کابوس القاعده وطالبان اتمی

مقدمه:

این روزها اخبار عجیبی از پاکستان مخابره می شود.طالبان  مستقر در دره سوات در حال پیش روی به سمت اسلام آباد پایتخت پاکستان است! شاید تا کنون واژه طالبان برای مخاطب ایرانی یاد آور کننده افغانستان بود.اما حال پاکستان گرفتار بحرانی به نام طالبان شده است.حال اهمیت این موضوع در کجاست ؟

در پاسخ به این سوال ابتدا باید گفت که روزنامه آمریكایی "وال استریت ژورنال " ضمن اشاره به پیشروی طالبان طی گزارشی نوشت كه طالبان در 70 كیلومتری اسلام آباد هستند و به سرعت به طرف پایتخت پاكستان حركت می كنند. .

نکته دومی که در این زمینه باید گفت این است که هند و پاکستان در منطقه دارای اختلافات جدی و ژئوپلتیک هستند.این اختلافات و منازعه به رقابت شدید تسلیحاتی منجر شده و دو طرف به دسلاح هسته ای مجهز شده اند.در ابتدا هند آزمایش هسته ای خود را به راه انداخت و سپس پاکستان برای نشان دادن برابری خود با آزمایش‌های هسته‌ای هند در سال 1998آزمایش‌های سلاحهای هسته‌ای را انجام داد و تنها کشور مسلمان دارای سلاح‌های هسته‌ای به طور رسمی گردید.

ما در این مجال ضمن معرفی و نقش طالبان در پاکستان به بررسی احتمال سقوط دولت توسط طالبان و راه های جلوگیری از آن می پردازیم

طالبان و پاکستان، از اتحاد تا رویارویی:

البته شاید برای شما  جالب باشد که بدانید  روزی روزگاری،  پاکستان در چارچوب استراتژی مهار دوگانه شوروی و

جمهوری اسلامی  ایران که از سوی آمریکا دیکته می شد ، از طالبان حمایت  نظامی،اطلاعاتی و تسلیحاتی می کرد.این رویکرد به منظور خروج ارتش سرخ شوروی از افغانستان در دهه 1980 و عدم جایگزینی خلا قدرت  توسط مجاهدین فارسی زبان و یا نزدیک به ایران مانند ربانی یا شهید احمد شاه مسعود در دهه 1990 بود.طالبان در آن روزها با پول کشورهای عرب حاشیه خلیج مانند عربستان سعودی و یا امارات متحده عربی شارژ تسلیحاتی می شدند.

طالبان توسط دولت و ارتش پاکستان؛ مشخصا با هدایت اطلاعات ارتش( آی.اس.آی) سازمان داده شد. هدف دیگر پاکستان علاوه بر مبارزه با گرایش اسلام انقلابی با گفتمان ایران در افغانستان که خواسته غرب و اعراب بود ،افزایش عمق استراتژیک خود در برابر هند و ایجاد یک کریدور ارتباطی با آسیای مرکزی بود.

اتفاق دیگری نیز که با نظر سازمان سیا افتاده بود انتقال و تمرکز افراطیون وهابی کشورهای عربی در مرز پاکستان و افغانستان بود که ضمن آموزش طالبان به مبارزه با ارتش سرخ بپردازند وخطر آنها برای خود کشورهای عربی کم شود.این اعراب که نماینده شاخص آنها اسامه بن لادن و ایمن الظواهری بودند سازمان القاعده را ایجاد کردند که با طالبان پیوندی نا گسستنی داشت. اصول گفتمانی طالبانیسم،خوانش متحجرانه از دین،تاکید شدید برای اجرای تمام ظواهر شرعی اهل سنت و لو به زور،ضدیت با ایران،ضدیت با شیعه،وهابی گری،مبارزه با حضور زنان در جامعه،تکفیر مخالفان خود ومباح دانستن خون آنها و در آخر تضاد شدید با مدرنیته ومظاهر فرهنگی غرب بود.

به نظر می رسد کودتای نظامی پرویز مشرف  علیه نواز شریف نشان از اوج قدرت گیری ارتش پاکستان بود.نواز شریف که خود و حزب مسلم لیگ از حامیان آن روز گرایشهای طالبانی بودند به دست ارتش حامی طالبان ساقط شد وبه عربستان گریخت!البته عده ای از تحلیگران اعتقاد دارند که ورود مشرف به خواست آمریکا و برای کنترل اژدهای طالبان بود.

حادثه 11 سپتامبر فصل تازه ای در داستان تاسیس و تداوم طالبان بود. در این حادثه اشتباه استراتژیک مشرف و ارتش پاکستان اتفاق افتاد. مساله این بود که ارتش نتوانست این برنامه افراطیهای وهابی را پیش بینی کند و حال فرزندان اطلاعات ارتش پاکستان عملیات بزرگی را ضد بزرگترین متحد پاکستان یعنی آمریکا طراحی کرده بودند.مشرف می بایست بین آمریکا و طالبان یکی را انتخاب می کرد و این انتخاب حمایت از آمریکا بود. در این انتخاب باعث ایجاد نارضایتی شدیدی شد  که نشانه های آن با قیام طالبان علیه دولت مرکزی آشکار شده است.مخالفتهای طالبان با حضور پررنگ آنها در بافت جغرافیایی پاکستان نمود بسیاری پیدا کرده است .این نفوذ در مناطق بسیاری است ،به گونه ای که قابلیت کنترل نقاط مهم پاکستان را به آنها داده است. حال به مناطق نفوذ طالبان در پاکستان می پردازیم:

دره سوات از سوئیس پاکستان تا  بهشت طالبان!

