تبیان، دستیار زندگی
سردمداران غربی جدایی آگاهی‌های دینی از معنی گسترده علم، اكنون خود در پی این بخش گمشده در آمدند و به حد دانشمندان...
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

مقام قرآن

علم و دین(5)

علم

ادامه مطلب از علم و دین(4)...

سردمداران غربی جدایی آگاهی‌های دینی از معنی گسترده علم، اكنون خود در پی این بخش گمشده در آمدند و به حد دانشمندان علوم حسی در پی یافته‌های دینی هستند.

جان لوئی گفته است:

«انسان امروز بیش از همیشه تواناست و بر طبیعت مسلط. اما كمتر از همیشه بر خود تسلط دارد. هیچوقت انسان مثل امروز بر طبیعت چیره نبوده و مثل امروز هم هیچگاه در برابر نفس خویش و در برابر خودش و خواهش‌های پستش عاجز نمانده است».

و یا الكسیس كارل چنین بیان كرده كه: «پس از این، هم زیبائی خدا را باید شناخت و هم زیبایی‌های علم را» و انیشتین، احساس عرفانی و دینی را شاه فنر تحقیقات علمی اعلام نمود.

آری، هر چند تعصبات خشك و اقدامات رنگ دین خورده كلیسا در اروپا باعث چنین تحول و تفكیكی بین علوم حسی و علوم دینی گردید و از این راه ضررهای بسیاری به حیات انسانی در طول این دوره وارد شد چه در جامعه های از دین گریخته كه پیشرفت مادی بیش از حد آنها را ازخودی خویش و انسانیت دور نمود و چه به جامعه‌های بدبین به علوم تجربی كه آنرا معارض و تهدید كننده دین خود دانسته و بر این اساس از رفاه مادی و امكاناتی كه علم تجربی می‌توانست در اختیار جوامع‌شان بگذارد بدور ماندند. حال و در قرن اخیر رجعت گسترده‌ای در بین علمای تجربی و حسی به سمت و سوی دین بچشم می‌خورد و چنین به نظر می‌رسد كه آشتی علوم حسی و دینی راه را برای تحقق تعریف گسترده علم كه همان علم واقعی است‌، خواهد گشود. در خاتمه این بخش و جهت اثبات این نظر كه عالمان علوم حسی خود در پی این آشتی بیش از دیگران هستند با ارائه قسمتی از گفتار فیزیك‌دان معروف ماكس پلانك كاشف تئوری كوانتم كه با كشف خود، فیزیك جدید و تحقیقات اتمی را پایه‌گذاری نمود و صاحب این جمله زیباست كه «‌بر سر در معبد علم نوشته است: هركس می‌خواهد به اینجا گام نهد باید ایمان داشته باشد» ختم خواهیم نمود.

‌بر سر در معبد علم نوشته است: هركس می‌خواهد به اینجا گام نهد باید ایمان داشته باشد.

این متن از این‌جهت انتخاب شد چرا كه امكان تناقض بین علم فیزیك و اعتقادات دینی و مذهبی بیشتر از علوم دیگر به نظر می‌رسد و بیانات یك فیزیك‌دان برجسته در عدم تناقض بین علوم تجربی و علوم دینی می‌تواند نقطة پایانی بر این احتمال باشد. وی در یك سخنرانی تحت عنوان دین و علوم طبیعی چنین گفته است: «با مطالعة مختصر دین و علم اكنون می‌توان تناقض و یا توافق آنها را مورد مطالعه قرار داد.

