مدرسه ای به نام اینترنت
اشاره
استفاده از اینترنت برای نوجوانان امروزی، تبدیل به یك امر عادی و روزمره‌شده است
نتایج بررسی‌ای كه در جولای 2002 به وسیلهِ گروه اینترنتی "پو "(Pew) و پروژه "زندگی امریكایی" انجام گرفت، نشان می‌دهد كه شصت درصد نوجوانان زیر هجده سال و بیش از 78% كودكان دوازده تا هفده ساله به طور مرتب با اینترنت در ارتباط‌اند .
سهم اینترنت در آموزش
بدیهی است كه به خاطر سهم فراوان این رسانه در فناوری آموزشی، بخش عمدهِ این كار، به استفاده در مدارس اختصاص یابد، اما با توجه به اهمیت فوق‌العادهِ بحث یادشده، تاكنون در مورد مسائلی مانند دیدگاههای نوجوانان در مورد اینترنت برای استفادهِ متولیان بخش آموزش، سیاست‌گذران و والدین تحقیقات مناسبی انجام نگرفته و فقط بخش ناچیزی از موضوع استفاده دانش‌آموزان از اینترنت برای انجام تكالیف مدرسه و... و تأثیرپذیری رفتار و نگرشهای آنها از این رسانه شناخته و آشكارشده است .
به منظور مطالعه و بررسی این موضوع، " مؤسسه تحقیقات امریكا" به وسیلهِ گروه اینترنتی "پو "(Pew) و پروژهِ "زندگی امریكایی" مأمورشده تا مطالعه‌ای كیفی بر نگرشها و رفتارهای كاربران اینترنت، به خصوص دانش‌آموزان مدارس راهنمایی و دبیرستان، در تمامی نقاط كشور انجام دهد .
به همین منظور یك نمونهِ آماری 136 نفره از 36 مدرسهِ مختلف انتخاب‌شد كه از اطلاعات و نظرات یك گروه دویست نفرهِ دیگر، كه از طریق اینترنت و به صورت داوطلبانه، دیدگاههای خود را در اختیار محققین قرار می‌دادند، به تجربیات و نگرشهای اظهارشدهِ گروه اول اضافه شد. پس از جمع‌آوری اطلاعات مورد نیاز و انجام كارهای مطالعاتی و آماری لازم، نتایج جالب و مفیدی به دست آمد كه گوشه‌هایی از آن در این مجموعه بیان‌شده است .
دانش آموزانی كه تواناییهای بیشتری در استفاده از اینترنت دارند برای انجام تكالیف مدرسه و دیگر امور روزمرهِ خود مقدار زیادی به اینترنت امیدوارند و روی آن حساب می‌كنند؛ بدین صورت كه آنها با این روش تكالیف خود را با سرعت بیشتر و با سردرگمی و موانع كمتری انجام می‌دهند و این امكان را پیدا می‌كنند كه از منابع به‌روزتری بهره‌مند شوند و یا حتی ترفندهای جالبی را برای انجام تكالیف محولهِ درسی و فوق برنامهِ درسی خود، با استفاده از این ابزار جدید به كار می‌بندند .
این دانش‌آموزان می‌گویند اینترنت به آنها كمك می‌كند تا وظایف محولهِ مدرسه را به نحوی بهتر و در فرصتی كمتر انجام دهند و بدین صورت زمان بیشتری را، صرف آموختن عمیق مطالبی كنند كه برای آنها از اهمیت زیادتری برخوردار است .
آنها، كاركردهای مختلفی را برای اینترنت، در آموزش و در یاری‌رساندن به دانش‌آموزان در آموزش قائلند. اكثر این دانش‌آموزان، برای جمع‌آوری اطلاعات و مطالب مورد نیاز برای نوشتن مقالات و كامل كردن تكالیف مدرسه، از طریق اینترنت، به جست‌وجو می‌پردازند، و سایتها و منابع اطلاعاتی مناسب را به یكدیگر معرفی می‌كنند، با هم‌كلاسان خود در ارتباط‌اند و با آنها در مورد پروژه‌های درسی و یا امتحانات و تستهای پیش رو به بحث و گفت‌وگو می‌پردازند، با استادان مختلف ارتباط برقرار می‌كنند، در گروههای مطالعاتی اینترنتی شركت كرده و یا حتی واحدهای درسی را به صورت آن‌لاین گرفته و آنها را پاس می‌كنند .
