تیک های عصبی
تیك، یكی از شایع ترین مشكلات روانی است كه به گفته كارشناسان دلایل شیوع آن چندان مشخص نیست، ولی تخمین زده می شود بین 5 تا 25 درصد كودكان در سنین مدرسه نیز نوعی از اختلال تیك را تجربه می كنند.
تیك ها حركات غیرطبیعی ناگهانی، مكرر، سریع و هماهنگی هستند كه معمولا به راحتی قابل تقلید هستند.
حركات به صورتی مشابه مكررا رخ می دهند و بیمار قادر است به صورتی ارادی برای مدتی كوتاه آن ها را مهار كند، اما این امر ممكن است سبب اضطراب بیمار شود.
تیك ها در نتیجه فشار روانی تشدید می شوند و حین فعالیت های ارادی و تمركز فكری كاهش یافته و در خواب از بین می روند.
دكتر علیرضا پیرخائفی، روان‌شناس و عضو هیئت علمی دانشگاه، تیك ها را فعالیت های حركتی - صوتی می داند كه به صورت ناگهانی اتفاق می افتند و در آن، فرد توان مقاومت خود را از دست داده و ظاهرا مقابله با آن هیچ فایده‌ای نخواهد داشت.
وی، پریدن گوشه چشم، پرش در ناحیه گردن و حركات اضافه در شانه را از تیك های حركتی می داند و در خصوص تیك های صوتی ابراز می كند، در این گونه تیك ها علاوه بر تكان های عضلات، سیستم صوتی نیز(مانند صاف كردن گلو، خرخر كردن و بالا كشیدن بینی و …) درگیر می شود.
تیك هایی كه به تازگی آغاز شده‌اند، اغلب نیاز به درمان ندارند.
توصیه مناسب به والدین و اطرافیان كودك مبتلا به تیك این است كه توجهی به تیك ها نداشته باشند، زیرا تمركز روی تیك، باعث تشدید آن می شود.
اكثر تیك هایی كه تازه آغاز شده‌اند، مسیر محدود و گذرایی دارند و به سمت اختلال جدی تری پیش نمی روند و حداكثر طی دوره‌های استرس آور عود می كنند. معدودی از تیك ها بیشتر از یك سال طول می كشند.
تیك در آقایان سه برابر بیشتر از خانم ها است و تیك های مزمن بیشتر بین سنین 6 تا 12سالگی دیده می شوند.
تقسیم بندی
تیك ها را می توان بر اساس ساده یا متعدد بودن، گذرا و مزمن بودن به 4 گروه تقسیم كرد:
تیك‌های ساده گذرا:
در كودكی بسیار شایع‌اند و معمولا پس از یك سال (اغلب طی چند هفته) خود به خود بهبود می یابند و عمدتا نیاز به درمان ندارند. تیك های حركتی معمول كه اغلب در حدود 5/3سالگی شروع می شوند ،به كودكان كمك می كنند تا انرژی عصبی را آزاد كنند. 75 درصد از كودكان، این نوع تیك را در عرض 6 ماه پشت سر می گذارند.
اگر كودك شما گرفتار تیك شد، بهترین راه، نادیده گرفتن آن است. هیچ گاه او را سرزنش نكرده و یا تنبیه نكنید. شما می توانید برای جلوگیری از تبدیل شدن این عمل به یك عادت، با تمرین كردن روش های پیشگیرانه، به كودكان تان كمك كنید، ولی تیك های گذرا نباید در برنامه كامل ترك عادت مورد توجه قرار گیرد.
تیك های مزمن:
اگر تیك بیش از 12ماه ادامه یابد، تیك مزمن محسوب می شود. تیك های مزمن پایدار هستند و معمولاً انقباض ماهیچه در آن ها بیش از حد و بسیار شدید است. این تیك ها مشخصاً به صورت حمله های دوره‌ای هستند و غالباً شدت آن ها ماه به ماه، روز به روز یا حتی ساعت به ساعت تغییر می كند. در حقیقت رفتار تیكی ممكن است برای هفته ها یا ماه‌ها كاملاً محو، اما دوباره ظاهر شود.
ممكن است در هر سنی پدیدار شوند، اما اغلب در كودكی شروع می شوند. درمان در اكثر موارد لازم نیست. باید به بیمار توضیح داد كه این اختلال اهمیتی ندارد.
تیك های ساده یا متعدد مداوم:
معمولا از كودكی یا نوجوانی و قبل از 15سالگی آغاز می شود. در بسیاری از موارد تیك های موردی روی می دهد، اما بهبود كامل در خاتمه نوجوانی رخ می دهد.
سندرم تیك های حركتی و صوتی متعدد مزمن:
این سندرم به نام پزشك فرانسوی ای كه نخستین بار این بیماری را توصیف كرد، "سندرم ژیل دولا توره" نامیده می شود.
این اختلال معمولا همراه با تحریك پذیری و وسواس است كه می تواند موجب رانده شدن فرد از اجتماع شود و این واكنش های اجتماعی منفی می تواند فرد را به افسردگی دچار كند و حتی در بعضی مواقع او را به سوی خودكشی نیز سوق دهد.
تیك های توره درصورت عدم درمان می توانند به حالتی مزمن در فرد تبدیل شود.
در این افراد حركات لب و دهان شان به گونه‌ای هست كه انگار حرف های ركیك به زبان می آورند، در صورتی كه این طور نیست.
به جز تیك های گذرا در سایر تیك های عصبی احتمال بازگشت وجود دارد.
علت ها:
زمانی اعتقاد بر این بود كه تیك ها علاوم بیرونی احساسات سركوب شده و كشمكش‌های درونی اند. امروزه در بسیاری از نقاط جهان آن را تركیبی از عوامل محیطی و زیستی می دانند.
تیك تقریباً در یك سوم موارد، پایه ژنتیك دارد، اما در برخی حالات ممكن است
این عادت از طریق تقلید به دست آید.
همچنین مشخص شده است كه رفتارهای تیكی در زمان فشارهای عصبی افزایش می یابد كه این امر به "تیك عصبی" منجر می شود.
در صورتی كه از وجود تیك های عصبی در كودك تان رنج می برید، نكات زیر را مد نظر داشته باشید:
كاهش فشار روحی:
به لحاظ این كه رفتارهای تیكی غالباً با فشار روحی تشدید می شوند، مواردی را در زندگی كودك تان جست وجو كنید كه ممكن است منشأ ناراحتی یا نگرانی او باشند. مثلا ببینید آیا او تلاش می كند كه از تكالیف مدرسه و درس‌ها عقب نمانند؟ آیا انتظارات ورزشی او بالاست؟
برای كاهش تنش‌های احتمالی كودك و ایجاد آرامش و اطمینان در او، تا آنجا كه ممكن است موقعیت‌های فشارزا را از بین ببرید و با او مهربان باشید. تعداد تیك ها اغلب با كاهش فشار روحی، تقلیل می یابند.
چه باید كرد؟
یكی از نكاتی كه درباره ی انواع تیك ها حائز اهمیت است، نوع برخورد و نگاه عوام به آن است كه باعث می شود، فرد مبتلا دچار احساس ناخوشایندی شود و خود را از انظار پنهان كند و در صورت افزایش بیش از حد این اختلال، حتی در رفتارهای اجتماعی او نیز تاثیر بگذارد.
اگر افراد با نشانه های طولانی مدت تیك مواجه شدند، باید برای جلوگیری از اختلالات وسیع تر به روان پزشك یا روان شناس مراجعه كنند.
*مطالب مرتبط:
بخش تغذیه و سلامت تبیان
