امام سجاد علیه‌السلام و نهضتخدمت رسانى قسمت دوم: آثار خدمتبه خلق
آنچه گذشت: قسمت اول: پیش درآمد
از نگاه امام سجاد علیه السلام خدمتبه خلق، هم اثر دنیایى دارد و در معادلات اجتماعى تاثیرگذار است و هم داراى آثار اخروى است. نمونه هایى از هر دو گروه را مرور مىكنیم.
الف: آثار خدمت در دنیا
یارى مردم
طبیعىترین اثر خدمت، یارى مددجو و گیرنده خدمت است. امام سجاد علیه السلام مىفرمود: «در دنیا هیچ چیز یارى دهندهتر از نیكى به برادران نیست.» (5)بقا و فزونى نعمت
«لینفق الرجل بالقصد و بلغه الكفاف و یقدم الفضل منه لآخرته. فان ذلك ابقى للنعمة و اقرب الى المزید من الله تعالى و انفع فى العاقبة; (6) انسان باید به مقدار اعتدال و به قدر كفاف خرج كند و زیادىاش را براى آخرت بفرستد. زیرا چنین رفتارى باعثبقاى بیشتر نعمت گشته و به فزونى نعمت از جانب خدا نزدیكتر و در عاقبتسودمندتر است.»آقایى و بزرگى در دنیا
«سادة الناس فى الدنیا الاسخیاء و سادة الناس فى الآخرة الاتقیاء; (7) سروران مردم در دنیا، سخاوتمندان و در آخرت، پرهیزگاران هستند.»«گرامىترین انسانها نزد مردم، كسى است كه زیاد خیرش به آنها برسد و نیازى به آنها نداشته باشد و...» (8)
سرور قلبى خدمت رسان
«الكریم یبتهجبفضله و اللئیم یفخر بملكه; (9) شخص كریم با بخشندگى خود شادمان است و فرومایه به ثروتش مىبالد.»سروران مردم در دنیا، سخاوتمندان و در آخرت، پرهیزگاران هستند.»
ب: آثار خدمت در آخرت و نتایج معنوى
امام سجاد علیه السلام در روایاتى متعدد به آثارى چون: افزایش درجه خدمت رسانان در آخرت (10)، آمرزش گناهان (11)، یاور روز تنگدستى (قیامت) (12)، مقامات و قصرهاى بهشتى (13)، پوشش در آخرت (14) و... (15) تصریح مىكند.
جهت اختصار، تنها به روایتى از آن حضرت كه شرح جامع از آثار اخروى خدمت را بیان مىنماید، توجه مىكنیم: ابوحمزه ثمالى از امام على بن الحسین علیه السلام چنین نقل كرد:
«من قصى لاخیه حاجة فبحاجة الله بدا... ; كسى كه یك حاجتبرادرش را برآورد خداوند صد حاجت او را برآورد. كسى كه اندوهى را از دل برادرش بردارد، خداوند اندوه روز قیامت را از او برطرف سازد; هر قدر هم كه زیاد باشد. و هر كس برادرش را كه در مقابل ستمكار قرار گرفته است، یارى دهد، خدا او را هنگام عبور از صراط یارى مىكند، در وقتى كه قدمها مىلغزد. و كسى كه به دنبال نیاز برادر مؤمنش برود و با برآوردن حاجتش او را شاد كند، چنان است كه رسول خدا را مسرور كرده است. و هر كس او را سیراب كند، خدا او را از شراب سر به مهر بهشتى سیراب مىسازد. و هر كس گرسنگى او را با طعام برطرف كند، خدا او را از میوههاى بهشتى سیر مىكند. و هر كس برهنگى او را بپوشاند خدا او را با جامههاى زربافت و حریر مىپوشاند. و اگر با اینكه برهنه نیست، او را لباسى بپوشاند، پیوسته در حفظ خدا است تا هنگامى كه نخى از آن جامه بر تن او باشد. و كسى كه كار مهم برادرش را كفایت كند، خداوند پسران بهشتى را خدمتگزار او مىسازد. و كسى كه او را بر مركبى سوار كند، خدا او را در قیامتبر ناقهاى بهشتى سوار مىكند كه فرشتگان به آن مىبالند. و هر كس مؤمنى را هنگام مردنش دفن كند، گویا او را از ولادت تا مرگ پوشانده است. و هر كس او را همسرى دهد كه مایه انس و آرامش باشد، خداوند براى او در قبر مونسى به شكل محبوبترین افراد خانوادهاش قرار مىدهد. و كسى كه برادر مؤمن بیمارش را عیادت كند، فرشتگان دور او را مىگیرند و دعا مىكنند تا وقتى كه از آنجا بیرون رود و به او مىگویند: «خوشا به حالت و بهشت گوارایت!» به خدا سوگند برآوردن حاجت مؤمن در پیشگاه خدا محبوبتر از دو ماه روزه پى در پى با اعتكاف آن دو ماه در ماه حرام است.» (16)
چنان كه مشاهده مىشود، امام سجاد علیه السلام در شرح آثار معنوى و اخروى خدمتبه مؤمن، انواع متنوعى از خدمت را هم برشمرده است; از خدمت مالى تا آبرویى و از خدمت روحى تا غریزى و این، نشانگر آن است كه خدمت در تمام ابعاد آن مورد توجه است و تنها در امور اقتصادى و كمكهاى مادى به نیازمندان خلاصه نمىشود.
5. همان.
6. تحلیلىاززندگانىامامسجاد علیه السلام، قرشى، ج2، ص218.
7. تحف العقول، ص 409.
8. احتجاج طبرى، ص 174 (یك جلدى).
9. اعلام الدین، ص 299.
10 تا 15. زندگانى امام زین العابدین علیه السلام، مقرم، به ترتیب: ص 226، 274، 271، 275، 269 و 245. كه به ترتیب از: تفسیر برهان، ج 1، ص 44، وافى، ج 3، ص 88، مشكاة الانوار، ص 233، لئالى الاخبار، ص 214، مشكاة الانوار، ص 224 و حلیةالاولیاء، ج 3، ص 159 نقل كرده است.
16. ثواب الاعمال و عقابالاعمال، ص 325.
