از کجا بدانیم خدا از ما راضی‌ست؟

آثار ذكر در سازندگى روحى و اخلاقى - قسمت سوم

اشاره:

ذكر و یاد خدا آثار سازنده روحى و اخلاقى فراوانى دارد كه یاد متقابل خدا از بنده، روشنى دل، آرامش قلب، ترس از(نافرمانى) خدا، بصیرت و شناخت شیطان، بخشش گناهان، و علم و حكمت از جمله آنهاست.

یكى از زیباترین جلوه هاى ارتباط عاشقانه با خدا و اساسى‏ترین راه‏هاى سیر و سلوك، ذكر است؛ یعنى مترنم بودن زبان و قلب انسان به اسمإ حسناى الهى و شاداب نگه داشتن گل روح در زیر باران یاد حق.

ذكر خدا ارتباط معنوى عبد سالك با رب مالك است و این انسان است كه نباید خود را وقف زندگى مادى كند و مقصد را در خود و دنیاى خود محدود سازد، بلكه باید خود را براى سفر پر فراز و نشیب ابدیت آماده و مهیا كند.

ذكر خداوند آثار و ثمرات اعجاب‏آور و با شكوهى دارد كه هریك از آنها در سازندگى روحى و اخلاقى انسان تإثیر به سزایى دارد. عمده‏ترین این آثار و ثمرات به شرح زیر است:

آنچه گذشت:

قسمت اول- آثار ذكر در سازندگى روحى و اخلاقى: 1. یاد خدا نسبت به بنده - 2. روشنى دل - 3. آرامش قلب

قسمت دوم-  آثار ذكر در سازندگى روحى و اخلاقى: 4. خشیت و ترس از خدا - 5. بصیرت یافتن و شناخت شیطان - 6. بخشش گناهان - 7. حكمت و علم

8. باطن بینى

در پرتو تداوم در ذكر خدا مى توان دیده ملكوت بین پیدا كرد و درهاى آسمان معنى را به روى خود گشود: «و فتحت لهم ابواب السمإ...» [1] نور ذكر، باطن امور را بر ما مى گشاید حتى به حقایق آخرت و جهان دیگر مى‏توان آگاهى یافت. حضرت على(علیه السلام) در خطبه اى كه صفات اهل ذكر است صریحا این حقیقت را بیان فرموده است: «گویا دنیا را به پایان رسانده و به آخرت درآمده و مشاهده كننده صحنه آخرت هستند و گویا بر احوال پنهان اهل برزخ در مدت اقامتشان در آنجا آگاهند و قیامت تاى وعده‏هاى خویش را جلو چشم ایشان محقق ساخته و در همان حال كه هنوز در دنیا هستند پرده غیب از جلو چشمشان كنار رفته به طورى كه مى‏بینند آنچه را كه دیگر مردم نمى‏بینند و مى‏شنوند آنچه را كه دیگران قادر به شنیدن آن نیستند». [2]

9. افزایش هدایت

ذكر خدا درجات هدایت را افزایش مى‏دهد. در سوره كهف آمده است: «...و إذكر ربك اذا نسیت و قل عسى ان یهدین ربى لاقرب من هذا رشدا». [3] «پروردگارت را یاد كن و بگو شاید خداهم مرا به چیزى كه به حق و صواب نزدیكتر از این باشد، هدایت كند». در این آیه خداوند به پیامبرش دستورى مى‏دهد تا امت از آن استفاده كنند، مى‏فرماید: اگر خدا را فراموش كردى به یاد خدا باش تا بر هدایت تو افزوده گردد. معلوم مى‏شود هر درجه‏اى از ذكر كه هم سطح خود ایمان و هدایت را در بر دارد، زمینه‏اى است براى درجه بعدى و هدایت بالاتر و ایمان افزونتر. (و إذكر ربك اذا نسیت...)، یعنى اگر آن درجه عالیه را از دست دادى، باز هم به یاد خدا باش و متذكر حق باش تا خداوند رشد بیشتر و بهترى به تو مرحمت كند. [4]

10. عدم از خودبیگانگى

یكى از موجبات عمده ركود و بى‏ثمرى انسان، در افتادن به ورطه خود فراموشى و از خودبیگانگى است. قرآن كریم تنها عامل خودفراموشى را خدافراموشى معرفى مى‏كند كه به وسیله ذكر و یاد خدا مى‏توان از این ورطه هولناك نجات یافت: «و لا تكونوا كالذین نسوا الله فانسیهم انفسهم اولئك هم الفاسقون». [5] «مانند آن افرادى مباشید كه خدا را فراموش كردند پس خداوند هم آنان را از یاد خودشان برد و اینان همان فاسقان هستند».

11. مقبولیت و پذیرش

یكى از نشانه‏هاى اینكه فرد بداند مورد رضایت خدا هست یا نه؟ این است كه فرد ببیند اهل ذكر است یا نه. آنان كه مى‏بینند توفیق ذكر خدا را دارند باید مطمئن باشند كه مقبول خداى تعالى و مورد عنایت او هستند تا وقتى كه خداوند از بنده‏اى خشنود نباشد، اجازه نمى‏دهد نام پاكش بر دهان او جارى شود و مداومت در ذكر داشته باشد. كسانى كه مى‏بینند ذاكر خداى متعال هستند باید اطمینان داشته باشند كه خدا نخست ذاكر آنها بوده است. [6]

آنچه در شماره‌های آتی خواهید خواند:

قسمت چهارم-  آثار ذكر در سازندگى روحى و اخلاقى: 12. كنترل قواى فكرى - 13. زدودن غم و اندوه - 14. نجات از غفلت

تنظیم برای تبیان: گروه دین و اندیشه - حسین عسگری

[1]. نهج البلاغه، خطبه 222، 13.

[2]. همان، خ‏222، 8، 9، 10.

[3]. كهف، 24.

[4]. پاسدار اسلام، ش 137، ص 45.

[5]. حشر، 19.

[6]. مجله تربیت، سال دهم، ش 1، ص 30.