تبیان، دستیار زندگی
جمع آوری قرآن و پیوستن آیات و سور آن بر عهدة پروردگار بوده و احدی جز ذات مقدسش بر چنین عملی توانا نیست
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

مقام قرآن

معجزه جاویدان (8)

قرآن

ادامه از معجزه جاویدان (7)

... در پایان این بخش جدا از مستندات تاریخی كه لازمه این بحث جهت قبول محققان و پژوهش گران غیر مسلمان است به بزرگ ترین دلیل طرفداری جمع و ترتیب قرآن در زمان خود پیامبر(ص) اشاره می‌كنیم و آن بیان خود قرآن است كه می‌فرماید: ان علینا جمعه و قرانه فاذا قرأناه فاتبع قرانه ثم ان علینا بیانه (آیه 19/ قیامه)

در تفسیر نوین با استناد به نظر لغوی شیخ طبرسی در تفسیر مجمع معنی آیه را چنین بیان نموده كه «همانا بر ما است جمع آوری قرآن و پیوستن اجزاء‌ آن (نظم و ترتیب) پس هر گاه ما آن را منظم و پیوسته گردانیدیم پس تو آن ضم و الحاق را پیروی كن»‌.

بنابراین جمع آوری قرآن و پیوستن آیات و سور آن بر عهده پروردگار بوده و احدی جز ذات مقدسش بر چنین عملی توانا نیست.

حال باید دید كه منظور از جمع آوری قرآن در زمان خلیفه اول و خلیفه سوم كه در تاریخ اشاره به آن شده چه بوده است؟ حوادث دنیای اسلام پس از رحلت پیامبر به گونه‌ای بود كه شاید عامل اصلی چرخش مقام خلافت نیز با تمام وصایا و تأكیدات پیامبر در همین حال و هوا صورت پذیرفت. در چند نقطه از مملكت عربستان و در بین چند قبیله تعدادی خود را پیامبر خدا خوانده بودند و این امر باعث شده بود كه مركز حكومت اسلامی یعنی مدینه متشنج باشد. درهمان سال اول پس از رحلت پیامبر (ص)  جنگ یمامه اتفاق افتاد.

همانگونه كه قبلاً اشاره شد "مسیلمه كذاب"، كه مدتی قبل خود را به عنوان پیامبر خدا و شریك در امر پیامبری با حضرت محمد (ص) معرفی كرده و آیاتی ساختگی نیز به عنوان معجزات خود ارائه كرده بود پس از رحلت پیامبر به دامنه گزاف گویی‌ها و طغیان خویش افزود. بر همین اساس جنگ یمامه دراین ایام رخ داد و سپاه اسلام برای سركوبی مسیلمه و هوادارانش به یمامه لشكركشی كرد. در این جنگ تعدادی از قرّاء‌ قرآن به شهادت رسیدند. هر چند در خیلی از كتب شهادت تعداد زیاد قرّاء در این جنگ را عامل نگرانی خلیفه اول و دستور به جمع آوری و مكتوب كردن قرآن می دانند.
اما آن چه به نظر می‌رسد آنست كه وقتی لشكر اسلام با مسیلمه كذاب روبرو شده است هر دو طرف برای اثبات خود به معجزه پیامبرانشان استناد می‌كرده‌اند. مسلمانان قرآن می‌خواندند و اهل یمامه نیز مزخرفات مسیلمه كذاب را (همانگونه كه به بخشی از آن قبلاً اشاره شد) می‌خواندند. همین امر باعث شده كه در این جنگ كشته شدن قرّاء قرآن یا خوانندگان قرآن در تاریخ برجسته گردد چرا كه حتماً این تعداد درمعركه بیشتر مورد هجوم دشمن واقع شده‌اند. پس از بازگشت لشكر اسلام به مدینه این احتمال می‌رفت كه مسلمانان برخی از مزخرفات مسیلمه كذاب را كه در این بین شنیده بودند برای دیگران نقل كنند و برخی از این جملات به اشتباه در بین تازه مسلمانان غیرعرب به عنوان آیات حفظ گردد. این نگرانی باعث گردید كه  پس از بازگشت از این معركه، ابوبكر دستور مكتوب نمودن قرآن را جهت حفظ رسمی آن در نزد خلیفه اعلام كند. هر چند با درایت منتج شده از منبع وحی كه پیامبر اسلام (ص)داشت و درهمان زمانی كه در بستر مرگ قرار داشتند ، (همان طور كه بیان شد) دستور جمع آوری و مكتوب نمودن قرآن را قبل از هر كار دیگری اعلام كرده بودند و مثل موارد دیگری كه تاریخ اسلام بدان اعتراف داشته تنها علی بن ابیطالب (ع) بود كه دستور نبی اكرم (ص) را بالاترین مصحلت جامعه اسلامی دانست و آن را در همان زمان به اجراء درآورد و به استناد تاریخ همان قرآن جمع شده و مكتوب علی (ع) مورد نسخه برداری مأموران خلیفة اول واقع شد.

