کدام دعا قطعا اجابت می شود؟

و خدای شما فرمود که: مرا بخوانید تا دعای شما را مستجاب کنم و آنان که از دعا و عبادت من اعراض و سرکشی نمایند با ذلت وارد دوزخ می‌شوند.(سوره مومن، آیه 60)

یکی از آیات سوال برانگیز قرآنی آیه فوق است. براساس این آیه شریفه خداوند تضمین فرموده است که دعاهای بندگانش را اجابت خواهد کرد. در حالی که می‌بینیم بیشتر دعاهای بندگان به اجابت نمی‌رسد و با مقایسه دستهای نیازمندی که به سوی پروردگار بلند می‌شود و انبوه تقاضاهای موجود، تعداد بسیار کمی از دعاها مستجاب می‌گردد، در اینجا این پرسش مطرح می‌شود که با وجود تضمین خداوند بر اجابت خواسته‌های بندگان علت عدم اجابت دعاها چیست؟

مفسران بزرگوار که درصدد پاسخگویی بر آمده‌اند به طور عمده دو پاسخ را عنوان کرد‌ه‌اند:

1- اجابت دعا به شرایط گوناگونی بستگی دارد که مهمترین آنها عدم آلودگی انسان به بسیای از گناهان و معاصی است زیرا اصولاً معصیت و نافرمانی حق تعالی بزرگترین مانع اجابت دعا محسوب می‌شود.

2- مصلحت اندیشی پروردگار که سرچشمه حکمت‌هاست ایجاب می‌کند که برخی از دعاها پذیرفته شود و برخی دیگر به اجابت نرسد زیرا خداوند آگاه به مصالح بشر، اجابت هر دعایی را به مصلحت نمی‌داند و این امر نیز به خیر و صلاح بشر است (همچون پدری مهربان که خواسته‌های فرزندش را به لحاظ مصلحت وی برآورده نمی‌سازد.)

این دو پاسخ عمده گرچه در جای خود درست و قابل پذیرش است اما در اینجا کمتر می‌تواند پرسشگران را قانع سازد به ویژه آنکه خداوند قاطعانه در آیه شریفه اجابت دعا را تضمین فرموده است زیرا عبارت آیه به گونه‌ای است که برای اجابت دعاهای بندگان هیچ قیدی در آن ذکر نشده است وانگهی تخصیص زدن اکثر دعاهای رایج و اخراج آنها از شمول و عموم آیه شریفه، با بلاغت کلمات الهی ممکن است سازگار نباشد. بنابراین باید در پی پاسخی متقن بود تا بتواند هم با سیاق آیه سازگار باشد و هم پاسخ قانع کننده‌ای به پرسشگر بدهد.

وقتی با دقت آیات قرآنی را بررسی می‌کنیم می‌بینیم نوع دعاهایی که خداوند ضمانت اجابت آن را فرموده است دارای ویژگی خاصی است که باید با رعایت آن خصوصیت و ویژگی همراه با خلوص و پای بندی به ارزشها و تلاش و حرکت انسان به سمت هدف برای وصول به مقصد باشد اینجاست که دعای بندگان قطعاً مورد اجابت قرار خواهد گرفت. به عبارت بهتر خواسته انسان و تقاضاهای او از پروردگار باید به صورتی باشد که با اهداف آفرینش انسان و خواسته الهی سنخیت داشته باشد. یعنی دعای بندگان به پیشگاه ربویت باید برای تعالی روح، کسب فضیلتهای انسانی، ترقی معنوی، پیشرفت و هدایت باشد و بالاخره دعا به منظور بالا رفتن درجات معنوی انسان به پیشگاه پروردگار عرضه شود، پس دعاهای واقعی را باید از این زاویه نگریست، در حالی که اکثر دعاهای رایج مردم عادی خواسته‌های جزئی مادی و کم ارزشند که از ابعاد معنوی تهی است.

در راستای دعاهای واقعی آن دو مانع بزرگ اجابت دعا یعنی گناه و عدم مصلحت دعا کننده، از سر راه دعاهای معنوی برداشته می‌شود، زیرا استغفار از گناه و طلب عفو و بخشش در صدر این نوع دعاها قرار می‌گیرد، و خدای متعال هم توبه و استغفار بندگان را می‌پذیرد.

و اما عدم مصلحت اجابت دعا دیگر در دعاهای معنوی مطرح نیست چون بندگان دعاهایی به پیشگاه حضرت حق عرضه می‌دارند که به افزایش معرفت الهی و کمالات و فضائل روحی آنها بیانجامد و قطعاً اجابت اینگونه دعا در اینجا به مصلحت دعا کننده است.

بنابراین با رفع آن دو مانع بزرگ راه برای اجابت دعاهای معنوی هموار می‌شود.