وحدت، وحدت، فوری فوری!
مقدمه:
در نوشتارهای پیشین اشاره کردیم که شیعیان و اهل تسنن در وضعیت کنونی لاجرم بایستی طوری رفتار نمایند که مصالح اسلام حفظ گردد. چرا که هر دو گروه در عین اختلافات و تفاوت سلایق و عقاید دشمن مشترکی دارند که اصل اسلام را نشانه گرفته است. از این رو باستی برای حفظ منافع و مصالح دین خدا با یکدیگر متحد شده و وحدت کلمه داشته باشند. اما سؤال این است که «وحدت به چه معناست؟!»
در این نوشتار و نوشتارهای پیش رو برآنیم تا ضمن بررسی قرائت های مختلف از وحدت به نقد و بررسی آنها پرداخته و شیوه ی مطلوبی را که در آن به قول معروف «نه سیخ می سوزد و نه کباب» معرفی نماییم.
قرائت های مختلف از وحدت اسلامی:
پیش از آن که وحدت کلمه ی اسلامی را که مطلوب اسلام و مصالح آن است معرفی نماییم لازم است به بررسی قرائت های منحرف و ناصواب از وحدت اسلامی بپردازیم تا نقاط ضعف و دلایل سستی آنها را دریابیم و از این رهگذر قرائت صحیح را درک کنیم.
قرائت های منحرف:
یکی از قرائت های ناصواب و منحرف در بحث وحدت اسلامی آن است که شیعیان را دعوت به سکوت نموده و ایشان را از کاوش های علمی اختلاف برانگیز برحذر داریم.به بیان دیگر این تعبیر را بکار می برند که نباید نبش قبر کرده و اختلافات و تعارضاتی را که شیعه و سنی در طول تاریخ داشته اند بیرون بکشیم و دوباره مطرح کنیم، بلکه همه ی ما مسلمانیم و باید در مسائل مشترکی به بحث و بررسی بپردازیم که مورد اختلاف هیچ کدام از دو طرف نباشد.
قائلین به این طرز فکر در توجیه نظر خود بیان می دارند که «اگر چنین مسائلی اسرار آل محمد(ص) به شمار می آید پس باید آنها را مخفی و مکتوم نگه داریم و هرگز فاش نکنیم.» در واقع در این دیدگاه دعوت به پرهیز از تحلیل های اختلاف برانگیز می کنند و تصریح دارند «در مجالسی که به عنوان وحدت تشکیل می گردد یا مقالاتی که به این عنوان نوشته می شود نباید مسائل اختلافی زیاد باز شود و تشریح گردد و مسلمانان نباید از اختلافات سران خود در چهارده قرن پیش سخن به میان آورند تا چه رسد به اختلافاتی که بعداً در میان آنها پیدا شده است.»
در برخی از موارد هم به گونه ای به این مسأله تأکید می شود که گویا ممانعت از آن جرمی نابخشودنی است. به طوری می گویند: «... اگر بخواهیم تقریب یا وحدت یا ائتلاف... انجام پذیرد باید صدا و سیما، رسانه های جمعی، روزنامه ها، گویندگان و نویسندگان ما در اظهارات و نوشته های خود رعایت مسائل را بکنند.
در روضه خوانی ها (مخصوصاً ایام فاطمیّه) آن چه که احساسات اهل سنّت را جریحه دار می کند در مجامع عمومی گفته نشود و این رویه را از مجامع رسمی مان حذف کنیم… و نقل هر گونه مطالبی که برادران سنی ما را بیازارد حرام است!»
«ما مسلمانان مجاز نیستیم برای حمایت از یک قومیّت یا یک مذهب و لومذهب اهل بیت به گونه ای عمل کنیم که وحدت امّت را مخدوش سازد.»
نقد و بررسی دیدگاه:
در واقع باتوجه به این دیدگاه این شبهه و سؤال اساسی مطرح می شود: آیا در زمانی که مسلمانان گرفتار دشمن سر سختی هستند و اتحاد آنها موضوع قابل اهمیتی است پرداختن به بحث های امامت که موجب تفرقه است ضرورت دارد و آیا نبایستی در چنین شرایطی برای حفظ وحدت سکوت نمود؟در پاسخ می توان چند سؤال اساسی را مطرح نمود و آن این که «آیا اتحاد و هماهنگی در هر چیز و هر موضوعی مفید است یا این که موضوعات از این نظر مختلف است؟»
شکی نیست که هر موضوعی که برای ملتی فایده ی خوب و عقلایی داشته باشد همکاری و همفکری برای تحصیل آن لازم و مفید است در مقابل اگر موضوعی مفید نباشد اتحاد و هماهنگی برای به دست آوردن آن گذشته از این که لازم نیست ضرر هم دارد.
