علل چاقی دوران کودکی

چاقی به معنای افزایش چربی های زائد بدن است. تعریف واحدی برای بیان چاقی کودکان وجود ندارد. بعضی متخصصین معتقدند می توان از BMI استفاده کرد. برای چگونگی محاسبه BMI اینجا را کلیک کنید.

عده ای دیگر می گویند اگر وزن کودک 20 درصد بیشتر از وزن یک کودک سالم و متناسب هم قد خود باشد، دچار چاقی است.

چاقی دوران کودکی یکی از مهم ترین مسائل پزشکی و بهداشتی است. چاقی تاثیر زیادی بر روی زندگی کودک دارد و خطر ابتلا به بیماری ها را در او افزایش می دهد؛ همچنین باعث ایجاد مشکلات روحی و اجتماعی می شود. احتمال بروز چاقی در بزرگسالی در کودکان چاق زیاد است و همچنین خطر بیماری هایی مثل بیماری قلبی و سکته را افزایش می دهد.

اگر کودک شما چاق است می توانید جلوی افزایش وزن او را بگیرید. پدر و مادر می توانند به کودک خود کمک کنند تا وزن خود را در حد طبیعی نگه دارد.

- در دوران نوزادی، شیرخوارگی و زمان شروع غذای کمکی، می توانید از چاقی کودک پیشگیری کنید.

- در سنین پائین کودکی، بایستی به کودک میان وعده های مغذی و کم چرب بدهید و هر روز او را تشویق به انجام فعالیت بدنی شدید( مثل انواع ورزش ها ) کنید.

- به بچه های بزرگتر می توانید یاد دهید که غذاهای سالم و مغذی را برای خود انتخاب کنند و ورزش های مفید را انجام دهند. همچنین باید مدت زمان تماشای تلویزیون و بازی کامپیوتری یا ویدئویی را کاهش دهند.

کودکانی که به طور مرتب بیشتر از نیازشان، انرژی دریافت می کنند، دچار وزن اضافی می شوند که اگر چنین روندی تغییر نکند، کودک بیش از پیش چاق خواهد شد.

عوامل مختلف زیادی باعث عدم تعادل بین انرژی مصرفی و دریافتی می شود، که شامل موارد زیر است:

1- عوامل ژنتیکی

- در بعضی خانواده ها، چاقی ارثی است.

- احتمال چاقی در کودکی که پدر، مادر، برادر یا خواهرش چاق هستند، زیاد است.

- عوامل ژنتیکی و ارثی به تنهایی باعث چاق نمی شوند. بلکه چاقی زمانی اتفاق می افتد که کودک بیشتر از مقدار موردنیاز، انرژی دریافت کند.

2- عادات غذایی

- امروزه افراد غذاهای سالم و مغذی مثل میوه، سبزی و غلات کامل ( سبوس دار ) را کمتر و غذاهای آماده، خوراکی های فرآوری شده و نوشابه را بیشتر مصرف می کنند.

- این غذاها دارای چربی و کالری بالایی هستند، ولی سایر موادمغذی در آنها کم است.

3- فعالیت بدنی و ورزش

- رایج شدن تماشای تلویزیون، بازی های کامپیوتری و ویدئویی در بین کودکان باعث کاهش تحرک بدنی در آنها شده است. به عنوان مثال، کودکان آمریکایی بطور متوسط روزانه 3 ساعت به تماشای تلویزیون می پردازند.

چنین کارهایی علاوه بر اینکه باعث عدم تحرک و کاهش مصرف انرژی می شود، بلکه در اینگونه مواقع، کودک خوراکی ها و تنقلات پرکالری فراوانی مصرف می کنند.

- والدین به علت نگرانی برای سلامتی کودکان خود، از شرکت آنها در کلاس های ورزش بعد از مدرسه، جلوگیری می کنند.

4- بعضی شرایط بدنی و بیماری ها می توانند باعث چاقی شوند، ولی خیلی نادر است؛ مثل عدم تعادل هورمونی و سایر مواد شیمیایی و نیز اختلالات ارثی در متابولیسم بدن.

5- بعضی داروها با تغییر فرآیند غذاها در بدن، یا ذخیره چربی باعث بروز چاقی می شوند.

روش های تعیین چاقی :

1- نمودارهای وزن بر اساس قد

این نمودارها مقادیر وزن مناسب و اضافه وزن کودک را بر اساس قد او نشان می دهد. بسیاری از مراقبین بهداشت معتقدند وقتی وزن کودک بیشتر از 20 درصد مقدار طبیعی باشد ، دچار چاقی است.

اما این نمودارها بر اساس ویژگی های فردی هر کودک نیست. زمانی که می خواهیم چگونگی رشد او را بر اساس نمودار تعیین کنیم، بایستی سن و الگوی رشد کودک را در نظر گرفت.

بعنوان مثال، بعضی کودکان قبل از جهش رشد، وزن اضافه می کنند و این بدان معنا نیست که چاق خواهند شد.

2- درصد چربی بدن

درصد چربی بدن، شاخص خوبی برای تعیین چاقی است. اگر بیشتر از 25 درصد از وزن بدن در پسران چربی باشد و در دختران بیشتر از 32 درصد، علامت چاقی است.

اما تعیین دقیق درصد چربی بدن کار مشکلی است. بیشتر روش های دقیق اندازه گیری، وسایل مخصوصی دارند که در مطب اکثر پزشکان وجود دارد.

اگر ضخامت چربی بدن توسط یک متخصص و با دقت کامل اندازه گیری شود، پاسخ درست و قابل اعتمادی می دهد و در غیراین صورت خیر.

3- شاخص توده بدنی (Body Mass Index )

این روش نسبت وزن فرد را به قد او می سنجد و همانند BMI بزرگسالان می باشد که برای تعیین چاقی به کار می رود. BMI یا شاخص توده بدنی از تقسیم وزن ( به کیلوگرم ) بر مجذور قد ( به متر ) به دست می آید. مطابق با فرمول زیر:

BMI مساوی می شود با وزن ( به کیلوگرم) تقسیم بر قد به توان 2( به متر ).

BMI با درصد چربی بدن نیز مرتبط است، ولی اندازه گیری آن خیلی آسان تر است.

BMI روش استانداردی برای تعیین چاقی در بزرگسالان و افراد بالغ است ولی در مورد کودکان، صد در صد تایید شده نیست.

بعضی مراقبین بهداشت بیان می کنند اگر BMI کودک بیشتر از 5 درصد BMI کودکان هم سن و هم قد خود بود، دچار چاقی است( بعضی ها 10 درصد یا 15 درصد می گویند ). در مورد افراد بالغ اگر BMI بیشتر از 30 باشد، نشانه چاقی است.

برای محاسبه BMI کودک بایستی به صورت زیر عمل کنید :

1- وزن کودک را با یک وزنه مناسب اندازه گیری کنید.

2- قد کودک را با یک متر بسنجید و مقدار قد را (بر حسب متر)، در خودش ضرب کنید.

3- وزن کودک را که بر حسب کیلوگرم است بر عدد حاصل از مجذور قد، تقسیم کنید.

نیره ولدخانی- کارشناس تغذیه