تبیان، دستیار زندگی
همان گونه كه فرزندان ، راست گویى ، وفاى به عهد ، خوش برخوردى ، آداب معاشرت ، پابندى به آداب مذهبى ، صرفه جویى ، ساده زیستى و سخاوت و حتى رعایت نظافت را از والدین مى آموزند ، نظم و انضباط و داشتن برنامه ی درست را نیز از آنان مى آموزند.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

شلختگی  هم آموختنی است

آموزش نظم و انظباط در فرزندان

نظم

ملكه هاى رفتارى و اخلاقى بسیارى از فرزندان ، در محیط خانه و از گذر شیوه هاى رفتارى و اخلاقى پدر و مادر شكل مى گیرند.

همان گونه كه فرزندان ، راست گویى ، وفاى به عهد ، خوش برخوردى ، آداب معاشرت ، پابندى به آداب مذهبى ، صرفه جویى ، ساده زیستى و سخاوت و حتى رعایت نظافت را از والدین مى آموزند ، نظم و انضباط و داشتن برنامه ی درست را نیز از آنان مى آموزند.

ساعت ورود و خروج پدر از خانه ، ساعت هاى خواب و مطالعه ، ایام گردش و دید و بازدید والدین ، مهم ترین و موثرترین ابزار تربیت و پرورش روح انضباط و برنامه ریزى در فرزندان است .

آگاهى 

كسى كه از اثر شگرف نظم در موفقیت انسان هاى بزرگ آگاه است و از پیامدهاى زیان بار بى نظمى خبر دارد ، این شناخت ، در وجودش ، نیرویى پدید مى آورد كه او را به سوى نظم سوق مى دهد. در این جا برخى از پیامدهاى زیان بار بى نظمى را یاد آور مى شویم :

- بى نظمى در اعمال انسان ، تاثیرى زیان بار دارد و جریان طبیعى فعالیت انسان را مختل مى سازد. انسان نامنظم ، نمى تواند از توانایى هاى فردى خود بهره برد.

- بى نظمى ، موجب اتلاف وقت و از دست رفتن عمر آدمى است .

- بى نظمى ، سبب ركود تحصیلى و باز ماندن از اداى وظایف اجتماعى است .

- تاثیر زیان بار در شخصیت افراد ، از عوارض دیگر بى نظمى است . شخص نامنظم از روش خودخواهانه و اعمال نظر شخصى متاثر از هوا و هوس پیروى مى كند و این ، سبب ضعف و زبونى نفس و سستى اراده اوست . (1)

نشست و برخاست با افراد منظم 

دوستان و معاشران منظم ، تاثیرى بس بزرگ در به وجود آمدن نظم در زندگى انسان دارند ، زیرا صلاح و فساد دوست ، در سینه دوست نفوذ مى كند و او را تحت تاثیر قرار مى دهد. حضرت على (ع ) در نامه اى به حارث حمدانى مى فرماید:

ایاك و مصاحبة الفساق ، فان الشر بالشر ملحق ؛ (2)

بر حذر باش از معاشرت با بدكرداران ، زیرا؛ بد به بد پیوندد.

همان گونه كه معاشرت با افراد بدكردار ، تاثیرى زیان بار بر آدمى مى نهد ، معاشرت با افراد نیك كردار، تاثیر سازنده دارد. معاشرت و رفاقت با افراد منظم ، انسان را به سوى نظم حركت مى دهد.

نمونه هاى آرمانى 

نقش نمونه هاى آرمانى در زندگانى آدمى ، توجه برانگیز و در خور اهمیت است . قرآن كریم از حضرت ابراهیم (ع ) و پیامبر اكرم (ص ) به عنوان دو اسوه ، یا نمونه آرمانى یاد كرده است . كار اسوگان براى دیگران ، سر مشق دادن است . در محیط خانه ، پدر و مادر براى فرزندان چنین نقشى دارند. والدین از همان روزهاى نخست باید امور مربوط به كودك را به ضابطه در آورند؛ یعنى طفل را به موقع شیر دهند، به موقع بخوابانند، به موقع بیدار كنند. در آموزش راه رفتن و سخن گفتن و غیره  باید مراقب باشند.

بهترین دوره پرورش انضباطى كودكان ، همان دوران سه و چهار سال آغاز زندگى است . (3)

روش ایجاد انضباط در فرزندان 

1. تبیین و تحلیل مسائل و آگاه ساختن فرزندان ، براى پدید آمدن انضباط در وجود آنان ، لازم است . همچنین پیامدهاى زیان بار بى انضباطى باید براى آنان تشریح شود تا به این گوهر گران بها دست یابند و كاخ زندگى خود را بر این پایه استوار، بنا كنند. از همین رو است كه كارشناسان علوم تربیتى ، برخى عوامل سرپیچى و نافرمانى فرزندان را چنین بیان مى كنند:

الف ) نا آگاهى از فواید فرمان برى

ب ) صدور فرمان بدون هیچ توضیحى درباره آن

ج ) سختى انجام دادن فرمان بیش از گنجایش جسمى و عقلى كودك

د) نا آگاهى والدین از روش درست فرمان دادن

از این رو است كه در فرهنگ اسلامى ، پدر و مادر را بر فرزند حقوقى است و نیز فرزند را بر پدر و مادر، از مهم ترین وظایف پدر و مادر، تربیت درست فرزندان است . حضرت على (ع ) مى فرماید:

مانحل والد ولدا نحلا افضل من ادب حسن ؛ (4)

هیچ پدرى به فرزندش هدیه اى برتر از ادب و تربیت پسندیده نبخشیده است.

