راه های پیشگیری و درمان ناكامی

احساس ناكامی در كودكان ( قسمت ششم )

در قسمت قبل به عناوین توان تحمل افراد، مواضع جبرانی  و  مقدمات درمان  پرداختیم . اینك در ادامه می پردازیم به...

شیوه های درمان :

در طریق درمان ، فنون و شیوه هایی است كه برخی از آنها بدین قرارند:

1-    آموزش و تفهیم :به كودك می توان تفهیم كرد كه ما نمی توانیم به همه ی آنچه كه دلخواه ماست دست پیدا كنیم و یا قادر نیستیم كه همه ی ضوابط را به نفع خود تغییر دهیم . تمام شرایط و عوامل در اختیار ما نیستند و همه آنها تحت كنترل ما در نمی آیند.

همچنین باید به كودك آموزش داد كه چگونه با مشكل مواجه شود، راه حل و برخورد با مسئله را چگونه جستجو كند ، و چگونه  بر ناكامی ها فائق آید ؛ و براین اساس به كودك آمادگی و توانایی آن را داد كه مسئله را حل كند.

2-     حل و رفع عامل :می دانیم بخشی از ناكامی ها بدان خاطر است كه مشكل و مانعی در سر راه زندگی كودك وجود دارد و او قادر به حل و رفع آنها نیست . آنچه كه رعایت آن برای مربی ضرورت دارد  نیاز به همدردی  در كودك است . باید كاری كنیم كه او احساس ناكامی  خود را رفع شده انگارد.

باید مانع را از سرراه او برداریم، هوس او را از سرش بزداییم . اگر از نوازش و محبت احساس كمبود دارد آن را رفع كنیم ، اگر میل و خواهش مشروعی دارد آن را برآوریم و یا قانعش كنیم كه آن برآورده شدنی نیست  یا سعی كنیم او را از شرایط ناكام كننده دور داریم و از این طریق جلوی جنگ و ستیز او را بگیریم و ریشه ی آن را در او بخشكانیم .

3-ایجاد روحیه : از شیوه های مهم مبارزه با ناكامی  این است كه روحیه کودک را قوی كنیم . روح امید را در او زنده سازیم ، به او اعتماد به نفس  بدهیم ، تفهمیش كنیم كه می تواند در كارها موفق شود، قدرت تحمل او را افزایش دهیم ، به وی بیاموزیم كه چگونه می تواند متحمل باشد.

والدین و مربیان می توانند از راه تشویق و خوشبینی مشوق كودك باشند و از این طریق در ذهن  و فكرش تناسب  و ایمنی پدید آورند، در او این آمادگی را ایجاد كنند كه خود به استقبال مشكل  برود و  به فكر و قدرت عالی تر از خود، یعنی خدا، اتكا كند.

4-سپردن مسئولیت  :گاهی از طریق سپردن مسئولیتی به كودك ، آموزش و راه و رسم حل و انجام آن ، تحسین و تأیید آن به هنگامی كه نیكو از عهده آن برآمده است می توان در او شرایطی به وجود آورد كه احساس ناكامی را از یاد ببرد.

باید به كودك مسئولیت داد ، راه كوشش و تلاش آموخت و اگر موفق نشد به هدایت و راهنمایی او پرداخت و كمك های لازم را درباره او معمول داشت تا احساس موفقیت كند و از این بابت بر خود و حالت خود و احساس ناكامی  غلبه كند و ریشه آن را در خود خشك سازد.

5-     معرفی وضع دیگران : در مواردی برای تخفیف دادن حالت ناكامی می توان وضع دیگران را برای او مجسم كرد و تفهیمش نمود كه برخی از افراد گرفتاری های دیگری دارند كه در سطح وسیع تری است . اصولاً ذكر مثال ها و موارد ، خود از عوامل تخفیف دهنده هستند و می توانند در اصلاح ناكامی مؤثر باشند.

این نكته قابل ذكر است كه انسان موجودی مقایسه كننده است و بخشی از احساس درد و رنج او ناشی از این است كه خود را در شرایطی فروتر از دیگران می بیند و اگر از این بابت اطمینانی برای او حاصل شود كه فروتر از دیگران نیست تخفیف می یابد.

