«نازک الملائکه»

نازك صادق الملائكه یكی از پیش‌گامان شعر نوی عرب است، متولد ١٩٢٣ در بغداد. مادرش سلمی عبدالرزاق  كه شاعر بود، اشعارش را در مجلات ادبی با نام «ام نزار الملائكه» منتشر می‌كرد. اما پدرش آثار زیادی از خود به جا گذاشت كه دایرة‌المعارف «الناس» در بیست جلد از مهم‌ترین آن‌هاست. نازك تحصیلات ابتدایی و متوسطه‌ی خود را در بغداد به سال ١٩٣٩ به پایان رساند. عمده‌ی علائق او در این دوران زبان عربی، انگلیسی، تاریخ، موسیقی، ستاره‌شناسی، شیمی و ژنتیك بود.

پس از پایان دوره‌ی متوسطه در سال ١٩٤٠ وارد دانشگاه تربیت معلم بغداد شد و در سال ١٩٤٤ با مدرك لیسانس ادبیات عرب از آن‌جا فارغ التحصیل شد. سپس به موسیقی روی آورد و در ١٩٥٧ تحصیلات خود را در رشته‌ی موسیقی در دانشكده‌ی هنرهای زیبای بغداد به پایان رساند. پس از آن نازك برای آموختن انگلیسی به آمریكا رفت، در دانشگاه وسكنسن پذیرفته شد و در سال ١٩٥٩ كارشناسی ارشد خود را در رشته‌ی ادبیات تطبیقی از همان دانشگاه اخذ كرد.

نازك با دریافت دعوتنامه‌ای از دانشگاه بغداد برای تدریس، به عراق بازگشت و در ١٩٦٤ برای تدریس در دانشگاه بصره دعوت شد و مدتی نیز در دانشگاه كویت به تدریس پرداخت.

اوضاع ناآرام سیاسی عراق، نازك را ناچار از اقامتی یك‌ساله در بیروت كرد. او پس از بازگشت از بیروت با دكتر عبدالهادی محبوبه‌ی هم‌كار تازه‌اش در گروه ادبیات عرب آشنا شد و در ١٩٦١ با او ازدواج كرد. حاصل این ازدواج یك فرزند پسر با نام براق عبدالهادی محبوبه است.

نازك از سال ١٩٩٠ در پی جنگ خلیج فارس به قاهره مهاجرت كرد و در بیستم ژوئن ٢٠٠٧ در همان‌جا چشم از جهان فرو بست.

آثار نازك :

1. عاشقة اللیل ١٩٤٧ (نخستین شعر نازك كه در بغداد منتشر شد)
2. شظایا الرماد ١٩٤٩ (ذرات غبار)
3. قرارة الموجة ١٩٥٧ (ژرفای موج)
4. شجرة القمر ١٩٦٨ (درخت ماه)
5. و یغیر الوانه البحر ١٩٧٠ (دریا رنگ‌های‌اش را تغییر می‌دهد)
6. ماساة الحیاة و اغنیة للانسان ١٩٧٧ (مصایب حیات و مرثیه‌ای برای انسان)
7. الصلوة و الثوره ١٩٧۸ (نماز و انقلاب)
8. مجموعه داستان‌هایی كه در سال ١٩٧٠ در قاهره با عنوان "الشمس التی وراء القمة" (خورشید پشت قله‌ی كوه) نشر داده است.
9. قضایا الشعر الحدیث ١٩٦٢
10. التجزیئیة فی المجتمع العربی ١٩٧٤ كه پژوهشی در علم جامعه‌شناسی است
11. سایكولوجیة الشعر ١٩٩٢
12. الصومعة و الشرفة الحمراء

نازك در اولین مجموعه‌ی شعرش كاملا ً رومانتیست است. سپس با عطف توجه به اوضاع اجتماعی و پرداختن به مسأله‌ی زن در جامعه، گرایشی متفاوت می‌یابد. مشهورترین قصیده‌ی او «الكولیرا» در ١٩٤٧ درباره‌ی شیوع بیماری و با در مصر سروده شده است.

با وجود آن كه نازك در سال‌های پایانی ِ عمرش به علت بیماری از محافل ادبی فاصله گرفته بود، هنوز تأثیر او در عرصه‌ی شعر كاملا ً مشهود بود. در ١٩٩٦ جایزه‌ی «بابطین»مصر به او تعلق گرفت. نیز، خانه‌ی اپرای مصر در ٢٦ مایو/ایار ١٩٩٩، مراسم بزرگ‌داشت نازك را به مناسبت گذشت نیم قرن از آغاز شعر آزاد در سرزمین‌های عربی برگزار كرد كه او به دلیل بیماری نتوانست در آن شركت كند. در این مراسم شاعران و ناقدان بزرگ ادب عرب و هم‌چنین همسر او، دكتر عبدالهادی محبوبة شركت داشتند.

مترجم :ادریس عبدالله‌زاده

تنظیم برای تبیان : زهره سمیعی