نگرش دانش‌آموزان به اینترنت
نوع نگاهی كه دانش‌آموزان در مورد استفاده از اینترنت و رابطهِ آن با تكالیف مدرسه دارند، به مقدار زیادی با فعالیتهای آنان كه در حقیقت نوجوانی آنها را می‌سازد گره خورده است. با این رویكرد، پنج استفادهِ اصلی آنها از اینترنت بدین ترتیب بیان‌شده است :
1. كتابخانهِ مرجع؛ دانش‌آموزان همان‌گونه كه با كتابخانه‌های سنتی، در ارتباط‌اند، اینترنت را هم به منزلهِ محلی برای یافتن منابع دست اول یا دوم مورد نیاز خود، برای نوشتن مقالات تحقیقی، كنفرانسها و پروژه‌های خود می‌دانند و این شاید معمولی‌ترین استفاده از اینترنت در مدارس باشد كه علاوه بر دانش‌آموزان، معلمان هم از آن بهره می‌برند .
2. اینترنت، یك معلم: دانش‌آموزان اینترنت را راهی برای دست‌یابی به اطلاعاتی در مورد آنچه به آن علاقه دارند و یا آنچه آنها را سردرگم كرده است، می‌شناسند. (البته این نكته را هم نبایستی فراموش كرد كه اینترنت برای گروه دیگری از دانش‌آموزان به وسیله‌ای برای سرقت ادبی و علمی تبدیل‌شده است ).
3. اینترنت به عنوان گروه مطالعاتی مجازی : دانش‌آموزان به اینترنت به عنوان ابزاری برای همكاری و مشاركت با هم‌شاگردیهای خود و برای انجام برنامه‌های درسی، مطالعه و همین طور برای آمادگی آنها در امتحانات و یا به اشتراك گذاشتن و انتقال یادداشتهای كلاسی یا نظرات و دیدگاههای خود نگاه می‌كنند .
4. اینترنت به عنوان معلم راهنما و مشاور مجازی: آنها از اینترنت برای گرفتن راهنماییهایی برای انتخابها كه به نحوی با مدرسه، تحصیلات دانشگاهی و یا آیندهِ شغلی‌شان در ارتباط است یاری می‌جویند .
5. اینترنت به عنوان دفترچهِ یادداشت و كیف مدرسه، همان‌گونه كه قبلاً، دانش‌آموزان از دفتر، كیف و یا كمد به خصوص خودشان در مدرسه برای نگهداری اطلاعات یا وسایل پركاربردشان بهره می‌بردند، امروزه برای ذخیره و نگهداری از اطلاعات مهم مرتبط با مطالب درسی خود یا به عنوان راهی برای انتقال كتب و یادداشتهای خود از محلی به محل دیگر، از اینترنت استفاده می‌كنند .
اینترنت بماند برای خارج از مدرسه !
بسیاری از مدارس و معلمان هنوز راههای نوین دسترسی دانش‌آموزان به اطلاعات و ارتباطات را به وسیلهِ اینترنت در نیافته‌اند. دانش‌آموزان شركت‌كننده در نظرخواهی می‌گویند كه تفاوت زیادی بین چگونگی استفادهِ آنان از اینترنت در خانه و نوع استفاده آنها در مدرسه و زیر نظر معلم یا مربی وجود دارد و تقریباً، اكثر استفادهِ آموزشی از اینترنت خارج از روزهای مدرسه، بیرون از ساختمان مدرسه و خارج از نظارت استادان اتفاق می‌افتد. در مطالعه و بررسی ما، دانش‌آموزان موارد زیر را به عنوان علل بروز چنین موضوعی برشمردند :
1. طراحی صدای تون؛ برای مشخص‌شدن اتصال دانش‌آموزان به اینترنت به وسیلهِ مسئولان مدرسه، سیاست انتخابی مسئولان مدارس مختلف و عوامل دیگر باعث‌شده مراتب مختلفی هم برای استفاده از اینترنت، پیش‌نیازهای مختلف (بعضی مدارس دروسی را در مورد اصول و مبانی رایانه و مهارتهای جست‌وجو در اینترنت به عنوان دروس پیش‌نیاز تعیین كرده‌اند و بعضی دیگر نه !) و محدودیتهای مختلف در نوع استفاده از اینترنت به وجود آید .