مرحله بعدی كه در تاریخ اسلام به عنوان جمع آوری قرآن به آن اشاره شده درزمان خلیفه سوم عثمان می باشد.
آن چه كه درمتون تاریخی بدان توجه شده و قابل دفاع است آن می‌باشد كه در خلافت عثمان به وی خبر دادند كه مسلمانان قرآن را با قرائت های مختلف می‌خوانند و منظور از این اختلاف قرائت همان اختلاف لهجه‌ها بین مناطق مختلف عربستان و ممالك اسلامی بود.البته با توجه به علم إعراب‌گذاری كه در پی رفع نیاز مسلمانان غیر عرب زبان به كار گرفته شده بود‌، اختلاف قرائت ها عامل می‌شد كه در نسخه برداری و استنساخ، مشكلاتی به وجود آید. ضمن آن كه نقل می‌كنند:

«حذیفه بن یمان» كه در جنگ ارمنیه و آذربایجان شركت كرده بود، دید میان مسلمین اختلاف  قرائات و لهجه زیاد شده چون به مدینه برگشت دستگاه خلافت را از این خطر مطلع ساخت. عثمان دستور داد  قرآنی را كه در زمان خلیفه دوم تهیه شده بود و به دستور وی نگهداری می‌شد آورده و تحت نظر تعدادی از قراء‌ نسخه‌هایی از آن بردارند تا اصل سایر نسخه‌ها قرار گیرد، چندین نسخه از روی آن نوشته شد، یكی را در مدینه نگه داشتند و به مكه، شام، كوفه، بصره، یمن و بحرین نیز هر كدام یك نسخه قرآن فرستاده شد. این نسخه ها را «مصحف امام »‌ می‌خواندند كه اصل سایر نسخه ها بود. آن گاه عثمان دستور داد سایر قرآن‌ها را كه به دست مردم در ولایات بود جمع آوری كرده وآن ها را محو نمود.

تاریخ هم چنان كه در اختراع اعراب گذاری خط عربی نقش علی بن ابی طالب (ع) را برجسته نموده است در ارتباط با این نسخه برداری و جلوگیری از اختلاف در قرائت قرآن نیز رأی وی را اثر گذار دانسته است. ابن اثیر در تاریخ كامل خود ضمن حوادث سال 30 هجری آورده است كه:
«هنگامی كه امیرالمؤمنین علی (ع) در زمان خلافت وارد كوفه شد، مردی برخاست و از عثمان انتقاد كرد كه مردم را بریك مصحف وادار كرد. امام (ع) صدا زد: ساكت شو. عثمان در حضور ما و با رأی ما آن كار را كرد واگر به‌ جای عثمان بودم من نیز همان كار را می‌كردم».

ادامه در معجزه جاویدان 9

نوشته: محسن سید اسماعیلی

بخوانید :

انسان 1

عقل و وحی 1

علم و دین 1

دین شناسی 1

اسناد جاویدان 1

کدام دین 1

اسلام و محمد(ص)1


تنظیم : صادقی