چراغ دین در سرای دنیا(1)
پازل زندگی
یکی از مهمترین و بزرگترین رویدادهای برای بشر، زندگی او در دنیاست. زندگی در دنیا، اولین تجربهای است که آدمی به یاد دارد. اما نسبت وی با دنیا چیست؟ آیا وی صرفاً برای همین دنیا آفریده شده است؟ دنیا همهی زندگی اوست؟ آیا این تصور واقعیت هماهنگ است؟
اگر همهی زندگی آدمی در این دنیا باشد، آیا تلاشها، کوششها و فداکاریهای او بیهوده نخواهد بود؟ آیا سختیها و رنجها و در نهایت مرگ، زندگی را به کام او تلخ نخواهد کرد؟ اصلا با این دیدگاه، گذران زندگی با هر وضعیتی، حتی در اوج تلخ، در نهایت پوچ و بیهدف جلوه نخواهد کرد؟
مگر نه اینکه با چنین اعتقادی، آدمی با گذر از هر مرحله از زندگی، احساس میکند که بخشی از زندگیاش را از دست داده است؟ بخشی از موجودیت و هویت خویش را؟ غیر از این است که در این صورت، پیری و ناتوانی ناشی از آن، برای او کمال نابودی و توأم با حسرت و اندوه فراوان خواهد بود؟
اما دین به ما میآموزد که نه دنیا همهی هستی است و نه حیات آدمی محدود به این دنیاست. میآموزد که دنیا تنها قطعهای از پازل زندگی آدمی است و مقدمه و زمینهساز حیات اصیل و پایدار وی. میآموزد که دنیا جایگاهی نیست که برای خود اصالت و دوام داشته باشد و در نتیجه، کمالش در فراهم بودن نعمتها و امکانات معنی شود.
امام علی- درود خدا بر او باد- فرموده است: «دنیا برای غیر خود آفریده شده و برای خودش آفریده نشده است [نهجالبلاغه، حکمت 463].
و نیز فرموده است: «در دنیا حیات یافته، ولی برای آخرت آفریده شدهاید»
[عیون اخبارالرضا، ج1: 298].
معرفت دنیا
پس باید دنیا را شناخت تا بتوان رابطهی درستی با آن برقرار کرد. آنچه که این موضوع را برای ما جدیتر میسازد، پیوستگی این دو زندگی- دنیا و آخرت- است؛ این دو حیات از یکدیگر جدا نیستند. پیامبر- درود خدا بر او باد- در تعبیر جالبی فرمودهاند: «دنیا مزرعه و کشتگاه آخرت است. یعنی اعمال ما چون بذرهایی هستند که در آن کاشته میشوند تا در مرحلهای دیگر به بار بنشینند.
در واقع، ایمان و اعتقاد پاک و درست و مطابق با واقع (و جهانبینی واقع بینانه)، و خلق و خوی پاکیزه، انسانی و منزه از حسادت و مکرها، حقد و کینهها، و غل و غشها، و نیز اعمال صالح که در جهت تکامل فرد و جامعه صورت گیرد، خدمتها، اخلاصها و امثال اینها، سازندهی حیاتی سعادتمندانه و جاوید برای انسان است. و بر عکس، بیایمانیها، بیاعتقادیها، باورهای غلط، خلق و خویهای پلید، و خودخواهیها، خودپرستیها، خودبینیها، ظلمها، ستمها و ریاکاریها، رباخواریها، دروغ، تهمت، خیانت، غیبت، سخن چینی، فتنه انگیزی، امتناع از عبادت و پرستش خالق و امثال اینها، موجب حیات بسیار شقاوت آلود برای انسان در جهان آخرت است.
ارزش نسبی دنیا
در نگاه دینی، به بیارزش بودن دنیا به شکلهای متفاوت اشاره شده است. به عنوان نمونه، تشبیهاتی که در «نهجالبلاغه» در مورد دنیا وجود دارند، به روشنی بر بی ارزش بودن دنیا دلالت دارند؛ تشبیه دنیا به لقمهی نیم خورده (حکمت 456) لاشهی گندیده (حکمت 151)، کوچکتر از پر کاه خشکیده (حکمت 224) و... اما این همهی سخن نیست. مطالعهی جامع سخنان امام علی- درود خدا بر او باد- نشان میدهد که بیارزش بودن دنیا، نسبی است نه مطلق.
یعنی دنیا در مقایسه با نعمتهای آخرت (حکمت 114) و در برابر ارزشهای دینی چون عدالت (خطبهی 224) و در ازای کرامت انسانی (نامهی 31) بیارزش است.
یعنی دنیا ارزش ندارد که به خاطر آن کسی اصول اخلاقی و اجتماعی را از دست بدهد یا به خاطر منافع مادی دروع بگوید، خیانت کند، حقوق کسی را زیر پا بگذارد، پیمان شکنی کند و... به همین دلیل میبینیم که تعابیر دیگری در مورد دنیا در نهجالبلاغه وجود دارند که برعکس، به ارزشمندی دنیا اشاره دارند؛ اینکه دنیا نمازگاه دوستان خدا، مصلای ملائکه، محل نزول وحی الهی و تجارت خانهی دوستان خداست که در آن کسب رحمت کنند [نهجالبلاغه، حکمت 126].
حسین امینی پویا
تنظیم: بخش کودک و نوجوان
*************************************
مطالب مرتبط
