پیامبر در خواب هم بیدار بود!
سوال پنجم:
روایتی که بر قضا شدن نماز پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) در خواب یا بیداری دلالت دارد چگونه با عصمت ایشان سازگار است؟
جواب: اولاً: همان گونه که پیامبر از گزند سهو و نسیان در بیداری مصون است از استیلای غیر معصومانه خواب و در حالت خواب از رؤ‌یت اضغاث و احلام نیز محفوظ است. البته خواب و بیداری بدن، نقص یا کمال نیست ولی خوابِ روح، نقص است.
از آن جا که معصوم (پیامبر) در حالت خوابِ بدنی نیز شاهد اعمال امت خود است، تا در روز رستاخیز نسبت به آنها شهادت دهد: “جئنا من کل أمة بشهید و جئنا بک علی هؤلاء شهیداً﴾[1] از کمال عدم تسلط خواب بر روحش بهره‌منداست. و خواب چشم و سکون بدن، نه نقص است و نه منافی احاطه وجودی روح انسان کامل بر آنچه بر عالم و آدم می‌گذرد.
پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) شهید شهداست و مراد از شهید، شاهد اعمال است نه کشتهٴ در میدان جنگ؛ بنابر این بر همهٴ اعمال مردم احاطه وجودی دارد. پس همانگونه که فرشتگان از گزند سهو و نسیان و خواب در امانند، معلّم آنان یعنی انسان کامل نیز از امور یاد شده مصون است. توضیح این که فرشتگان شئون و کارهای گوناگونی دارند، مانند: ثبت اعمال انسان: “ما یلفظ من قول إلا لد‌یه رقیب عتید﴾[2] ، تقسیم ارزاق عمومی: “لکل ذ‌ی رمق قوت ولکل حبة آکل”[3] ، قبض ارواح انسانها: ﴿إذا جاء أحدکم الموت توفته رسلنا﴾[4] و…. اگر فرشتگان در شئونی که عهده‌دار تدبیر آنها هستند گرفتار خطا شوند نظم و تدبیر جهان به هم می خورد، و همان طور که فرشتگان از سهو و نسیان و خواب منزهند، معلم آنان که روح مطهر انسان کامل و ولی الله مطلق است، به یقین از گزند آن سه در امان است و هیچ گونه غفلتی عارض بر او نخواهد شد.
ثانیاً: کسی که بی صبرانه مترصد دخول وقت فریضه بوده، راحتِ روح او اذان نماز است[5] و در حال نماز توجه تام به ساحت حق تعالی دارد، یا کسی که تیری را در حال نماز از پایش بیرون می کشند ولی وی متوجه نمی شود، یا آن که آتشْ بخشی از خانه وی را فرا گرفته و صدای ناله و فر‌یاد بلند است ولی او که در حال نماز است متوجه نمی شود و‌پس از‌نماز می گو‌ید:به خاموش کردن آتش جهنم اشتغال داشتم[6] یا …؛ آ‌یا چنین افرادی مقهور خواب می‌شوند، تا روح آنها خواب باشد و فریضه الهی نماز که قرة العین آنان[7] و ستون دین است[8] از آنها فوت شود، با این که از رسول گرامی (صلی الله علیه و آله و سلم) رسیده است: “تنام عینا‌ی ولا ینام قلبی”[9]
پی‌نوشت‌ها ـــــــــــــــــــــــــــــــ
1. سورهٴ نساء، آیهٴ ۴۱/
2. سورهٴ ق، آیهٴ ۱۸/
3. بحار، ج۶۸، ص۲۶۳/
4. سورهٴ انعام، آیهٴ ۶۱/
5. بحار، ج ۷۹، ص ۱۹۳/
6. بحار، ج ۴۶، ص ۸۰/
7. بحار، ج ۱۶، ص ۲۴۹/
8. بحار، ج ۷۹، ص ۲۲۷
9. بحار، ج۲۲، ص۲۷/
منبع جواب: سیره رسول اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم)، در قرآن، ج۲/۴۸