در این مطالعه باید متوجه بود كه در بسیاری از مسائل، دین و علم با یكدیگر اصولاً تماس ندارند. مثلاً علم در مورد اخلاقیات به كلی ساكت است و دین نیز كاری به اعداد عمومی فیزیك ندارد. اما درباره مسائل دیگری مانند موضوع خالق هردو مطالبی بیان می‌كنند. در این مورد دین و علم هر دو معتقدند كه اولاً در جهان نظمی عمومی و كامل موجود است و ثانیاً ما افراد بشر از درك حقیقت این نظم عاجزیم و فقـط بطـور غیـر مستقـیم می‌توانیـم وجود آنرا احسـاس كنیـم. دین برای بیان این قوه ماوراء‌الطبیعه مظاهر و علامات مخصوص را تعیین می‌كند و علم از روش اندازه‌گیری استفاده می‌نماید. حال باید دید آیا خدای دیانت همان قوه‌ای نیست كه نظم عمومی و طبیعی را بوجود آورده است؟ تفاوت مطلب فقط در این است كه دین خدا را در ابتدای كار قرار می‌دهد و علم در آخر كار متوجه وجود قوای مافوق طبیعت می‌شود. همان خدای واحد، برای دین پایه و برای علم تاج است. علوم طبیعی برای معرفی خالق به ما كمك می‌كند در حالی كه دین دستورات زندگی ما را تعیین می‌نماید.

علوم طبیعی برای معرفی خالق به ما كمك می كند در حالی كه دین دستورات زندگی ما را تعیین می‌نماید.

برای شناسایی حقیقت البته باید از حسیات شروع كرد و از روی روش اندازه‌گیری، قوانین طبیعت را بدست آورد و بدین ترتیب متوجه نظم عمومی جهانی و وجود خالق شد. ولی برای ترتیب امور زندگی فرصت این نیست كه منتظر شویم تا معرفتمان از راه علوم طبیعی كامل شود و آن وقت نسبت به مسائل مهم زندگی اتخاذ تصمیم كنیم. در مورد این مسائل اكثراً‌ ما باید فوراً رویه خویش را تعیین كنیم و معرفتی كه علوم بما می‌دهند در این مورد كمكی بما نخواهد كرد . بلكه راه عملی همان دستورات صریحه دیانتی است كه راه را به‌ ما نشان می‌دهد و سبب تسكین قلب و وجدانمان می‌شود و این برای ما موهبتی است كه باید قدرش را بدانیم.

دین و علــم هـردو، لامذهبی و تعصب جاهلانه را رد می‌كنند و هردو نظرشان به یكسو است. «بسوی خدا».

اگر به خداوند نسبت لطف و مهربانی می‌دهند این سبب امیدواری و تسكین قلبی و اطمینان افراد بشر است و علم با این مطالب ابداً مخالفتی ندارد پس به هر ترتیبی كه دین و علم را زیرورو كنیم، تناقضی بینشان نمی‌بینیم. بلكه این دو در مسائل مهم كاملاً مؤید یكدیگرند. دین و علم بر خلاف آنچه كه بعضی از آن واهمه دارند یكدیگر را طرد نمی‌كنند. بلكه مستلزم و مكمل یكدیگرند. بسیاری از علمای درجه اول علوم طبیعی مانند كپلر، نیوتن، لایب نیتس، مردان مؤمنی بوده‌اند. علم طب مدت ها در دست روحانیون بوده است. پس بطور كلی همان طوری كه علوم و صنایع را نمی‌توان از متن دین كسب كرد در مورد اخلاقیات از علوم كاری ساخته نیست ولی این دو راه از هم دور نمی‌شوند بلكه بموازات هم ادامه می‌یابند و بالاخره در نقطة نهائی به یك هدف مشترك می رسند. دین و علــم هـردو، لامذهبی و تعصب جاهلانه را رد می‌كنند و هردو نظرشان به یكسو است. «به سوی خدا».

یاس

بخوانید انسان(1)

بخوانید عقل و وحی(1)

بخوانید دین شناسی(1)

نوشته: محسن سید اسماعیلی

تنظیم برای تبیان: پایدار


جهت خرید کتب اسلامی کلیک نمایید.

جهت خرید کتب حکمت و عرفان کلیک نمایید.

جهت خرید نرم افزارهای اسلامی کلیک نمایید.

جهت خرید نرم افزارهای تبیان کلیک نمایید.

جهت خرید کتب دفاع مقدس کلیک نمایید.