2. در بسیاری از مدارسی كه دارای امكانات مناسب اتصال به اینترنت هستند، اختلاف زیادی در سیاستهای معلمان، در مورد استفاده دانش‌آموزان از رایانه در كلاس برای فعالیتهای كلاسی، به چشم می‌خورد. در مدارس خصوصی، این معلمان هستند كه تعیین می‌كنند كه آیا نوع تكالیف دانش‌آموزان امكان اجازهِ استفاده از اینترنت را دارد یا نه. به بیان دیگر می‌توان گفت: دانش‌آموزان با دو حالت ارتباط با اینترنت در مدارس مواجه‌اند :
1. ارتباط سازماندهی‌شده و مناسب . 2. ارتباط نامناسب طراحی‌نشده و متأسفانه حجم عمدهِ استفاده آنها از اینترنت از نوع دوم است. آنها در حالی كه از كیفیت پایین ارتباطشان با اینترنت شكایت داشتند خواستار آن بودند كه نوع و كیفیت این اتصال بهبود یابد. آنها معتقدند در این صورت نوع نگرش آنها، نسبت به آموزش و مدرسه، به مقدار قابل توجهی ارتقا پیدا می‌كند .
3. دانش‌آموزان می‌گویند هنگام استفاده از اینترنت در مدارس، با موانع متعددی مواجه می‌شوند كه تعدد این موارد، آنها را از استفاده بیشتر یا خلاقانه و ابتكاری از اینترنت ناامید می‌كند .
4. دانش‌آموزان خاطرنشان می‌كنند كه بزرگ‌ترین مانع استفاده از اینترنت در مدارس، كیفیت دسترسی به اینترنت است. بسیاری از مدارس، این استفاده را به زمانهای خاصی از روز یا مكانهای مشخصی از ساختمان مدرسه (خصوصاً كارگاه رایانه) محدود می‌كنند. در ضمن مدارس حق كاملاً طبیعی خود می‌دانند كه محدودیتهای اجتماعی و فناوری بیشتری را، مانند به كارگیری سیستم نظارتی شبكه‌ای و یا استفاده از مربیان مخصوص بر سر راه استفاده آنها از اینترنت قرار دهند. با وجود آنكه بسیاری از دانش‌آموزان، ضرورت و نیاز استفاده از قراردادن فلیترهایی برای محدود كردن دست‌یابی به سایتهای نامناسب و موارد غیراخلاقی را قبول دارند، در مقابل از آن دسته از فیلترهایی كه استفادهِ قانونی آنها از بعضی سایتها را هم ناممكن می‌سازد، نیز شكایت می‌كنند. اغلب دانش‌آموزان مورد بررسی، بر این اعتقادند كه قراردادن این فیلترها باعث قطع دسترسی آنها به اطلاعاتی مهم‌شده و عده‌ای دیگر به خاطر وجود این فیلترها از دست‌یابی به اطلاعات مورد نظر در اینترنت مأیوس‌شده‌اند .
در ادامهِ این تحقیقات آمده است كه: تعداد زیادی از دانش‌آموزان گفته‌اند معلمان آنها از طراحی و تعیین تكالیف خانه‌ای كه نیاز به استفاده از اینترنت دارد، اجتناب می‌كنند. اغلب این دانش‌آموزان علت این موضوع را احساس معلمان از ناعادلانه‌بودن چنین تكالیفی می‌دانند .