یکی از نقاط اصلی  حضور طالبان ایالت مرزی شمال غربی یکی از ایالت‌های کشور پاکستان است. مرکز این ایالت شهر پیشاور است.

اکثر ساکنان این ایالت پشتون هستند. در زبان اردو بیشتر، این ایالت را سرحد می‌نامند. این ایالت به واسطه قومیت

پشتون با مناطق جنوبی افغانستان به مرکزیت قندهار هم گرایی شدید فرهنگی دارد. در این منطقه با توجه به بافت فرهنگی مرز چندان واقعیت نداشته و درارتباط کامل با افغانستان می باشد.جنبش طالبان از ابتدا در مناطق پشتون نشین دارای طرفدار بود. بافت قبایلی،دهکده ای و سنتی آن همراه با فقر شدید زمینه مناسبی را برای توسعه وهابیت با شعارهای دینی وپولهای نفتی فراهم کرده بود. منطقه نفوذ و قدرت گیری فعلی طالبان در ایالت سرحد جایی به نام دره سوات است. سْوات در 160 کیلومتری اسلام‌آباد و در میان کوه‌های هندوکش واقع شده‌است.مرکز بخش سوات شهر سیدو شریف است.

سوات به خاطر کوه‌های بلند، سبزه‌زارهای گشترده و دریاچه‌های با آب زلال، «سوئیس پاکستان» نامیده می‌شود و پیش از این در میان گردشگران محبوبیت داشت.

جنبش طالبان هم اکنون این منطقه را به مرکز فرماندهی خود در پاکستان تبدیل کرده است. گروه افراطی طالبان، بیشتر این منطقه را در نوامبر 2008 به تصرف در آورد و امروزه فهم طالبان از شریعت  بر آن حکم‌فرماست. مولانا فضل‌الله، رهبر گروه مسلح  افراطی با نام «تحریک انفاذ شریعت محمدی» از گروههای مسلح نزدیک به طالبان  آموزش و پرورش دختران را در این منطقه ممنوع کرده‌اند و بیش از ۱۷۰ مدرسه و ساختمان دولتی را بمب‌گذاری کرده یا سوزانده‌اند.

منطقه قبایلی وزیرستان یکی دیگر از نقاط اصلی تمرکز  طالبان منطقه قبایلی پاکستان است.این منطقه دارای ساختار کاملا قبیله ای و ریش سفیدی بوده  و از  کنترل دولت مرکزی خارج است.این منطقه هم مرز با افغانستان می باشد. از کل جمعیت این منطقه 3 درصد در شهر زندگی می کنند که نشانگر بافت قبیله ای این سرزمین است.گمان می رود اعضای ارشد القاعده مثل بن لادن وظواهری در این منطقه زندگی می کنند.

اهداف اصلی جنبش طالبان پاکستان:

1-مبارزه با سیستم قضایی پاکستان:

مساله اصلی این جنبش  مبارزه با سیستم قضایی  این کشور است. صوفی محمد " رهبر طالبان محلی سوات چند روز پس از حاكمیت بر دره سوات، در سخنانی دادگاه‌های پاكستان را "بت‌خانه " و سیستم دادگستری این كشور را كفر آمیز خواند. از نگاه طالبان پاکستان اگرچه قانون اساسی پاكستان "قرآن و سنت " را بزرگ‌ترین ماخذ قانون می‌داند و هرگز اجازه نمی دهد كه حكم دادگاه مخالف قرآن و سنت باشد  اما در دادگاه‌های پاكستان هیچ حكمی بر اساس قانون اسلامی صادر نمی شود.

2-راه اندازی دارالقضا واجرای احکام طالبانی:

مدل پیشنهادی طالبان برای حل مسائل قضایی واجرای حدود شرعی ،راه اندازی نظامی به نام دارالقضا است. طاللبان پس از توافق با دولت مرکزی پاکستان ازدولت ایالتی سرحد تقاضا كرد كه باید در مدت چهار روز دا "دارالقضاء " را اجرا كند و در 30 روز  انتصاب قضات شرعی به عمل آید و قضات و كارمندان دادگاه‌های رسمی باید در اسرع وقت منطقه سوات و بخش "ملا كند " را تر ك كند.

احکامی که تا کنون این جنبش خواستار اجرای آن شده است ، از جمله ممنوعیت خروج زنان بدون حجاب طالبانی، الزامی بودن ریش به اندازه یک دست برای مردان و حرام بودن استفاده از رادیو و تلویزیون در این منطقه حاكم شده است.طبق خواست این افراطیها ، هر مرد باید فقط عمامه مشكی را روی سر بگذارد و هیچ مردی نمی‌تواند با عمامه یا كلاهی به رنگ دیگر در بین مردم ظاهر شود.

