غرابت زبان

چند ویژگی شعر (4)

قسمت اول ، قسمت دوم ، قسمت سوم

قسمت چهارم( پایانی) :

در بحث گستردگی زبان گفتیم كه گاهی به كار بردن یك مترادف غیر مشهور، می تواند تأثیر القایی بیشتری از كلمه مشهور و رایج بگذارد.

این جا می خواهیم در همین نكته دقیقتر شویم. منظور ما از غرابت، همین است یعنی كاربرد واژگان و یا ساختارهای نحوی ای كه در زبان محاوره و یا حتّی شعرهای رایجی كه به بی خاصیتی رسیده اند، كمتر حضور دارند.

غرابت می تواند وسیله خوبی باشد برای تمایزبخشی به زبان; و آنگاه كه شاعر می خواهد قسمت خاصی از سخنش را برجسته تر سازد، می تواند با انتخاب یك مترادف غریب، جانی تازه به آن بدهد.

احمد شاملو، می توانست در این پاره شعر، كلمات «سربازان» «تمرین» و «كشتن» را به كار برد امّا گویا حس كرده كه این دو مفهوم باید بیش از این مورد توجه مخاطب شعر قرار گیرند، پس «سپاهیان» ، «مشق» و «قتال» را ترجیح داده است:

آن جا كه سپاهیان

مشق قتال می كنند،

گستره چمنی می تواند باشد،

و كودكان

رنگین كمانی

رقصنده و

پُر فریاد.

به روشنی می توان حس كرد عبارت «آن جا كه سربازان/ تمرین كشتن می كنند» نمی توانست همانند آن چه شاعر گفته تأثیرگذار باشد هرچند دارای همان معنی بود.

دو منبع قابل توجه داریم كه با بهره گیری از آنها می‏ توان به زبان غرابت بخشید:

1. باستانگرایی
2. غرابت محیطی زبان

دیگر كارهای زبانی

گذشته از ابزارهای اصلی ای كه برای برجسته ساختن زبان مطرح شد، شگردهای دیگر هم می توان یافت كه هر چند كاربرد عام و گسترده ای ندارند، گاهی می توانند به خوبی كارساز باشند.

دامنه هنرمندیهای زبانی بسیار گسترده است و آن چه هم اكنون در میان گذاشته می شود، فقط بعضی از شگردهای شناخته شده است تا با درك بهتر آنها، بتوانیم در پی كشف ناشناخته ها نیز برآییم.

كارهای زبان شامل:

1. تكرار
2. حذف
3. قرینه سازی
4. جابه جایی اجزای جمله

برگرفته از سایت ادب

تنظیم : بخش ادبیات تبیان