موذن زاده و یادگاری که جاودانه شد
زندگی صحنه ی یكتای هنرمندی ماست
هركسی نغمه خود خواند و از صحنه رود
صحنه پیوسته بجاست
خرم آن نغمه كه مردم بسپارند به یاد
در هنر موسیقی، ذوق ایرانی همیشه بهترینها را نشانه رفته است.
بیش از نیم قرن است که گوش مردمان ایران زمین، به نوایی گرم و گیرا و به غایت روح بخش، آشنا و دمساز است.
نوایی دلکش که براستی زینت مأذنه های مساجد ایران است؛ سرود عرشی اذان که از حلقوم روزه دار حاج رحیم موذن زاده اردبیلی تراوید و سطر برجسته دفتر جاودانه های تاریخ را نگاشت.
این رویداد هنری منحصر به فرد، به سال 1334شمسی، در میدان ارگ(پانزده خرداد اکنون)و در استودیوی شماره 6رادیو آفرینش یافت و از این نقطه عالمگیر شد.
پیش از او نیز، حاج کریم موذن، پدر استاد رحیم موذن زاده، که تا دهه 20 در منطقه اردبیل در وعظ و اذان‌گویی سرآمد بود، به واسطه اذانی که نخستین بار در این سالها در رادیو سر داده بود، نزد مردمان این خطه شهرتی به سزا و نامی آشنا داشت؛ خلف صالحش، حاج رحیم، اما شهرت خاندان پدر را در آفاق گردون دو چندان گرداند.
در این خاندان، سنت حسنه اذان سرایی که با طبعی نیکو درآمیخته، میراثی گرانبهاست که بیش از 150سال دیرینگی دارد و شاید از همین روست که گویند‌گان رادیو همواره از نام موذن زاده برای معرفی او استفاده کرده‌اند با اینکه نام خانوادگی ایشان در شناسنامه، موذن است.
در روزگاری که حاج کریم می زیست، به هنگام دریافت شناسنامه و به اصطلاح آن روز سجلد، پیشه و حرفه افراد را نام خانوادگی آنها می نهادند و چه اندکند خاندانهایی که نشانشان اینگونه حاکی ازمسمّی و گویای احوالشان باشد.
به جز آقا رحیم، فرزند ارشد شیخ عبدالکریم، سلیم ،داوود و نعیم (که در 25 سالگی رخت از این عالم برچید) نیز به خوش صدایی در اذان شهرت یافته اند.
ودود که فرزند نسل سوم این خانواده است می‌گوید:
«پدر‌بزرگم شیخ كریم، موذن، مداح و تعزیه‌خوان بود اما موسیقی ایرانی را به خوبی می‌شناخت. آن دوره بیشتر مداحان و تعزیه‌‌خوان‌ها به خصوص آذری‌ها، موسیقی دستگاهی را می‌شناختند. مكتب‌خانه‌هایی بود كه مداحان آنجا دوره می‌دیدند، البته نه به اندازه یك موسیقی‌دان بلكه تا اندازه‌ای كه موسیقی اصیل و دستگاه‌های معروف آن را بشناسند و بتوانند اجرا كنند. شیخ كریم در جوانی اذان را بر اساس آواز بیات ترك می‌خواند. اذانی كه شیخ كریم موذن‌زاده در مسجد امام بازار تهران اجرا كرد، آنقدر مورد توجه قرار می‌گرفت كه رادیو آن را ضبط كرد. این اذان به گفته خانواده شیخ كریم اولین اذانی است كه از رادیو پخش شده است. ودود موذن‌زاده ماجرای ضبط رادیویی اذان را اینگونه تعریف می‌كند: پدرم می‌گوید سال هزار و سیصد و بیست و دو این اذان ضبط و از رادیو پخش شد تا سال سی و هفت هم پخش می‌شد. اما از آن به بعد، اذان پسر بزرگ شیخ كریم یعنی رحیم موذن‌زاده پخش شد. او پس از پدر در مسجد امام اذان می‌گفت. بعد هم در حوزه علمیه قم درس خواند و منبر‌خوان مسجد امام شد.
سالها آنجا منبر می‌گفت و بعد از منبر‌ها به مناسبت‌هایی می‌خواند. قبل از این‌كه شیخ كریم اذانی را در موسیقی ایرانی آواز بیات ترك بخواند، تمام اذان‌ها عربی بود. او كار دشواری را به سر‌انجام رساند چرا كه گنجاندن اذان در دستگاه‌های ایرانی، كار آسانی نیست. بعد از او هم تلاش‌های زیادی برای خواندن اذان‌های مشابه شد، اما هیچ‌كدام با موفقیت همراه نبود. اذان موذن‌زاده‌ها تنها اذان در دستگاه‌های موسیقی ایرانی است. خود من هم هفت سال پیش در مسابقه‌ای به كمك دوستانی كه همه صاحب‌نظر موسیقی بودند، می خواستم در این اذان تغییر بدهم، اما هیچ كاری نتوانستم بكنم. انگار این اذان یك معجزه بود.»
برادر دیگر، سلیم موذن زاده، که حنجره خود و اجدادش را وقف خاندان وحی می داند، خاطره اذان پدر را چنین به یاد دارد:
«پدرم درسال 1321 هجری شمسی به قصد زیارت بارگاه ملكوتی امام هشتم (ع) عازم مشهد مقدس می‌شود و شبی را درمنزل یكی ازدوستان درشهر تهران اطراق می‌كند از آنجایی كه همیشه و در همه وقت عشق موذنی داشت صبح برپشت بام منزل دوست خود درخیابان عین الدوله صدای ملكوتی اذان را سر می‌دهد.
امام جماعت وقت مسجد سلطانی امام تهران صدای او را از دور می‌شنود و پیش ازظهر سراغ او را از تمام خانه‌های این خیابان می‌گیرد به او می‌گویند كه شیخی از اردبیل آمده و میهمان خانه حاج مطلب بلوری است.
با درخواست امام جماعت ظهر همان روز شیخ عبدالكریم درپشت میكروفون مسجد امام قرارگرفته و ندای توحیدی اشهدان لااله الاالله را بگوش همگان می‌رساند.
او پس از بازگشت از زیارت مشهد مقدس در تهران ماندگار شده و موذن رسمی مسجد امام می‌شود و ازاوایل سال 1322 شمسی تا سال 1329 كه دارفانی را وداع گفت، اذان با صدای وی هرروز ظهرو مغرب از رادیو ایران در میدان ارك تهران پخش می‌شد.»(به نقل از ایرنا)
شیخ عبدالکریم چشم از دنیا فرو می بندد و فرزندان پدر همگی راه پدر را با جدیت تمام می پیمایند. با اینکه همه از صدایی خوش بهره ای وافر داشتند اما در میان آنها صدای مرحوم حاج رحیم تک افتاده است.
او خود چنانکه در مصاحبه اش با ایسنا اظهار داشته است، این تک صدایی را وامدا یک صدایی با خدا و رمز جاودانگی آنرا اکسیر اخلاص می داند.
نوشته‌ی شکوری: گروه دین و اندیشه تبیان
