بارداری پوچ یعنی چه؟
در مطب خانم دکتر شهرزاد زاده‌مدرس نشسته بودم و منتظر بودم تا نوبتم شود. به این فکر بودم که از خانم دکتر در رابطه با موضوعاتی که اکثر خانم‌ها با آنها مواجه‌اند، سوال کنم. خانم جوانی کنار من نشسته بود و به نظر می‌رسید یک ساعتی است که در مطب منتظر می باشد. سر گفتگو را با او باز کردم تا وقت برای هر دوی‌مان سریع‌تر بگذرد. می‌گفت تا به حال دو مرتبه باردار شده، اما هر دو بار در ماه دوم سقط داشته است و دلیل آن را هم نمی‌داند. تمامی آزمایشات قبل از بارداری را انجام داده بود و می‌گفت حتی در سونوگرافی‌ها کیسه‌آب دیده می‌شود، اما جنینی در آن وجود ندارد! نگران بود و برای آنکه این اتفاق برای بار سوم تکرار نشود، نتایج عکس از رحم و آزمایش ژنتیکی را آورده بود تا نشان خانم دکتر دهد. به نظرم آمد که این مساله می‌تواند موضوع جالبی برای گفتگو با خانم دکتر باشد.
خانم دکتر! چند لحظه پیش در مطب شما با خانمی آشنا شدم که می‌گفت دو دفعه باردار شده، اما هر دو بار سقط داشته و در سونوگرافی جنینی دیده نشده است. چنین چیزی ممکن است؟
بله، البته! ایشان دچار بارداری پوچ بوده‌اند. پزشکان اصطلاحا عدم تشکیل جنین در ساک بارداری را بارداری پوچ می‌گویند.
چرا جنین تشکیل نمی‌شود؟
ببینید، برای تشکیل جنین باید مراحل تقسیم سلولی در زمان‌های خاصی انجام گیرد. دیده شده که 72 ساعت بعد از ترکیب سلول تخمک با اسپرم، یک مجموعه 58 سلولی به دنبال تقسیمات متعددی که در همان سلول اولیه تخم ایجاد می‌شود، درست می‌شود که 53 سلول آن برای تشکیلات جفت و 5 سلول آن برای تولید بخش‌های مختلف یک جنین است.
حال اگر اختلالاتی در تعداد یا شکل یا هر دو، در کروموزوم‌های سلول‌های تشکیل‌دهنده‌ای که قرار است تبدیل به جنین شود، وجود داشته باشد، این سلول‌ها از مسیر طبیعی تقسیم سلولی خارج خواهند شد. به اصطلاح به نوعی از بین می‌روند و نتیجه آن تشکیل قسمتی از تشکیلات بارداری است که در واقع به شکل ساک اولیه بارداری در سونوگرافی قابل مشاهده است، در حالی که اثری از جنین به دنبال تحلیل رفتن آن یا عدم تشکیل آن نخواهد بود.
چه‌طور متوجه شویم که بارداری پوچ است؟
معمولا سونوگرافی با تصویر یک ساک خالی که هیچ‌گونه علایمی از قطب جنینی یا کیسه زرده یا جنین را دربرندارد، با توجه به سن بارداری، مطرح‌کننده بارداری پوچ است. البته با یک سونوگرافی و عدم دانستن سن بارداری نمی‌توان به نتیجه‌ای قطعی رسید.
چه عواملی سبب بروز چنین حالتی می‌شوند؟
بیشترین عامل، اختلالات سلول تخم همراه با ناهنجاری‌های کروموزومی است که در اثر بالا بودن سن مادر یا پدر می‌تواند به وجود آید.
تکرار بارداری پوچ چه عوارضی می‌تواند برای خانم‌ها به وجود آورد؟
از جمله نشانه‌های بارداری پوچ، خون‌ریزی و تهدید به سقط در سه ماهه نخست است و گاهی اوقات نیاز به کورتاژ دارد. به همین دلیل می‌تواند بالقوه خطرات کورتاژ و دستکاری‌های رحمی را دربرداشته باشد که معمولا در شرایط صحیح به حداقل می‌رسد. گاهی نیز عوارضی دیررس به دنبال کورتاژ مثل کیست‌های رحمی و مشکلاتی در زمینه باروری به وجود می‌آید.
خانمی که چند بار بارداری پوچ داشته، چه آزمایشاتی باید انجام دهد؟ اصلا این مشکل، درمانی هم دارد؟
معمولا در صورت تکرار مساله، توصیه می‌شود بررسی‌های ژنتیک روی محصول بارداری تازه دفع شده انجام شود. بررسی ژنتیک والدین نیز قابل انجام است.
بارداری پوچ در ایران چه‌قدر شیوع دارد؟
آمار دقیقی در این رابطه در دست نیست، ولی به‌طور کلی حدود 50 تا 60 درصد سقط‌های زودرس، با اختلالات کروموزومی محصول بارداری همراه است که حدود 25 درصد این اشکالات کروموزومی ناشی از اشکالاتی است که در تقسیمات سلولی تخمک مادر دیده می‌شود و 5 درصد مربوط به سلول‌های گرفته شده از پدر است.
مواردی هم هست که در بارداری پوچ، بررسی‌های کروموزومی هیچ‌گونه اختلالی در محصول دفع شده بارداری نشان نمی‌دهد. ناگفته نماند در بررسی محصول بارداری از نظر کروموزومی حتما باید بافت تازه باشد و در شرایطی خاص به آزمایشگاه ارسال شود.
معمولا در مواردی که با سقط جنین مواجه هستیم، در صورتی که دفعه اول یا دوم باشد، نیاز به بررسی نیست، مگر آنکه سن مادر بالا باشد یا زوجین از خود حساسیت نشان دهند. در این موقع کافی است بررسی‌ها از نظر بعضی از عفونت‌ها، بیماری‌های غدد داخلی، دیابت، مشکلات هورمونی، مصرف برخی داروها و در مواردی شکل آناتومیک مورد ارزیابی قرار گیرد.
*مطالب مرتبط:
بارداری در سنین پایین بهتر است
نقش تغذیه در کاهش عوارض دوران بارداری
تغذیه دوران بارداری (قسمت اول) و (قسمت دوم)
بهار فصل خوبی برای بچه‌دار شدن نیست
ناباروری در تهران بسیار بالاست