6-   جا به جایی هدف :در مواردی می توان برای كودك زمینه جا به جایی هدف پدید آورد تا آنچه را كه برای او مسئله است فراموش كند . كودك چیزی را به عنوان هدف عزیز می یابد و برای از دست رفتن آن ناراحت و نگران است . گاهی می توان كودك را در وضع و شرایط دیگری قرار داد وهدف دیگری را برای او عزیز تعیین كرد.

در كودكان هرقدر كه كم سن تر باشند این عمل امكان پذیرتر است . آنها بسیار زود می توانند خود را با شرایط جدید تطابق دهند و یا خود را با هدف های تازه و جدید هماهنگ سازند. به تعبیر بزرگ مردی ، آنها مصداق لقب "سریع الرضا"ی خداوندند.

7-    تمرین تحمل :در مواردی برای حل و رفع یك ناكامی می توان زمینه و موجبی فراهم آورد كه كودك تمرین ِ تحمل كند و ظرفیت روانی خود را بالاتر ببرد. باید كاری كرد كه او بكوشد تا واقعیت های موجود را بپذیرد و بدانها تن در دهد.

البته این امر برای مواردی است كه توان مبارزه با مشكل و یا حل و رفع مشكل برای كودك موجود نباشد. ولی این نقطه مثبتی برای كودك است كه از درجه تحمل بالاتری برخوردار باشد.

برای تمرین تحمل می توان او را به انجام كار و مسئولیتی وا داشت ، مثلاً او را برای خرید نان به صف نان فرستاد ، در صف اتوبوس او را منتظر نگه داشت ، گاهی برای صرف غذ ا موجباتی پدید آورد كه كمی به تعویق افتد تا او تمرین تحمل كند.

همچنین باید موجباتی فراهم كرد كه طفل جرئت پیدا كند و از مشكل نهراسد ؛ زیرا اصولاً « ترس »  پیچیدگی مسئله را چند برابر می كند و توان پیشرفت را به حداقل می رساند.

8-         درمان پزشكی :باهمه ی پیشرفت هایی كه در زمینه روان درمانی حاصل شده است برخی از روان پزشكان  كه ظاهراً برای ناکامی ریشه عصبی  قائلند و یا آن را ناشی از اختلالات روانی ، درهم ریختگی وضع تعادل و مشكل دستگاه اعصاب می دانند سعی دارند داروهایی آرامش بخش تجویز كنند و از این طریق حالت انعطاف پذیری کودک را بیشتر كنند. البته هرگونه تهیه و مصرف دارو  باید با نظر پزشك متخصص و ذی صلاح باشد.

اقدامات جنبی:

به همراه تلاش های درمانی كه در این زمینه صورت می گیرد ضروری است كوشش های جنبی هم مورد توجه و عمل باشد. ازاین نظر موارد زیر قابل توصیه است :

-   همدردی و همزبانی با كودك، به گونه ای كه احساس كند برای او همدلی هم وجود دارد .

-   گوش دادن به حرف های او به صورتی كه دریابد حرف های قابل شنیدن وجود دارد.

-   تأمین نیازهای اساسی او و درصورت عدم امكان آن ، تفهیم شرایط به زبان كودك .

-   وفور در پذیرش و محبت به گونه ای كه طفل از این جهت  احساس كمبودی نداشته باشد.

-   هدایت و كمك  به كودك برای غلبه برموانع و عرضه ی راه های غلبه بر مشكل.

-   رعایت تناسب در برخورد از نظر عقل و ظرفیت و ادراك.

-    پند و اندرز و استفاده از نصایح اخلاقی برای آرامش و سكون او.

-   پرهیز از اِعمال خشونت برای رهایی و نجات او .

پیشگیری

برای پیشگیری باید سعی كرد كه از پدید آمدن محیط و شرایط ِ ناكامی زا جلوگیری كرد و كاری كرد كه كودك موقعیت و زندگی خود را وضعی عادی احساس كند. البته ما نمی گوییم كودك را باید همه گاه در شرایط موفقیت قرار دهیم . باید به گونه ای باشد كه شكست و  موفقیت  با هم باشد و البته غلبه با موفقیت  باشد نه شكست . ممكن است برای شما این امكان وجود نداشته باشد كه همه ی نیازهای مادی او را برآورید، ولی امكان دارد كه او را از محبت و نوازش ارضاء كنید. شما در سایه ی محبت و نوازش حتی می توانید كودكی را گرسنه بخوابانید بدون این كه احساس رنج كند. لذت پذیرش و محبت  برای كودك كمتر از لذت شیرینی و غذا  نیست.