی   و شدت آن را کاهش دهد. علاوه بر این ویتامین C به عنوان یک آنتی اکسیدان، از آسیب سلول ها در برابر رادیکال های آزاد جلوگیری می کند و از پیشرفت بیماری های مختلفی چون سرطان، بیماری های قلبی- عروقی و تشکیل آب مروارید جلوگیری می کند.

برای جلوگیری از بیماری اسکوربوت2 روزانه 10 میلی گرم ویتامین C مورد نیاز است. اما برای سلامتی کل بدن 30 تا 100 گرم در روز توصیه می شود. با مصرف یک پرتقال یا گریپ فروت، به ترتیب 70 و 50 میلی گرم ویتامین C دریافت خواهید کرد.

فولات

فولات  یا اسید فولیک یک ویتامین محلول در آب است که برای رشد و تولید سلول های جدید ضروری است.  فولات  به تولید DNA ، RNA و گلبول های قرمز خون کمک می کند. مقادیر توصیه شده برای فولات180 میلی گرم برای زنان و 200 میلی گرم برای مردان است. یک لیوان (225 میلی لیتری) آب پرتقال حاوی 75 میلی گرم اسید فولیک است.

پتاسیم

یکی از املاح ضروری که به توازن اسید و آب بدن کمک می کند و به عنوان یک الکترولیت مهم، نقش مهمی در انتقال پیام های عصبی به ماهیچه ، انقباض ماهیچه و نگهداری فشار خون ایفاء می کند. نیاز روزانه به پتاسیم تقریباً2000 میلی گرم است. یک پرتقال متوسط 235 میلی گرم و 225 میلی لیتر آب پرتقال به طور 500 ملی گرم پتاسیم دارد.

فیتوکمیکال ها

این ترکیبات به طور طبیعی در گیاهان وجود دارند که بدن را از ابتلا به بیماری های مزمن ویروسی، سرطان و بیماری های قلبی محافظت می کند. چند نمونه از این ترکیبات مثل فلاونوئیدها و کاروتنوئیدها می باشند. ویژگی ضد سرطانی آنها به دلیل خاصیت آنتی اکسیدانی و اثر آن ها بر فعالیت آنزیم ها، مسمومیت زدایی و بلوکه کردن نیتروزآمین ها ( ماد سرطان زا ) است.

بیماری هایی که مرکبات از ایجاد و پیشرفت آن ها جلوگیری می کنند

بیماری های قلبی عروقی

یک رژیم حاوی چربی های اشباع نشده و کلسترول پائین و سرشار از میوه و سبزیجات منجر به کاهش بیماری های قلبی می شود. مقادیر بالای ویتامین C از افزایش اکسیداسیون  LDL ( کلسترول بد ) جلوگیری می کند.

بیماری های عصبی

در طول مراحل اولیه بارداری، دریافت مقادیر کافی فولات به منظور کاهش نقایص لوله عصبی در نوزادان ضروری می باشد. در ایالات متحده مقادیر 400 میلی گرم فولات در روز برای زنان باردار توصیه می شود. مصرف منظم مرکبات به تأمین فولات کافی و کاهش خطرات زایمان کمک می کند.

کم خونی

ویتامین C، جذب آهن غیرهِم ( آهن گیاهی ) را دو تا چهار برابر افزایش می دهد. گیاه خوارانی که مقدار کمی گوشت و فراورده های حیوانی را مصرف می کنند، بیشتر در معرض خطر کمبود آهن هستند. مصرف منظم مرکبات غنی از ویتامین C ، می تواند از آنمی ( کم خونی )  جلوگیری کند.

سنگ کلیه

سنگ کلیه یک ساختار کریستالی است که توسط افزایش مقدار نمک در ادرار تشکیل می شود. متداول ترین نوع سنگ، سنگ کلسیمی است. در بعضی از مردم مستعد، وجود این گونه سنگ ها، به دلیل مقادیر ناکافی سیترات در ادرارشان بوده است. خوردن مرکبات و نوشیدن آب پرتقال توسط افزایش سیترات ادراری، ، از ایجاد سنگ کلیه جلوگیری می کنند.

علاوه بر این مرکبات در پیشگیری از بیماری های دیگر نظیر آسم و پوکی استخوان و غیره نیز مفید هستند.

افرادی که باید در رژیم غذایی خود ، مرکبات بیشتری را مصرف کنند

- افراد سیگاری و معتاد به مواد مخدر

- افراد الکلی

- بیماران ( کسانی که تب، شکستگی و تب مالت دارند ) و کسانی که روی آن ها عمل جراحی، انجام شده است.

- بیماران خاص، آن هایی که دارای امراض خاص و شدید می باشند.

- افرادی که سیستم ایمنی بدن آن ها دچار اشکال شده است.

- کودکان

- افراد سالخورده و مسن

پی نوشت :

1- COLLAGEN : پروتئین عمده در استخوان ، غضروف و بسیاری از بافت های پیوندی

2- اسکوربوت سبب خونریزی و تورم لثه، دندان های لق، تاخیر در بهبود زخم، کبودی سریع، برآمدگی موهای پیچیده در روی دست و پا، درد مفصل، تضعیف عضله و ... می شود.