علاوه بر حکم عقل قرآن هم اتحاد در راه حق را مفید و در راه باطل را مضر معرفی فرموده است، بنابراین نباید کلمه ی زیبای اتحاد ما را گول بزند بلکه باید قبل از اتحاد «هدف» را در نظر بگیریم. زیرا به حکم عقل و قرآن هر انسانی وظیفه دارد قبل از این که دست به اتحاد بزند موضوع را بررسی کند. اگر حق است همکاری و اگر باطل است جدایی نماید. پس اتحاد و یگانگی لازم و صحیح است ولی باید قبل از صورت گرفتن اتحاد هدف روشن باشد تا اتحاد زیر سایه حق و حقیقت قرار گیرد و به دست آوردن حق جز با بحث و کنجکاوی البته در محیط دوستانه انجام پذیر نیست. یعنی ما لازم است برای از بین بردن اختلاف میان مسلمانان بعد از رحلت پیامبر(ص) علت یابی کرده و ریشه اختلاف را بکنیم نه آن که با وجود اختلافات سکوت کرده و روی آنها سرپوش بگذاریم.
همه می دانیم که مسأله ی مورد اختلاف مسلمانان پس از پیامبر مسأله ی «امامت و زمامداری» بود پس قبل از اتحاد لازم است در این موضوع بحث کنیم و حق را بدست آوریم آنگاه براساس حق اتحاد کنیم و درغیر این صورت اتحاد نه ممکن است و نه مفید!
پاسخ به یک شبهه:
شاید بازهم این سؤال مطرح شود که آیا گفتن حق در هر مورد و در هر زمان خوب و به صلاح است؟
در شرایط کنونی یافتن حقیقت با مفاسد بسیاری همراه خواهد بود و عقلاً باید سکوت نمود تا از بروز مفاسد جلوگیری شود.
ائمه(ع) خود نیز در موارد مشابهی تقیه می کردند و این را برای مسلمانان واجب نمودند.
در پاسخ به این شبهه می توان گفت این صحیح است که در شرایط کنونی مسلمانان وضعیت حساسی دارند و بهرحال وظیفه ی ماست که موجودیّت و کیان مسلمانان را به باد فنا ندهیم و لازم است تا موضوعات و موارد مختلف را بررسی کنیم و در هر موردی که گفتن حق مفید باشد صلاح و اگر مفید باشد مصلحت را رعایت کنیم و سکوت نماییم ولی باید توجه نمود که بحث از امامت از این موارد نیست بلکه برعکس این بحث دارای فوائد بسیاری است که هیچ گونه ضرر و مفسده ای را نیز در پی ندارد. البته در هر صورت لازم است تا مطالب و مباحث طوری عنوان شود که مستلزم فحش و بدگویی نباشد.
دلیل ما بر این ادعا آن است که وقتی کسی در بحث هدفش روشن شدن حق و حقیقت باشد در اینصورت دلیل و برهان منطقی به کار می گیرد نه بدگویی و لجبازی.
بنابراین این گونه بحث ها نه تنها ضرر و مفسده ای در پی ندارد بلکه فواید زیادی نیز دارا می باشد و اتفاقاً این گونه بحث ها سبب اتحاد و وحدت حقیقی می شود نه تفرقه و جدایی. زیرا در چنین شرایطی عقاید خاص طرفین مورد گفتگوی منطقی قرار می گیردو با مراجعه به مدارک اصیل اسلامی یعنی قرآن و احادیث صحیح و کنار گذاشتن مطالبی که از ناحیه ی دشمن دانا و دوست نادان چهره ی زیبای حقیقت را پوشانیده است، حق بی پرده خودنمایی می کند و ریسمان نجات الهی پدیدار می شود و همه با هم دست وحدت در زیر سایه ی حق می دهند و مجد و عظمت اسلام را با سرکوبی دشمنان خارجی به دست می آورند و چنین وحدتی، وحدتی ریشه دار و زنده است که اثر حیاتی دارد و می تواند دو گروه از امت را بهم نزدیک سازد.
نتیجه گیری:
وحدت در قرائتی ناصواب وحدت بر اساس سکوت در اختلافات است تا مبادا دامنه ی اختلافات توسعه یابد. در حالی که با بحث وگفتگو در فضایی صمیمانه و بدور از تعصب در موارد مورد اختلاف نه تنها مفسده ای ندارد بلکه سبب می شود وحدتی حقیقی پدیدار گردد و اساساً حق این است که برای رسیدن به حق و نشر حقیقت باید رسیدگی و بحث نمود.گروه دین و اندیشه تبیان_رادفر
منابع:
1- مظلومی گمشده در سقیفه – ج 1- علی لبّاف
2- مجموعه مقالات کنگره ی بین المللی امام علی(ع) – مقاله ی محمد واعظ زاده ی خراسانی – ج 2.
3- کتاب وحدت، مقاله ی وحدت در نهج البلاغه – سید جواد مصطفوی.
4- روزنامه اطلاعات مورخ 29 خرداد 79 – محمد جواد حجّتی کرمانی.
5- مصاحبه با محمد جواد حجّتی کرمانی مندرج در مجله ی ندای اسلام – ش 4- زمستان 79.
6- صد درس از بحث امامت، علی عراقچی همدانی.
7- رهبری امّت، جعفر سبحانی.
8- پیشوایی از نظر اسلام، جعفر سبحانی.
9- حماسه ی غدیر (مجموعه مقالات)، سید مرتضی عسکری.
.