عفت؛ ارثی برگرفته از مادر

عفت و پاکدامنی، برازنده‏ترین زینت زنان و گران قیمت‏ترین گوهر برای آنان است. حضرت زینب(سلام الله علیها) از یک سو، به زیبایی درس عفت را، در مکتب پدر آموخت، آن‏جا که فرمود: «ما المُجاهِدُ الشَّهیدُ فی سَبِیل اللهِ بِاَعظَمَ اَجراً ممَّن قَدَرَ فَعَفَّ یَکادُ العَفیفُ اَن یَکُونَ مَلَکاً مِنَ المَلائِکَة؛ مجاهد شهید در راه خدا اجرش بیشتر از کسی نیست که قدرت دارد، اما عفت می‏ورزد، نزدیک است که انسان عفیف فرشته‏ای از فرشتگان باشد.»(1) و از طرف دیگر، حیای ذاتی حضرت زینب(علیهاالسلام) می‏طلبید که در اوج عفت و پاکدامنی باشد، چرا که بارزترین ثمره و پی‏آمد حیا، عفت و پاکدامنی است.

و نیز فرمود: «اَصلُ المُرُوءَةِ اَلحَیاء وَ ثَمَرُها العِفَّة؛ به هر اندازه که حیا باشد، عفت و پاکدامنی خواهد بود.»(3)

تربیت خانوادگی، و حیای ذاتی زینب کبری(سلام اللّه علیها) باعث شد تا او عفت خویش را حتی در سخت‏ترین شرایط به نمایش گذارد. ایشان در دوران اسارت و در مسیر کربلا تا شام، سخت بر عفت خویش پای می‏فشرد. مورخین نوشته‏اند: «وَ هِیَ تَستُرُ وَجهَها بکَفِها لانَّ قِناعَها قد اُخِذ مِنها؛ او صورت خود را با دستش می‏پوشاند چون مقنعه‏اش از او گرفته شده بود.(منظور پوشش بالای حجابش مثل چادر است)» شاعر عرب به همین قضیه اشاره کرده و می‏گوید:

وَرِثَت زینَبُ مِن اُمِّها                                                                                  کُلَّ الَّذی جَری عَلَیها وَ صارَ

زادَت ابنَةٌ عَلی اُمِّها                                                                                  تَهدی مِن دارِها اِلی شَرِّ دار

تَستُرُ بِالیُمنی وُجُوهاً فَاِن                                                                          اَعوَزَها اسَّترُ تَمَدّ الیَسار

«زینب تمامی آن ‏چه بر مادر گذشت را به ارث برد. منتهی دختر سهم اضافه‏ای برداشت که از خانه‏اش به بدترین خانه حرکت کرد(به اسارت رفت). صورت را (در اسارت) با دست راست می‏پوشاند، و اگر پوشش او را نیازمند می‏کرد از دست چپ هم بهره می‏برد.»

این نشانه عفت اوست که هنگام ورود به شام، شمر را ـ که زمانی سرباز حضرت علی(علیه‎السلام) بود و در آن راه مجروح نیز شده بود، ولی ناپاکی‏ها و بی‏حیایی‏ها او را به آن‏جا کشانده که قاتل فرزند علی(علیه السلام) گردد ـ احضار کرد و از او خواست که برای حفظ مرز بلند حیا و عفت، کاروان اسرا را، از خلوت‏ترین درب شهر وارد شام نماید و سرهای شهدا را نیز از بین زن‎ها بیرون ببرد، ولی آن ملعون حیا از دست داده و در نتیجه دین را باخته، عکس فرمایش آن حضرت را عمل کرد و اسیران را از شلوغ‏ترین و پرجمعیّت‏ترین درب شهر، یعنی (درب ساعات) وارد نمود و سر شهدا را نیز بین اسرا جای داد.

راوی می‏گوید: «زینب (و یا ام‏کلثوم) را دیدم که چادری کهنه بر سر کشیده و روی خود را گرفته بود. امام سجاد(علیه‎السلام) نیز به سهل بن ساعد صحابی فرمود: اگر می‏توانی چیزی به این نیزه‏دار بپرداز تا سر امام را کمی جلوتر ببرد که ما از تماشاچیان در زحمت و اذیت هستیم. سهل می‏گوید: رفتم و یکصد درهم به نیزه‏دار پرداخت کردم تا از بانوان دور شود، کار بدین منوال بود تا سرها را نزد یزید بردند.»(4)

آری زینب کبری(سلام الله علیها) حاضر است جان بدهد، فرزند بدهد، برادر و برادرزاده و بستگان بدهد، به اسیری برود، طناب بر گردن را، گرسنگی و تشنگی را و خلاصه هر مشکلی را تحمل کند ولی از عفت و حیای خویش چون گوهر گرانبهایی مراقبت کند. او حاضر نیست تحت هیچ شرایطی در معرض دید اجنبی قرار گیرد.

مکتبی که حضرت زینب(علیهاالسلام) در آن درس خوانده و دوره دیده به او آموخته که کشته شدن در راه راست را جمال و زیبایی بداند، ولی حضور بدون پوشش و در معرض دید نامحرمان قرار گرفتن را وبال و ننگ و عار و رسوایی بداند.

حضرت علی(علیه‎السلام) فرمود: «ثَمَرَةُ العِفَّةُ اَلصِّیانَة؛ میوه عفت، حفاظت (و پاسداری از گوهر عفاف) است. آری حضرت زینب(علیهاالسلام) سر تا پا حیا و نجابت، عفت و پاکی و پاکدامنی است، در بخشی از زیارتنامه حضرت می‏خوانیم: «اَلسَّلامُ عَلَیکَ اَیَتُها الکَرِیمَة النَبیِّلَة؛ سلام بر تو ای بانوی بزرگوار و با نجابت (و حیا).

پی‎نوشت‎ها:

1- نهج البلاغه، فیض الاسلام، حکمت 466 .

2- میزان الحکمة، ج 2، ص 717، روایت 4557 .

3- همان، روایت 4558 .

4- همان، روایت 4559 .

تنظیم تبیان: گروه دین و اندیشه، فراوری هدهدی.