علامه قزوینی

محمد بن عبدالوهاب،ادیب، دانشمند و محقق در سال 1294 ه.ق در تهران دیده به جهان گشود. پدر وی از فضلای عصر خود محسوب می شد و از نویسندگان نامه دانشوران بود. نامه دانشوران دایرة المعارفی است که بدستور اعتضاد السلطنه در شرح احوال علما، مشایخ، فقها، حکما، اطبا، مصنفان و مؤلفان فنون مختلف نگاشته شده است. نامه دانشوران چند نویسنده داشت که یکی از آنها پدر علامه قزوینی بود.

علامه قزوینی مقدمات ادب عرب و تعالیم دینی را نزد پدرش آموخت و آنگاه در محضر سایر استادان و بزرگان حاضر شد. برخی از استادان علامه قزوینی عبارتند از: آیت الله شیخ فضل الله نوری که در ماجرای مشروطه در برابر غربگرایان ایستاد و مشروطه مشروعه را مطرح کرد، آیت الله میرزا حسن آشتیانی، ملا محمد آملی، شیخ علی نوری، ادیب پیشاوری، شیخ هادی نجم آبادی و ...

علامه قزوینی در رشته های مختلف علوم دینی و ادبی و فلسفی به تحصیل پرداخت و در فرهنگ اسلامی، فقه، اصول، کلام، حکمت قدیم و شاخه های مختلف دانش ادبی و عربی به مرتبه بالایی دست یافت.

قزوینی در سال 1322 ه.ق. (حدود دو سال پیش از مشروطه) در حالی که 28 ساله بود، به دعوت برادرش میرزا احمد خان به اروپا سفر کرده و در لندن مستقر شد. وی مدتی را نیز در پاریس گذراند و سپس به آلمان رفت. قزوینی بار دیگر از آلمان به پاریس بازگشت و در آنجا اقامت گزید. قزوینی حدود 35 سال از عمرش را در اروپا گذراند و در این مدت، به نوعی دل از وطن برید. سرانجام در سال 1318 ه.ش. به سبب گسترش جنگ جهانی دوم به تهران بازگشت و ده سال آخر حیاتش را در این شهر سپری کرد.

علامه در طول سالهایی که در اروپا بود به پژوهش و بررسی نسخه های خطی فارسی و عربی در مراکز پژوهشی اروپا مشغول بود. علاوه بر این با محیط ها و مراکز شرق شناسی اروپا آشنا شد و سعی کرد از این مراکز استفاده لازم را ببرد. مراکز شرق شناسی انگلیس، فرانسه، آلمان و ... از جمله مراکزی بود که علامه قزوینی در آنجا تجاربی آموخت. همچنین با مستشرقین غرب آشنایی پیدا کرد و با آنها نشست و برخاست ها و گفتگوهایی داشت.

مستشرقینی که قزوینی با آنها ارتباط برقرار کرد عبارتند از:آمد روز، بون، ادوارد براون، مستر الس، سر اینزن رس، ولادیمیر مینورسکی، بامرکوارت آلمانی، ادوارد زاخائو، موریتزو سباستیان، باربیه دومنار، کلمان هوار، هارشمان، میتووخ و ...

قزوینی در ادب فارسی و عربی، تاریخ و کتاب شناسی تبحر بسیار داشت و بیشتر عمر خود را چه در ایران و چه در اروپا صرف پژوهش در حوزه ادب فارسی و عربی، تاریخ و کتاب شناسی کرد. وسعت اطلاعات و دقت علامه در پژوهش، زبانزد معاصرانش بود. از ویژگی های علامه این بود که هم در دانش سنتی و بومی تبحر داشت و هم با دانش جدید به خوبی آشنایی پیدا کرد و هم این که با روش کار محققان غربی آشنایی داشت و همه این تجارب و آموخته هایش را در خدمت پژوهش قرار داده بود.

آثار پژوهشی علامه قزوینی به شرح زیر است:

تصحیح تذکرة لباب الالباب، تصحیح مرزبان نامه، تصحیح المعجم، تصحیح و شرح چهار مقاله عروضی، تصحیح تاریخ جهانگشای جوینی، ترجمه لوایح جامی به زبان فرانسه، نگارش رساله ای در شرح احوال مسعود سعد سلمان، نگارش دیباچه بر تذکرة الاولیای شیخ عطار نیشابوری، نگارش رساله در شرح احوال شیخ ابوالفتوح رازی، بیست مقاله در موضوعات تاریخی و ادبی و انتقادی، نگارش رساله در شرح احوال ابو سلیمان منطقی سجستانی، رساله ای در تحقیق مؤلف نفثةالمصدور و سرانجام علامه قزوینی در ششم خرداد 1328 ه.ش. در تهران دیده از جهان فرو بست.

برگرفته از : irib.ir

تنظیم : بخش ادبیات تبیان