3-مبارزه با شیعیان وقتل عام آنها ومباح بودن خون آنها:

طالبان مبارزه با شیعیان را از اصول اصلی خود می داند. طالبان وهابی مسلك پاكستان شیعیان شهر "دیره اسماعیل خان " واقع در ایالت سرحد  را وادار كرده‌اند بدون هیچ‌گونه وسایلی زندگی و شهرهای خود را ترك و در دیگر شهرهای ایالت پنجاب آواره شوند. افراطی‌های وهابی مسلک طالبان مذاهب تسنن و تشیع و مخالفان خود را كافر و ریختن خون آنها را مباح می‌دانند و مساجد و حسینیه‌ها را مورد حملات تروریستی و انفجار بمب قرار می دهند.

شبه نظامیان در این منطقه  كه خود را اهل تسنن معرفی می‌كنند، بسیاری از ساكنین این منطقه را وادار كردند كه جزیه بپردازند. مردم مسلمان این منطقه كه اكثراً از شیعیان هستند و حاضر به پرداخت جزیه به طالبان نیستند، با تهدید طالبان مجبور شده‌اند كه خانه‌ و كاشانه خود را ترك كنند.

یکی دیگر از جنایات طالبان  در منطقه پارچنار روی می دهد که طالبان به پاکسازی قومی شیعیان می پردازند.

موضع دولت فعلی پاکستان و آمریکا در برابر طالبان:

دولت پاکستان که لیبرال دموکرات است برای آرام کردن اوضاع به مصالحه  با طالبان می اندیشید.لذا توافقنامه ای میان

آنها امضا شد.توافق اصلی که بین رهبر مذهبی طالبان پاکستان و آقای آصف‌علی زرداری رئیس‌جمهوری این کشور به امضاء رسیدبراساس مجوزی بود که مجلس ملی پاکستان به زرداری داده بود. طبق توافق باید طالبان محلی سلاح خود را زمین می‌گذاشتند تا در مقابل امکان برقراری احکام اسلام در منطقه دره سوات و مالا کند که بالغ بر 3 میلیون نفر جمعیت دارد بوجود می‌آمد. دولت پاکستان فکر می‌کرد از طریق صلح در دره سوات به مناقشه پایان می‌دهد و بدین ترتیب بهانه از امریکایی‌ها برای حمله به این مناطق گرفته می‌شود. از سوی دیگر طالبان پاکستان این صلح را مقدمه‌ای برای برقراری احکام طالبان در کل مناطق قبایلی، در مرحله بعدی کل ایالت سرحد و نهایتاً در سراسر پاکستان می‌پندارند .

این مصالحه بسیار سریع به بن بست رسید.چرا که  طالبان  زیاده خواه شده بود وحس پیروزی می کرد به همین دلیل نیز نه تنها سلاح‌ها را به زمین نگذاشتند بلکه به شهرک بنیر نیز حمله کردند.که نقض تفاهم بود.این حمله مقدمه ای برای تصرف اسلام آباد است.هم چنین آمریکا از این تفاهم نامه ناراضی است وخواستار مبارزه با طالبان می باشد. آنچه اوضاع را پیچیده‌تر کرد اعلام گروه طالبان پاکستان برای استقبال از بن‌لادن و ملاعمر در وزیرستان و همچنین تدارک چند گروه فعال طالبان برای اعزام نیرو از وزیرستان به افغانستان بود. طبیعی است این شرایط برای آمریکایی‌ها قابل قبول نیست به همین دلیل خانم کلینتون نسبت به سلطه طالبان بر کل پاکستان هشدار داد و اظهار کرد که دولت اسلام‌آباد شمال پاکستان را به طالبان واگذار کرده است.خانم کلینتون هم چنین گفت: سلاح‌های اتمی پا كستان هم اكنون بی خطر است اما واشنگتن درباره اینكه در صورت سرنگونی دولت این كشور توسط نیروهای درحال پیشروی طالبان چه پیش خواهد آمد، نگرانی‌هایی دارد .

نتیجه گیری:

اکنون دولت پاکستان دچار ضعف در تصمیم گیری است. نمی داند با طالبان پاکستان که محصول ارتش خودشان است چه رفتاری داشته باشد. آن ها را به رسمیت بشناسد یا با آن ها مبارزه کند؟ این مبارزه روز به روز دشوارتر می شود.نکته اساسی این وضعیت این است که در نهایت تحرکات طالبان به سود آمریکایی‌ها تمام می‌شود چرا که با افزایش تحرکات طالبان، ارتش و دولت پاکستان برای برخورد جدی با این جریان وارد عمل خواهد شد ویا آمریکا به طور مستقیم اقدام نظامی خواهد کرد. بدین ترتیب بعید نیست که ارتش پاکستان برای حفظ تمامیت ارضی کشور یک بار دیگر دست به کودتا بزند.اما سوال این است که نفوذ طالبان در ارتش برای مبارزه با یک کودتای آمریکایی چقدر است؟

سید حسین زرهانی

گروه جامعه وسیاست