با توجه به این حقیقت كه اینترنت به صورت گسترده و فزاینده به درون زندگی دانش‌آموزان، چه در زمان حضور در مدرسه و چه در خانه واردشده، و با توجه به گفت‌وگوهای فراوان موجود در مورد استفاده از اینترنت در مدارس، نگرانیها، پیشنهادات و نظرهای دانش‌آموزان می‌تواند مطالب مهم و شاید مورد غفلت واقع‌شده‌ای را آشكار كند .
به گوشه‌هایی از آنچه كه شنیدیم، توجه كنید : دانش‌آموزان، خواهان هماهنگی بهتر كاركرد آموزشی اینترنت در خانه و مدرسه هستند و كلید موفقیت كاربرد صحیح اینترنت در آموزش را اجرای دقیق همین عامل می‌دانند .
این دانش‌آموزان بر افزایش قابل‌توجه كیفیت دسترسی به اینترنت در مدارس تأكید می‌كنند .
آنها معتقدند كه استفاده از متخصصان رایانه و اینترنت به‌عنوان دستیار معلمین، نقش تعیین‌كننده‌ای در به‌كارگیری صحیح، منظم و یك‌پارچهِ اینترنت در تمام طول تحصیلات خواهد داشت .
در ادامه، خاطرنشان كردند كه مدارس بایستی برنامه‌هایی مانند مهارتهای كار با رایانه و اینترنت را به‌عنوان اولویتهای آموزشی خود طراحی و اجرا كنند .
این دانش‌آموزان كه بر تلاشهایی مستمر و مداوم برای اطمینان از كیفیت مطلوب و بالای دسترسی به اطلاعات، بدون محدودیتهای غیرضروری تأكید كردند تا از این طریق بتوانند به‌راحتی تكالیف محولهِ خود را با دقت و بدون مشكل انجام دهند .
البته این مطلب را هم نبایستی از ذهن دور داشت كه: استفاده دانش‌آموزان از اینترنت در خلا اتفاق نمی‌افتد. نوع تجربیات، منطقه و محلهِ سكونت، مدارس، معلمان و والدین آنها به میزان خیلی زیاد بر نوع و مقدار و تناسب استفادهِ آنها از اینترنت در مدارس تأثیرگذار است. تعداد زیادی از دانش‌آموزان می‌گویند به‌خاطر استفاده از اینترنت در خارج از مدرسه و مقدار اتكایشان به اینترنت، در انجام امور روزمره در حال تغییرند. دانش‌آموزان امروزی، به یك مدرسه می‌روند در حالی‌كه انتظارات، تواناییها و منابع مطالعات مختلفی دارند .
می‌توان در مورد مشكلات نوجوانان در رویارویی با استفاده مناسب از اینترنت این‌گونه گفت: دانش‌آموزان به‌خاطر محدودیتهای مختلف پیش رو، ناراضی و به مقدار زیادی ناامید می‌شوند. آنها نمی‌توانند درك كنند و به خودشان بقبولانند كه تكالیف مدرسه را بدون دسترسی به اینترنت انجام دهند و در ضمن به آنها فرصتهایی مناسب و مورد نیاز داده نمی‌شود تا از مزایای استفاده از اینترنت، در مدارس بهره‌مند شوند. به همین خاطر بسیاری از آنها معتقدند كه شاید مجبور شوند برای فشارآوردن به مدارس خود به‌منظور منطبق‌شدن با نیازهای آنها دست به اعتراض بزنند. در تحلیل آخر، باید گفت: مدارس چاره‌ای ندارند جز آنكه با نگاهی دقیق‌تر مسئلهِ نوجوانان و اینترنت را مورد بررسی قرار دهند و بد نیست كه به این جملهِ نسكاء (نویسندهِ لاتین)، كه الان نیز به همان اندازه‌ای كه دوهزار سال پیش درست نشان می‌داد، بار دیگر توجه كرد: "سرنوشت آنهایی را كه با میل و اراده، مسیر تقدیر را می‌پیمایند، هدایت می‌كند و آنها را كه در طی این مسیر سرسختی نشان می‌دهند، به‌زور به دنبال خود می‌كشد ".