والدین ، افزون بر آن كه باید به كودك شناخت و آگاهى دهند و با استدلال ، او را به سوى نظم و انضباط راهنمایی نمایند ، در ارایه رفتار درست و مقررات ، خود باید بهترین نمونه براى او باشند.

نكته اى كه لازم است والدین در نظر بگیرند ، توانایى جسمى و عقلى فرزند است و این كه فرمان ها نباید از طاقت او بیش تر باشد. از رسول خدا (ص ) نقل است كه فرمود:

رحم الله عبدا اعان ولده على بره بالاحسان الیه و التالف له و تعلیمه و تادیبه ؛ (5)

رحمت خدا بر بنده اى كه با احسان و محبت ورزیدن به فرزندش و با تعلیم و تربیت كردن ، او را بر انجام دادن نیكى و خیر یارى كند.

پرسیدند: چگونه فرزند خود را با نیكى یارى دهد؟ فرمود:

یقبل میسوره و یتجاوز عن معسوره و لا یرهقه و لا یخرق به ؛ (6)

آن چه را كودك به اندازه توان خود انجام داده است ، بپذیرد و كار طاقت فرسا از او نخواهد و او را به گناه و سركشى ، وا ندارد و به او پرده درى نكند پس او كارهاى احمقانه نكند.

براى این كه بتوانید فرزند را وا دارید كه به نظم و انضباط ارج نهد ، به دستورهاى زیر توجه كنید:

1. مقررات را چنان برقرار كنید كه احترام شما و كودكتان ، هر دو ، محفوظ ماند.

2. مقررات یا محدودیتى كه برقرار مى كنید ، نباید از روى هوس یا سلیقه شخصى باشد ، بلكه باید بر اصول تربیتى و سازنده شخصیت كودك مبتنى باشد.

مقررات یا محدودیتى كه برقرار مى كنید ، نباید از روى هوس یا سلیقه شخصى باشد ، بلكه باید بر اصول تربیتى و سازنده شخصیت كودك مبتنى باشد.

3. باید كودك را در رعایت قوانین ، چه از لحاظ عاطفى و چه از لحاظ احساسى و رفتارى ، یارى كنید.

4. مقررات باید ساده و براى كودك ، فهمیدنى باشد.

5. در برقرارى نظم و تعیین قوانین انضباطى ، حتما باید مراحل رشد كودك ، توانایى هاى جسمانى و روانى و نیازهاى او را در نظر بگیرید. كودك ، به بازى و جست و خیز، نیاز دارد. هیچ گاه آن چه را براى طبیعت كودك روا است ، ناروا نشمرید.

6. در اجراى انضباط ، همیشه باید علاقه و محبت خود را به كودك نشان دهید و او را از محبت سیراب كنید. انضباط و محدودیتى كه تعیین كرده اید ، نباید میان شما و كودكتان رنجشى پدید آورد. باید با پاداش و محبت ، او را به اجراى قوانین وادارید. (7)

یادآورى مى شود كه نظم و تربیت را باید از همان آغاز زندگى ، یعنى از سه یا چهار سالگى به كودكان آموخت ، زیرا كودك ، بیش تر عادت هایش را در این سنین كسب مى كند و شخصیتش را شكل مى دهد. در این دوران ، انضباط براى كودك بسیار ضرورى است ؛ زیرا او در آغاز زندگى است و نظم و تربیت سبب آرامش اعصاب و روانش مى شود و شخصیتش را كامل مى سازد. (8)

پی نوشت ها :

1) جزوه اهمیت نظم و تدبیر در اسلام ،ص 20

2) نهج البلاغه فیض الاسلامى نامه 69،ص 1070

3) جزوه اهمیت نظم و تدبیر در اسلام ،ص 18

4) مستدرك الوسائل ؛ ج 15،ص 165

5) همان ، ج 15،ص 169

6) الحدیث روایات تربیتى اهل بیت ، ج 2،ص 351

7) زهرا معتمدى ، همان ،ص 25 و 26

8) همان ،ص 21

منبع : برگرفته از كتاب " نظم و انضباط " - مؤ لف : مركز پژوهش هاى اسلامى صدا و سیما گروه معارف

با تلخیص

تنظیم برای تبیان :داوودی

مقالات مرتبط :

اصولی برای تربیت موثر

تا چه حد سخت گیر باشیم

روش های جادویی برای حرف شنوی

مسئولش کنید تا بزرگ شود

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.